Ο ΜΠΑΓΑΣΑΚΟΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ σύντροφοι ή μια πρώτη απόπειρα επικοινωνίας










Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2010

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ σύντροφοι.....ή όταν ο ΜΠΑΓΑΣΑΣ φιλοσοφεί και εύχεται

Προσπαθώντας να γράψω κάτι αισιόδοξο για τη νέα χρονιά σύντροφοι θυμήθηκα τον πατέρα μου…..που έλεγε…..«σημασία στη ζωή παιδί μου έχει από το τίποτα να κάνεις το παν, σημασία για τους απέναντι σου –ειδικά όσους υπολογίζεις- έχει να μη ζητάς τίποτα, αλλά να θέλεις τα πάντα»!!!
Έτσι είμαστε εμείς οι Έλληνες σύντροφοι -«ο κόσμος ο μικρός ο Μέγας» που είπε ο Ελύτης- απροσκύνητοι με πάθη και αντιφάσεις- με μια εικόνα που την χαρακτηρίζουν και τα ποιήματα του Ελύτη , αλλά και οι πίνακες του Τσαρούχη με θέμα το ζεϊμπέκικο.
Σκέφτομαι το φίλο μου το Γιώργο και την αγάπη του για τον Επίκουρο, σκέφτομαι το φίλο μου το Θόδωρο και την αγάπη του για το Συκουτρή….. και οι δύο θαρρώ αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στον ιδεαλισμό του Πλάτωνα, αλλά και στην πολυθεΐα των αξιών που σήμερα ζούμε.
Σκέφτομαι εμένα το Μπαγάσα, το μεγάλο παραμυθά, τον διεκδικητή, τον αρωγό, τον ποιητή, τον επαναστάτη πως μεγάλωσα?.....μα φυσικά με τζαζ και ζεϊμπέκικο, με Καραγάτση και Δήμου, με καραγκιόζη, Θεόφιλο και Πικάσο…..ανάμεσα στα γνήσια και αυθεντικά στοιχεία του Ελληνισμού και σε πιο προωθημένες αναζητήσεις…..κι όμως οι σκέψεις, οι μαρτυρίες, τα ακούσματα και οι εικόνες όλων αυτών μαζί αποτελούν για μένα σήμερα οδηγό και πολύτιμη μαρτυρία.

Καλή Χρονιά Σύντροφοι
Κάθε νέος χρόνος είναι και μια νέα ευκαιρία…..τίποτε άλλο…..σκέφτομαι τους πατέρες της εκκλησίας μας και τη βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν στην καλλιέργεια του καλού, αλλά θυμάμαι και το Θουκυδίδη…..και επιτέλους καταλήγω…..Σύντροφοι μου για όποιον με το έτσι θέλω –οργάνωση ή άνθρωπο- θέλει να επέμβει πιεστικά στη ζωή μας, σίγουρα τίποτα δεν είναι παράλογο αν είναι συμφέρον, σίγουρα τίποτα δεν αποδέχεται αν δεν του εμπνέει ασφάλεια κι εμπιστοσύνη κι ανάλογα με τις περιστάσεις θα μας φέρεται σαν φίλος ή σαν εχθρός…..Αντισταθείτε σύντροφοι και η νέα χρονιά ας γίνει αφορμή για να κατανοήσουμε το απλό. Πρέπει να δυναμώσουμε τους φίλους μας –της ζωής και του μυαλού μας- γιατί μόνο έτσι θα γίνουν ανίσχυροι οι εχθροί μας…..και οι φίλοι μας είναι η ίδια η ζωή μας.

Κυριακή 26 Δεκεμβρίου 2010

Όταν ο ΜΠΑΓΑΣΑΣ γράφει ιστορία.....ΧΑΝΣ ΟΥΛΡΙΧ ΡΟΥΝΤΕΛ (1916-1982) ένας μεγάλος ήρωας του Β'ΠΠ


1.Ο Χάνς Ούλριχ Ρούντελ γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου του 1916 στο Κονραντσβαλντάου της Σιλεσίας. Από μικρός ήταν τύπος αθλητικός, κακός μαθητής, ντροπαλός και ιδιαίτερα ευγενικός. Μέλος –όπως οι περισσότεροι νέοι Γερμανοί της εποχής που εξιστορώ άλλωστε- της Χιτλερικής νεολαίας, αλλά ποτέ μέλος του Εθνοσοσιαλιστικού κόμματος  -ίσως να μην πρόλαβε- μιας και τον Αύγουστο του 1936 κατατάχτηκε στην νεοσύστατη –τότε-  Λουφτβάφε. Κρίθηκε ακατάλληλος για πιλότος μαχητικών και τον Ιούνιο του 1938 μεταφέρθηκε και εκπαιδεύτηκε στα αναγνωριστικά αεροσκάφη. Εκεί τον βