Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 490 π.Χ.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Για τη –δύσκολη και σημαντική- νίκη των Αθηναίων στον Μαραθώνα απέναντι στους επεκτατικούς Πέρσες σίγουρα –όπως αναλυτικά παρακάτω θα δούμε έπαιξαν ρόλο, η ομοψυχία που έδειξαν οι Αθηναίοι για την υπεράσπιση της ελευθερίας τους με το ξεπέρασμα των πολιτικών τους αντιθέσεων, το άριστο σύστημα επιστράτευσης και συγκρότησης του στρατού που βασιζόταν στις δέκα «φυλές» του Κλεισθένη, αλλά και η σωματική διάπλαση και ο βαρύς οπλισμός του Αθηναϊκού στρατού και τέλος η πετυχημένη στρατηγική του αρχηγού –με τη συναίνεση όλων- στρατηγού Μιλτιάδη
Στη συνείδηση των πολεμιστών η συμμετοχή τους στη μάχη και η συμβολή τους στη νίκη ήταν το μεγαλύτερο γεγονός της ζωής τους κάτι που σαφώς μαρτυρείται στην επιτύμβια επιγραφή του Αισχύλου, μαχητή κι’ αυτού του Μαραθώνα.
Αργότερα, πολύ αργότερα, πρώτος ο Πλάτωνας επισήμανε στους Νόμους –και σήμερα η ιστορία το αποδέχεται- την αξία της μάχης του Μαραθώνα για την τύχη ολόκληρης της Ευρώπης και του πολιτισμού της, έστω κι αν ακολούθησαν η Σαλαμίνα και οι Πλαταιές, κρίσιμες μάχες κι’ αυτές.
Σήμερα εμείς οι σύγχρονοι που θεωρούμε τους μαχητές του Μαραθώνα πρόμαχους της ελευθερίας πρέπει να φροντίζουμε σαν καθήκον να υπενθυμίζουμε το γεγονός, τα ιδανικά που το ενέπνευσαν , αλλά και τη σημασία της νικηφόρας του έκβασης για την προάσπιση της δημοκρατίας.
1. ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ 554;πΧ - 489; πΧ
1.Είναι σίγουρο ότι η θριαμβευτική νίκη των Ελλήνων στον Μαραθώνα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον στρατηγό Μιλτιάδη. Ένα πρόσωπο ιστορικό με βαριά κληρονομιά,. γιατί ο πατέρας του, ο Κίμων, υπήρξε τρεις φορές ολυμπιονίκης στο άρμα, ενώ ο θείος του, του οποίου το όνομα έφερε, ήταν ο ιδρυτής ενός ημιανεξάρτητου κρατιδίου, υπό αθηναϊκή κηδεμονία, στη Θρακική Χερσόνησο (σημερινή Διώρυγα της Καλλίπολης) , ο οποίος μη αποκτώντας δικά του παιδιά κληροδότησε τη γη του στον ανιψιό του.
2.Γύρω στο 526 πχ ο Μιλτιάδης αναχώρησε για τη Χερσόνησο, όπου ενδυνάμωσε την κυριαρχία του, φυλάκισε τους εχθρούς του και θωρακίστηκε με μια προσωπική φρουρά 500 ανδρών με τον ίδιο τρόπο που θωρακίζεται ένας τύραννος. Την ίδια εποχή παντρεύτηκε την Ηγησιπύλη, τη θυγατέρα ενός ηγεμόνα της Θράκης.
3.Λίγο αργότερα όμως υποτάχθηκε στον Δαρείο, ο οποίος άπλωνε με γρήγορους ρυθμούς την κυριαρχία του στην Ευρώπη. Ο Μιλτιάδης έλαβε μέρος στην εκστρατεία του Δαρείου, το 513πχ, εναντίον των Σκυθών. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, διέταξε την καταστροφή της γέφυρας του Δούναβη προκειμένου να εμποδίσει τη φυγή του Δαρείου, δείχνοντας έτσι από τότε τα αντιπερσικά του αισθήματά .Όμως το γεγονός αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιο γιατί ο Μιλτιάδης δεν κυνηγήθηκε ποτέ από τους Πέρσες.
4.Γεγονός αναμφισβήτητο όμως είναι το ότι, όταν ξέσπασε η επανάσταση των Ιωνικών πόλεων κατά των Περσών, το 499πχ., ο Μιλτιάδης αποφάσισε να συμμαχήσει με τους στασιαστές και να συνάψει φιλικές σχέσεις με την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Πιθανότατα κατά τη διάρκεια αυτής της επανάστασης ο Μιλτιάδης κατέλαβε τις νήσους Λήμνο και Ίμβρο, τις οποίες και παρέδωσε στους Αθηναίους.
5. Η Ιωνική Επανάσταση κατεστάλη το 494πχ. και έναν χρόνο μετά, όταν ο στόλος του Δαρείου ξεπρόβαλε στη Χερσόνησο, ο Μιλτιάδης φόρτωσε πέντε πλοία με την περιουσία του και κατέφθασε στην Αθήνα. Ένα από τα πλοία, με πλοίαρχο τον μεγαλύτερο γιο του Μιλτιάδη, τον Μετίοχο, αιχμαλωτίστηκε και ο Μετίοχος μεταφέρθηκε στην Περσία, ως αιχμάλωτος πολέμου. Εκεί ο Δαρείος τού φέρθηκε έντιμα και με σεβασμό δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο την εκτίμησή του για τον Μιλτιάδη.
6.Είναι σαφές το ότι η προέλευση του Μιλτιάδη ήταν ενδεικτική για το ότι η παρουσία του θα προκαλούσε αναταραχές στην Αθήνα .Σκεφτείτε!! Κατ'αρχήν η γυναίκα του ήταν ξένη (η οποία του απέφερε και δεύτερο γιο, τον Κίμωνα, το 510πχ.), αλλά και το παρελθόν του και ο τίτλος του τυράννου που κουβαλούσε σκίαζαν το πρόσωπό του, ακόμη και όταν γύρισε νικητής και θριαμβευτής από τον Μαραθώνα.
7. Τότε λοιπόν γιατί επιλέχτηκε σαν ένας από τους δέκα στρατηγούς των δυνάμεων των Αθηναίων ; και μάλιστα ανάμεσα σε 493 υποψηφίους; Μα απλούστατα γιατί γνώριζε τον Δαρείο και τις κινήσεις των Περσών έχοντας στο παρελθόν πολεμήσει στο πλευρό τους. Ο Μιλτιάδης, μάλιστα, σε αντίθεση με τον Θεμιστοκλή δέκα χρόνια αργότερα στη Σαλαμίνα, επιθυμούσε συνεργασία με τη Σπάρτη, αντίληψη η οποία υποστηριζόταν και από τους αθηναίους γαιοκτήμονες αλλά και από την αθηναική αγροτική «μεσαία» τάξη.
8.Μετά τον θρίαμβο στη Μάχη του Μαραθώνα ο Μιλτιάδης θεωρήθηκε ήρωας και. προκειμένου να εδραιώσει τη νίκη του, την άνοιξη του 489πχ., με έναν στόλο 70 πλοίων, αποφάσισε να χτυπήσει τον στόλο των Περσών στο Αιγαίο και να τιμωρήσει τη Νάξο που τους είχε προσφέρει βοήθεια. Η νίκη αυτή ήρθε εύκολα και η Νάξος καταστράφηκε. Ο επόμενος στόχος, όμως, η Πάρος, πρόβαλε μεγάλη αντίσταση. Η πολιορκία κράτησε 26 ημέρες, χωρίς οι Αθηναίοι να μπορέσουν να πατήσουν το πόδι τους στο νησί. Ο Μιλτιάδης τραυματίστηκε στον μηρό από ένα βέλος και αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία και να επιστρέψει στην Αθήνα άπραγος.
9. Αυτή η ήττα του στην Πάρο κακοφάνηκε στους Αθηναίους, οι οποίοι έδειξαν να λησμονούν τη μεγάλη προσφορά του Μιλτιάδη στον Μαραθώνα. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι, οι Αλκμεωνίδες, βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία να ζητήσουν τη δίκη του για την αποτυχία του στην Πάρο, δίκη που απαίτησε ο Ξάνθιππος, πατέρας του Περικλή, ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου.
10. Έτσι λίγες ημέρες αργότερα ο ήρωας του Μαραθώνα, με πρησμένο πόδι από το τραύμα το οποίο είχε μολυνθεί, οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Εκεί, οι Αθηναίοι τον εγκατέλειψαν στην τύχη του και με μοναδικό υπερασπιστή τον αδελφό του Στησαγόρα κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε να πληρώσει 50 τάλαντα. Πέθανε όμως σχεδόν αμέσως στη φυλακή από γάγγραινα
Σημείωση:Οι φωτογραφίες του αγάλματος του Μιλτιάδη που παρατίθενται είναι από το άγαλμά του που βρίσκεται στον τύμβο του Μαραθώνα,φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Αντώνη Νταγαδάκη, είναι δωρεά της οικογένειας Σπύρου και τ'αποκαλυπτήρια του έγιναν στις 12 Σεπτεμβρίου 2005.
ΔΑΡΕΙΟΣ Α' 550; π.Χ. - 486 π.Χ.
1.Ο Δαρείος Α', γιος του Υστάσπους από το γένος των Αχαιμενιδών, υπήρξε βασιλιάς της Περσίας από το 521 ως το 485πχ. Αρχικά, ως στρατηγός, ήταν επικεφαλής της εξέγερσης της Δυτικής Περσίας κατά της εξουσίας και των μεταρρυθμίσεων του θρησκευτικού ηγέτη Γαυμάτα. Με άλλους συνεργάτες ο Δαρείος οργάνωσε το 522πχ τη δολοφονία του Γαυμάτα και ανέβηκε στον θρόνο της Περσίας.
2.Με την άνοδό του στο θρόνο απεκατέστησε τον στρατό στην προνομιακή θέση που είχε πριν από τις μεταρρυθμίσεις και αφαίρεσε από τις υποταγμένες στην Περσία χώρες προνόμια που τους είχε παραχωρήσει ο Γαυμάτα.
3.Τότε ξεκίνησαν εξεγέρσεις σε διάφορες υποδουλωμένες στους Πέρσες περιοχές και προπάντων στην Βαβυλωνία, στο Ελάμ, στην Παρθία, στην Αίγυπτο και στη Μηδεία τις οποίες ο Δαρείος κατέπνιξε βίαια μέσα σ’ έναν χρόνο, φροντίζοντας μάλιστα να τα διαιωνίσει με την επιγραφή που χάραξε στον βράχο Μπεχιστούν, στην κοιλάδα Κερμανσάχ, βορείως του αρχαίου Ελάμ. Εκεί σε μεγάλο ύψος χάραξε σε σφηνοειδή συλλαβική γραφή 400 στίχους, σε τρεις γλώσσες, περσική, ελαμική και ακκαδική, τονίζοντας με κομπασμό ότι μέσα σε έναν χρόνο κερδήθηκαν δεκαεννέα μάχες, αιχμαλωτίστηκαν εννέα βασιλείς και αποκαταστάθηκε το περσικό κράτος σε ολόκληρη την παλαιά του έκταση ως τον Καύκασο.
4.Ο Δαρείος υπήρξε πρωτοπόρος μεταρρυθμιστής στην οργάνωση του περσικού κράτους και επέδειξε διοικητικές ικανότητές προκειμένου να δημιουργήσει κάποια ενότητα στο αχανές περσικό κράτος, με τους πολλούς λαούς και τους διαφορετικούς τρόπους ζωής, πολιτισμούς, γλώσσες και παραδόσεις. Έτσι, πρώτα απ' όλα ενίσχυσε στο ανώτατο όριο την κεντρική εξουσία στηριζόμενος στον στρατό. Στις επαρχίες του κράτους (σατραπείες) ιδρύθηκαν διοικητικά κέντρα με πολυάριθμους υπαλλήλους. Σύνδεσμοι μεταξύ της κεντρικής διοίκησης και των επαρχιών ήταν οι ονομαζόμενοι «οφθαλμοί του βασιλέως», άνθρωποι δηλαδή της τυφλής εμπιστοσύνης του Δαρείου οι οποίοι περιόδευαν τις σατραπείες και ήλεγχαν για λογαριασμό του τα εισοδήματα και τη διοίκηση των σατράπηδων, που συνήθως ήταν πέρσες ευγενείς, εξασφάλιζαν την είσπραξη των καθορισμένων φόρων για το βασιλικό ταμείο και εφάρμοζαν τις διαταγές του βασιλιά.
5. Όσον αφορά τώρα τη στρατιωτική οργάνωση της αυτοκρατορίας του, ο Δαρείος είχε φροντίσει σε κάθε σατραπεία να εδρεύει στρατιωτική δύναμη υπό τη διοίκηση στρατιωτικού διοικητή και όχι του σατράπη. Με πηγή τον Ξενοφώντα πληροφορούμαστε ότι οι σατράπηδες και οι στρατιωτικοί διοικητές αλληλοελέγχονταν ώστε να περιορίζονται οι απολυταρχικές τάσεις. Οι στρατιωτικοί διοικητές βρίσκονταν υπό τις διαταγές πέντε ανώτατων στρατιωτικών ηγετών. Σε περίπτωση εξέγερσης ή εισβολής εχθρού ο στρατός μεταφερόταν με ταχύτητα χρησιμοποιώντας το καλά οργανωμένο οδικό δίκτυο. Στη «βασιλική οδό», που ένωνε την Εφεσο με τα Σούσα, όπως και στους άλλους δρόμους που διακλαδώνονταν σε όλη την έκταση του περσικού κράτους, υπήρχαν κατά διαστήματα σταθμοί με βοηθητικές εγκαταστάσεις, με ταχυδρομεία με ιππείς, οι οποίοι διένειμαν το βασιλικό ταχυδρομείο με το σύστημα της σκυταλοδρομίας.
6.Η καλή οικονομική πρόοδος του περσικού κράτους στα χέρια του Δαρείου πιστοποιείται από την κυκλοφορία του δαρεικού, χρυσού νομίσματος, βάρους 8,4γρ που εικόνιζε τον βασιλιά ως τοξότη. Οι δαρεικοί κυκλοφορούσαν όχι μόνο στην αυτοκρατορία αλλά και στις γειτονικές της χώρες και ιδιαίτερα στις ελληνικές πόλεις, όπου είχαν μεγάλη αξία. Η κοπή των δαρεικών διευκόλυνε την ανάπτυξη του περσικού εμπορίου που βοηθήθηκε και από τη διάνοιξη της διώρυγας μεταξύ Σουέζ και Νείλου.
7. Στην εξωτερική πολιτική του ο Δαρείος υπήρξε επεκτατικός. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την επιγραφή του Ναξιστουρέμ, η οποία μας πληροφορεί ότι επτά λαοί κατακτήθηκαν από τον στρατό του μετά το έτος 517πχ, μεταξύ των οποίων και οι Θράκες. 8.Αφορμή για την εκστρατεία του Δαρείου κατά των ελληνικών αποικιών του Ανατολικού Αιγαίου και έναυσμα των ελληνοπερσικών πολέμων υπήρξε η βοήθεια την οποία έστειλαν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς στους Ίωνες κατά τη διάρκεια της εξέγερσής τους εναντίον του. Δευτερεύουσα αφορμή απετέλεσε και το αίτημα του έκπτωτου τυράννου των Αθηνών Ιππία να τον συνδράμει στην ανάκτηση της εξουσίας του.
9.Ο Δαρείος Α´ πέθανε αιφνιδιαστικά στη διάρκεια των ελληνοπερσικών πολέμων το 486πχ προετοιμάζοντας την Τρίτη εκστρατεία κατά της Ελλάδας, ύστερα από ασθένεια που κράτησε ένα μήνα. Ενταφιάστηκε κοντά στην Περσέπολη, στη νεκρόπολη των περσών βασιλιάδων και ο λαξεμένος στον βράχο επιβλητικός τάφος του σώζεται ως σήμερα.
2. Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
ΗΡΟΔΟΤΟΣ 485;πχ-425;πχ
1.Ο Ηρόδοτος είναι ο συγγραφέας του έργου Ιστορίαι. Η λέξη ιστορία σήμαινε την “αναζήτηση πληροφοριών” στα αρχαία ελληνικά, και αν πήρε τη σημερινή της έννοια, αυτό σίγουρα οφείλεται στον Ηρόδοτο, τον “Πατέρα της Ιστορίας”, όπως τον ονόμασε ο Κικέρων.
2.O Ηρόδοτος γεννήθηκε γύρω στο 485πΧ στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, στην περιοχή που λέγεται Καρία, και ήταν αποικία δωρική. Καταγόταν από επιφανή οικογένεια και θείος του ήταν ο επικός ποιητής Πανύασης, που είχε συνθέσει εκτός των άλλων κι ένα μεγάλο επικό ποίημα, στο οποίο κεντρικός ήρωας ήταν ο Ηρακλής. Ο Πανύασης ήταν και τερατοσκόπος, δηλαδή εξηγητής θεϊκών σημείων, πράγμα μάλλον εξηγεί και την ευσέβεια του Ηρόδοτου.
3.Ο Ηρόδοτος λοιπόν, έζησε στα νιάτα του σε πνευματικό περιβάλλον, πήρε καλή μόρφωση, και διάβασε παλιούς και νέους ποιητές της εποχής του, από τον Όμηρο ως τη Σαπφώ και τον Πίνδαρο και καταγοητεύτηκε από τις αφηγήσεις για τον μεγάλο πόλεμο ανάμεσα στους Πέρσες και τους Έλληνες τον οποίο αργότερα και εξιστόρησε.
4.Σε νεαρή ηλικία, στην Αλικαρνασσό, συμμετείχε σε μια αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του τοπικού τύραννου, του Λύγδαμη, και για το λόγο αυτό εξορίστηκε και κατέφυγε στη Σάμο όπου και έζησε ως το 455πχ. Η ανατροπή του Λύγδαμη αποτέλεσε την αφετηρία της επιστροφής του Ηρόδοτου στην πατρίδα του όμως η ασυνεννοησία με τους συμπολίτες του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει οριστικά πλέον την Αλικαρνασσό.
 |
| απότην έκθεση στο πολεμικό μουσείο |
6.Στην Αθήνα συνδέθηκε με τις προσωπικότητες της εποχής όπως ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής, αλλά απόκτησε και φιλία με τον μεγάλο ηγέτη της Αθήνας, τον Περικλή, και έγινε ένθερμος οπαδός της πολιτικής του. Η συγγραφή της Ιστορίας του θα πρέπει να έχει προχωρήσει αυτήν την περίοδα, ώστε μπορεί και διαβάζει κομμάτια από αυτήν και μάλιστα όσα μιλάνε για την δόξα της Αθήνας. Λέγεται μάλιστα ότι οι αθηναίοι ικανοποιήθηκαν τόσο, που τίμησαν τον ιστορικό και έδωσαν τιμητική αμοιβή δέκα τάλαντα, ποσό πάρα πολύ μεγάλο.
7.Στα 444πΧ η Αθήνα αναλαμβάνει μια πανελλήνια επιχείρηση, για να ιδρυθεί αποικία στους Θουρίους της Κάτω Ιταλίας. Στον αποικισμό αυτό μαζί με άλλες προσωπικότητες, όπως ο αρχιτέκτονας Ιππόδαμος ο Μιλήσιος και ο σοφιστής Πρωταγόρας, πήρε μέρος και ο Ηρόδοτος. Γιατί πήρε μέρος? ίσως γιατί τον παρακάλεσε ο φίλος του Περικλής, ίσως όμως και γιατί καθώς δεν ήταν γεννημένος στην Αθήνα, δεν μπορούσε να γίνει Αθηναίος πολίτης με πλήρη δικαιώματα και έτσι γράφτηκε πολίτης των Θουρίων.
8.Δεν είναι γνωστό αν ο Ηρόδοτος έμεινε εκεί ως το τέλος της ζωής του ή ξαναπήγε στην Αθήνα. Δεν είναι γνωστό ούτε το πότε ακριβώς πέθανε. Πάντως στο τελευταίο βιβλίο της Ιστορίας του καταπιάνεται με τα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου που έγιναν το 425πχ.
9.Το «Ιστορίαι» θεωρείται το πρώτο έργο ιστορίας της Δυτικής λογοτεχνίας, και γράφτηκε στην Ιωνική διάλεκτο της αρχαίας ελληνικής κατά το 440πχ. Αργότερα- στα αλεξανδρινά χρόνια (323-300πχ)- οι φιλόλογοι της εποχής διαίρεσαν το έργο σε εννέα βιβλία ίδια περίπου σε έκταση και σε κάθε βιβλίο έβαλαν το όνομα μιας από τις εννέα μυθολογικές μούσες ως εξής : Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολυμνία, Ουρανία, και Καλλιόπη . Πρέπει να σημειώσουμε όμως, ότι ο Ηρόδοτος χωρίζει την Ιστορία του σε λόγους, λύδιος λόγος για την ιστορία των Λυδίων, αιγύπτιος λόγος για την ιστορία των Αιγυπτίων κλπ.
10. Σαν ιστορικός ο Ηρόδοτος είναι σχετικά τίμιος, καλός περιηγητής και γεωγράφος και άνθρωπος ευσεβής μέχρι το τέλος της ζωής του, αλλά ασφαλώς επηρεάζεται και από την εποχή του. Ίσως ένα μειονέκτημα του να ήταν ότι ήταν αστράτευτος, κάτι που εξόργισε τον Θουκιδίδη, ίσως να έκανε λάθος που χρηματοδοτήθηκε από τους Αθηναίους για τα ταξίδια του γιατί εμείς οι μεταγενέστεροι βλέπουμε με δυσπιστία τις κρίσεις του για την Αθήνα και τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Είναι και τοπικιστής αναμφισβήτητα…..Εντάξει!! Έχει όμως γνήσιο επιστημονικό πνεύμα, μένει κοντά στα πράγματα πάντοτε κι επιδιώκει την προσωπική αντίληψη και γνώση και κυρίως σε αρκετές περιπτώσεις αρκείται απλά να παραθέσει διαφορετικές απόψεις για ένα γεγονός. Και έξω από ιστορικός ο Ηρόδοτος είναι και ένας δεινός αφηγητής που συναρπάζει τον αναγνώστη και τελικά μας χάρισε ένα σπουδαίο έργο που αποτελεί ένα ακόμα επιβλητικό μνημείο κοντά στα άλλα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. |
| ΕΛΤΑ έκδοση EUROPA 1982 |
Στην ΕΡΑΤΩ λοιπόν, το έκτο βιβλίο του Ηρόδοτου-που απεικονίζεται πιό πάνω- εξιστορείται αναλυτικά η ελληνική νίκη στον Μαραθώνα και στο τέλος του βιβλίου περιγράφεται η τραγική πτώση του νικητή του Μαραθώνα Μιλτιάδη.
11. Τέλος σκεφτείτε σύντροφοι: ο Δυτικός πολιτισμός έχει θεμελιωθεί σε αρχές που έχουν τις βάσεις-τους στην αρχαία Ελλάδα-ορθολογισμός, αντικειμενική εξέταση του φυσικού κόσμου, ισότητα των πολιτών κλπ- που πήραν μορφή και περιεχόμενο στην κλασσική Ελλάδα του Περικλή που ακολούθησε την αποτυχημένη Περσική εισβολή. Είναι παράλογο να υποθέσει κανείς ότι ο Δυτικός Ευρωπαϊκός πολιτισμός θα μπορούσε να είχε ακολουθήσει διαφορετική διαδρομή αν οι Πέρσες είχαν επιτύχει τους στόχους κατά τον 5ο πχ αιώνα? Θα ήταν άραγε ίδια η πορεία της επιστήμης χωρίς την επιρροή της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς της? Ρωτάω και σας παρακινώ- όπως κι’ εγώ παρακινήθηκα- να μαγευτείτε από την επαφή και τη γνώση των γεγονότων που περιγράφει ο Ηρόδοτος στην ιστορία του.
12. Γιατί κακά τα ψέματα. Για ν’ αντιληφθούμε τους περσικούς πολέμους, πρέπει να στραφούμε στον Ηρόδοτο.
Καλή ανάγνωση λοιπόν!!!
3.ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΙΤΙΕΣ & ΑΦΟΡΜΕΣ
1.Η περίοδος της Ελληνικής ιστορίας μεταξύ 492-479πχ ονομάζεται περίοδος των «Περσικών πολέμων» και πραγματεύεται την διαμάχη μεταξύ των πόλεων-κρατών της Ελλάδας και της Περσικής αυτοκρατορίας.
2. Είναι δεδομένο ότι η αιτία των Περσικών πολέμων ήταν η επεκτατική των Περσών. Πώς και πότε όμως ξεκίνησαν όλα?
Καλή ερώτηση!! σύντροφοι, αλλά η απάντησή της μας επιβάλλει την αναφορά, έστω και περιληπτικά, στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής.
2α.Πολύ προτού αναμετρηθούν στον Μαραθώνα λοιπόν, οι Έλληνες και οι Πέρσες είχαν συγκρουστεί με στόχο την επικράτηση στις ευημερούσες ελληνικές αποικίες της Μικράς Ασίας. Ήδη από μέσα του 6ου πχ αιώνα οι ιωνικές πόλεις, εκτός από τη Μίλητο, είχαν κατακτηθεί η μία μετά την άλλη από τους Λύδιους και τον βασιλιά τους, τον Κροίσο. Όμως η ήπια, κατά κανόνα, κυριαρχία των Λύδιων, είχε σαν αποτέλεσμα την εξακολούθηση της ακμής των μικρασιατικών πόλεων κυρίως στο εμπόριο και τη τέχνη…..και όλα καλά
2β. Η ουσιαστική υποδούλωσή τους ήρθε μερικά χρόνια αργότερα, όταν ο βασιλιάς των Περσών Κύρος επικράτησε έναντι του Κροίσου στη μάχη των Σάρδεων το 547πχ και προήλασε θριαμβευτικά ως τα μικρασιατικά παράλια.
Αντίθετα, στον γεωγραφικό χώρο που καλύπτει σήμερα το ελληνικό κράτος υπήρχαν διάσπαρτες δεκάδες μικρές και μεγάλες αυτόνομες πόλεις-κράτη, με ισχυρότερες τη «στρατοκρατούμενη» Σπάρτη και την ακμάζουσα Αθήνα των 250.000 κατοίκων.
Οι κατακτητές Πέρσες τώρα-πίσω πάλι στη Μικρά Ασία-απαιτούσαν την τακτική καταβολή δυσβάσταχτων φόρων υποτέλειας από τις υπόδουλες ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, καθώς και τη συνεισφορά τους με στόλο και στρατό στην περσική πολεμική μηχανή, ενώ για τη διοίκησή τους οι Πέρσες είχαν τοποθετήσει έλληνες τυράννους της απόλυτης εμπιστοσύνης τους.
2γ. Έτσι λοιπόν, στο πλαίσιο των κατακτητικών πολέμων που επεχείρησε το 513πχ. στα βόρεια του ποταμού Δούναβη ο πέρσης βασιλιάς Δαρείος Α' -«Ο Μέγας Βασιλεύς» για τους υπηκόους του -, αναγκάστηκαν να τον συνοδεύσουν με άνδρες και πλοία όλοι οι τύραννοι της Ιωνίας. Αν και το αποτέλεσμα δεν ήταν το επιθυμητό, ο Δαρείος κατάφερε τουλάχιστον να πατήσει γερά πόδι στα ευρωπαϊκά εδάφη, προσαρτώντας ολόκληρη τη Θράκη και θέτοντας υπό πλήρη έλεγχο τα νευραλγικής σημασίας στενά του Ελλησπόντου. Η Ελλάδα αποτελούσε ούτως ή άλλως τον επόμενο στόχο στον χάρτη επιχειρήσεων του Δαρείου, ο οποίος ήθελε να εξασφαλίσει την περσική κυριαρχία και στις δύο όχθες του Αιγαίου.
Τα όσα επακολούθησαν λίγο αργότερα στην Ιωνία απλώς επέσπευσαν την αναπόφευκτη σύγκρουση των δύο πλευρών, προσφέροντας στον βασιλιά των Περσών το πρόσχημα που ζητούσε για την κατά μέτωπο επίθεση στη μητροπολιτική Ελλάδα.
3.Η διάχυτη δυσαρέσκεια των Ελλήνων της Μ. Ασίας, οι οποίοι εκτός από βασικές ελευθερίες έχαναν σταδιακά και τον έλεγχο του εμπορίου, έστρωσε γρήγορα τον δρόμο προς μια γενικευμένη εξέγερση.
3α. Και η αφορμή δεν άργησε. Μια αποτυχημένη εκστρατεία του πέρση σατράπη της Ιωνίας με στρατό και στόλο, το 500πΧ στη Νάξο, ξεκίνησε την εξέγερση.
3β Υποκινητής της ήταν ο Έλληνας τύραννος της Μιλήτου Αρισταγόρας, ο οποίος το 499πΧ, αποφάσισε να ηγηθεί της επανάστασης, για την αποτίναξη του περσικού ζυγού από τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας, που έμεινε γνωστή στην ιστορία σαν Ιωνική επανάσταση.
3γ.Στην πορεία αυτής της εξέγερσης λοιπόν, ο Αρισταγόρας έκανε έκκληση στις πόλεις της μητροπολιτικής Ελλάδας να ενισχύσουν τον αγώνα των αδελφών πόλεων, αλλά ανταποκρίθηκαν θετικά δύο μόνο πόλεις-μη ξεχνάτε πόλεις-κράτη-, η Αθήνα, που έστειλε αμέσως είκοσι πολεμικά πλοία, και η Ερέτρια, που συνεισέφερε άλλα πέντε.
3δ.Η εξέγερση - που εκτεινόταν από τα στενά του Βοσπόρου ως και την Κύπρο- στην αρχή σημείωσε επιτυχίες, αλλά πολύ γρήγορα ξεκίνησαν οι ήττες που κατέληξαν στην πανωλεθρία της ναυμαχίας της Λάδης το 494πχ και αμέσως μετά στην ολοσχερή καταστροφή της Μιλήτου, συντριβή που δεν έζησαν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς σύμμαχοι γιατί είχαν προ πολλού αποσυρθεί.
4.Όμως αυτή η σύντομη ανάμειξή τους ήταν αρκετή για να προκαλέσει την οργή του Δαρείου, ο οποίος και ορκίστηκε άμεση εκδίκηση. Λέγεται μάλιστα ότι υποχρέωσε τον προσωπικό του υπηρέτη κάθε βράδυ να του θυμίζει την συμπεριφορά των Αθηναίων στην Ιωνική επανάσταση.
5.Τέλος ας μη ξεχνάμε και τον εξόριστο απ΄ τους Αθηναίους τύρρανο Ιππία που είχε καταφύγει στην αυλή του Πέρση βασιλιά από το 510πχ , του παρείχε συμβουλές και του ζητούσε τη συνδρομή του στην ανάκτηση της εξουσίας του. Άλλη μια αφορμή, ίσως δευτερεύουσα.
Κάπως έτσι λοιπόν ξεκίνησαν όλα…..
4.ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΑΠ’ ΤΗ ΜΑΧΗ
1.Έτσι κι’ έγινε λοιπόν και το 492πχ ο Δαρείος έστειλε μια στρατιά, με επικεφαλής το γαμπρό του Μαρδόνιο, η οποία αφού κατέλαβε τη Θράκη και ανάγκασε τον Μακεδόνα βασιλιά Αλέξανδρο Α’ να δηλώσει υποταγή στον Μεγάλο Πέρση βασιλέα, προσπάθησε να συνεχίσει την προέλασή της προς το νότο, όμως μια τρικυμία έξω απ’ την χερσόνησο του Άθω προκάλεσε σοβαρές απώλειες στα περσικά στρατεύματα αναγκάζοντας τον Μαρδόνιο να επιστρέψει στην Ασία. Στο δρόμο της επιστροφής ο περσικός στρατός είχε κι’ άλλες σημαντικές απώλειες από μια επίθεση που δέχτηκε από τους Βρύγες, αλλά η κατάσταση δεν άλλαξε. Η βόρεια Ελλάδα υποτάχθηκε στη Περσική αυτοκρατορία και ήταν πλέον ανοιχτός ο δρόμος για τη νότια Ελλάδα.
2. Στην Περσία τώρα, ο Δαρείος πληροφορήθηκε από τον Ιππία ότι, μια ισχυρή αθηναϊκή οικογένεια, οι Αλκμαιωνίδες, ήταν αντίθετοι με τον Αθηναίο στρατηγό Μιλτιάδη, θα βοηθούσαν στην επάνοδο του Ιππία στην εξουσία και θα δέχονταν τις Περσικές αξιώσεις με αντάλλαγμα να συγχωρεθούν για τη συμμετοχή τους στην εξέγερση των Ιώνων. Θέλοντας λοιπόν να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να εξουδετερώσει την Αθήνα και να αφήσει μόνη της τη Σπάρτη κάνοντας το έργο της υποταγής των Ελλήνων ευκολότερο-και πάντα σύμφωνα με τον Ηρόδοτο- έστειλε κήρυκες την άνοιξη του 491πχ στα νησιά του Αιγαίου και σε όλες τις Ελληνικές πόλεις αξιώνοντας «γη και ύδωρ», δηλαδή υποταγή και πλήρη υποχώρηση.
3.Οι νησιώτες- με πρώτους τους κατοίκους της Θάσου-ανταποκρίθηκαν αμέσως στις Περσικές απαιτήσεις. Ακολούθησαν οι πόλεις της βόρειας Ελλάδας και η Αίγινα, ναυτική δύναμη της εποχής, κάτι που ανησύχησε σοβαρά τους Αθηναίους κι θεωρήθηκε μέγιστος κίνδυνος, μιας και οι Αθηναίοι βρισκόταν σε πόλεμο μαζί της.
3.Έτσι οι Αθηναίοι ζήτησαν την βοήθεια της Σπάρτης κατηγορώντας τους Αιγινήτες ως «προδότες της Ελλάδας», ενώ τους κήρυκες του Δαρείου, που έφθασαν στην Αθήνα ζητώντας «γη και ύδωρ», τους έριξαν σε ένα βάραθρο.
4.Η ίδια φρικτή τύχη ανέμενε και τους Πέρσες απεσταλμένους στην Σπάρτη, αφού σύμφωνα με τα λεγόμενα του «πατέρα της ιστορίας» τους έριξαν σε ένα πηγάδι και τους καλούσαν να πάρουν από εκεί «γη και ύδωρ», και να τα πάνε στον βασιλιά τους.
5.Αισθάνομαι την υποχρέωση να σημειώσω ότι οι πληροφορίες του Ηροδότου περί πρεσβειών του Δαρείου σε όλη την Ελλάδα, δεν φαίνεται να ευσταθούν πλήρως, αφού σκοπός της εκστρατείας του ήταν μόνο η τιμωρία της Ερέτριας και της Αθήνας, και όχι η υποταγή-τουλάχιστον άμεσα- ολόκληρης της Ελλάδας. Πιο αληθινό ακούγεται το ότι αν υπήρξε Περσική διπλωματική δραστηριότητα στον ελληνικό χώρο πριν από την μάχη του Μαραθώνα τότε θα απέβλεπε στην απομόνωση της Αθήνας από τις άλλες πόλεις-κράτη και όχι στην αξίωση υποταγής όλων. Εξάλλου, όπως θα δούμε παρακάτω, ο Περσικός στρατός δεν επαρκούσε για την υποταγή ολόκληρης της ηπειρωτικής Ελλάδας. Σαφέστατα οι διπλωματικές ενέργειες του Δαρείου δεν μας είναι γνωστές, ωστόσο δεν αποκλείεται το γεγονός οι Αθηναίοι να αντιμετώπισαν μόνοι τους με τους Πλαταιείς τους Πέρσες εισβολείς στον Μαραθώνα εξαιτίας επιτυχημένων Περσικών διπλωματικών ενεργειών.
6.Έβαλε μπρος λοιπόν ο Δαρείος το σχέδιο του. Τρομοκρατία στους Αθηναίους για να κάμψει τη θέλησή και το ηθικό τους για αντίσταση. Πώς? με την κατάληψη της Ερέτριας, η οποία δεν θα έφερνε μεγάλη αντίσταση. Στη συνέχεια με οδηγίες του σύμβουλού του Ιππία θα αποβίβαζε στρατό στο Μαραθώνα, ώστε να τραβήξει τον αθηναϊκό στρατό μακριά απ’ την Αθήνα, ενώ ταυτόχρονα θα απειλούσε την ανυπεράσπιστη πλέον Αθήνα με μεταφορά στρατού από τη θάλασσα περιπλέοντας το Σούνιο.
7.Για την επιτυχία των σχεδίων του βέβαια, ο Δαρείος, υπολόγιζε στην ουδετερότητα των υπολοίπων ελληνικών πόλεων, ώστε να μην βοηθήσουν την Αθήνα την ώρα που θα κινδυνεύει από το στρατό του.
Τι γινόταν όμως την ίδια περίοδο στην Ελλάδα? τώρα που ο « Μεγάλος βασιλέας» ήταν έτοιμος να ξαναστείλει στρατό εναντίον της Αθήνας και της Ερέτριας? τώρα που η αφορμή και το πρόσχημα είχε βρεθεί?
8.Η συμμετοχή των δύο πόλεων στην αποτυχημένη Ιωνική Επανάσταση προσέφερε ένα έξυπνο πρόσχημα στους Πέρσες να επιτεθούν και ταυτόχρονα διευκόλυνε όσες Ελληνικές πόλεις σκόπευαν να αποστασιοποιηθούν και να τηρήσουν ουδετερότητα. Άλλωστε,-όπως θα δούμε- πολλές πόλεις-κράτη τότε θα έβλεπαν με ικανοποίηση την καταστροφή της φιλόδοξης Αθήνας.
Και εξηγούμαι.
Και εξηγούμαι.
9.Την εποχή που εξετάζουμε η στρατιωτική δύναμη αδιαμφισβήτητα ήταν η Σπάρτη με την Πελοποννησιακή Συμμαχία, η ραγδαία ανερχόμενη Αθήνα με τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη και τις συχνές κόντρες με τη Σπάρτη και η ισχυρή οικονομικά Κόρινθος. Υπήρχαν βέβαια και άλλες υπολογίσιμες δυνάμεις όπως η Θήβα, η Νάξος που ήλεγχε ένα μεγάλο τμήμα των Κυκλάδων, η Αίγινα, που ως ναυτική δύναμη ανταγωνιζόταν την Αθήνα και το Αργός, που αμφισβητούσε τα σπαρτιατικά πρωτεία στην Πελοπόννησο. Έτσι λογικά αναπτύχθηκαν συμμαχίες με πρώτη των Αθηναίων και των Πλαταιέων που φοβόντουσαν ότι τυχόν αύξηση της Θηβαϊκής ισχύος θα απειλούσε την ανεξαρτησία τους. Από την άλλη πλευρά οι Θηβαίοι για να περιορίσουν τις Αθηναϊκές φιλοδοξίες συμμάχησαν με την Αίγινα, που από 507πΧ βρισκόταν σε πόλεμο με την Αθήνα για τον έλεγχο του Σαρωνικού κόλπου. Την ίδια περίοδο η Σπάρτη και το Άργος τσακώνονταν για την Κυνουρία, ενώ οι Ερετριείς και οι Χαλκιδείς ήταν εχθροί από παλιά. Γιατί λοιπόν να μας φανεί παράξενο το γεγονός ότι η Θήβα, η Αίγινα και το Αργός τάχθηκαν φανερά υπέρ των Περσών, βοηθώντας τους να κατακτήσουν την Ελλάδα?
10.Έτσι λοιπόν, απέμειναν μόνο η Αθήνα και η Σπάρτη για να επωμιστούν τα βάρη και να μοιραστούν τους κινδύνους της επερχόμενης σύγκρουσης.
11.Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι η κατάληψη της Αίγινας-με τη βοήθεια της Σπάρτης- από τους Αθηναίους το 492πχ. Μιας Αίγινας που αποτελούσε προγεφύρωμα για την Περσική επίθεση εναντίον της Αθήνας και η ήττα της στέρησε τη Περσία από ένα πολύτιμο σύμμαχο.
Με αυτές τις συνθήκες λοιπόν, ξεκίνησε η περσική εκστρατεία.
5.Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ του 490πχ
Δυο χρόνια μετά την αποτυχημένη απόπειρα του Μαρδόνιου λοιπόν, οι Πέρσες κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να επιστρέψουν δριμύτερες στον στόχο τους με νέο δρομολόγιο αλλά ίδιους στόχους. Αρχηγοί της εκστρατείας ορίστηκαν ο Δάτης επικεφαλής του πεζικού και ο Αρταφέρνης αρχηγός του στόλου. Σύμβουλος και οδηγός των Περσών παρέμενε ο Ιππίας.
1.Έτσι λοιπόν, την άνοιξη του 490πχ ο Περσικός στρατός συγκεντρώθηκε στην Κιλικία, επιβιβάσθηκε στα πλοία που άνοιξαν πανιά προς το Αιγαίο για να εκτελέσουν τη διαταγή του μεγάλου βασιλιά, «να υποδουλώσουν την Αθήνα και την Ερέτρια και να του φέρουν ενώπιον του τους κατοίκους τους δούλους» και κατευθύνθηκε αρχικά προς τη Νάξο, όπου επιτιθέμενος αιφνιδιαστικά την κατέλαβε, την πυρπόλησε και κοντολογίς το νησί έμεινε υπόδουλο στους Πέρσες ως το 479πχ.
2.Μαθαίνοντας οι κάτοικοι της Δήλου την καταστροφή της γειτονικής Νάξου, εγκατέλειψαν άρον-άρον το νησί τους και κατέφυγαν στην Τήνο. Όμως ο Περσικός στρατός σεβάστηκε τον ιερό χώρο του νησιού και απέφυγε τις καταστροφές. Μάλιστα, ο Ηρόδοτος εξιστορεί το ότι ο Δάτης αφού κάλεσε τους φυγάδες να επιστρέψουν στη Δήλο, προσέφερε θυσία στον θεό Απόλλωνα που ήταν πολύ συμπαθής στους Πέρσες γιατί ταυτιζόταν με τον δικό τους Αχούρα Μάζδα. Ίσως όμως με την κίνηση αυτή του σεβασμού των ιερών, η περσική προπαγάνδα, να επιδίωκε να πείσει τους Έλληνες να μη προβάλουν αντίσταση στην εισβολή, εφόσον αυτή στόχευε μόνο στην τιμωρία της Ερέτριας και της Αθήνας. Όμως, κατά σύμπτωση-και αν δεχθούμε τα περί Περσικής προπαγάνδας-, λες και η ίδια η φύση να ήθελε να καταρρίψει τα περσικά προσχήματα, λίγο μετά την αναχώρηση τους ένας ισχυρός σεισμός κατέστρεψε τη Δήλο.
3.Ο Περσικός στόλος πλέον κατευθύνθηκε βορειοδυτικά και αφού μέσω των Κυκλάδων στρατολόγησε άνδρες κατέπλευσε στην Κάρυστο, τη νοτιότερη πόλη της Εύβοιας, που αρνήθηκε να υποταγεί τους Πέρσες και τελικά παραδόθηκε αφού οι Πέρσες λεηλάτησαν όλη τη γύρω περιοχή. Τέλος, οι Πέρσες έφθασαν στην Ερέτρια.
4.Τότε οι Ερετριείς ζήτησαν απεγνωσμένα βοήθεια από τους Αθηναίους που άμεσα τους έστειλαν 2.000 οπλίτες από την Χαλκίδα, για να συνδράμουν την πόλη. Όταν όμως οι στρατιώτες έφτασαν στην Ερέτρια επικρατούσε πανικός, καθώς οι μισοί κάτοικοι ζητούσαν να παραδοθούν χωρίς αντίσταση στους Πέρσες, ενώ οι άλλοι μισοί δήλωναν πως θα πολεμήσουν μέχρις εσχάτων, αναγκάζοντας τον Αισχίνη, έναν επιφανή πολίτη της Ερέτριας, να συμβουλέψει τους στρατιώτες να φύγουν όπως θα έκανε και ο ίδιος.
5. Οι Ερετριείς μόνοι τους πλέον, αν και στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου, αποφάσισαν τελικά να αμυνθούν εντός των τειχών. Όμως μετά από πολιορκία έξι ημερών η Ερέτρια αλώθηκε με προδοσία, όταν δύο εξέχοντες πολίτες της, ο Εύφορβος και ο Φίλαγρος την παρέδωσαν στους εχθρούς, που την πυρπόλησαν από άκρο σε άκρο και εκτόπισαν τους κατοίκους της στην Ασία ως αντίποινα για την καταστροφή των Σάρδεων.
6.Λίγες ημέρες αργότερα και πάντα σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, «κίνησαν με τα πλοία τους για τις ακτές της Αττικής, ασκώντας μεγάλη πίεση και πιστεύοντας πως τα όσα έκαναν στην Ερέτρια θα τα έκαναν και στους Αθηναίους» και ύστερα από συμβουλή του Ιππία…..
…..αποβιβάστηκαν στον Μαραθώνα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου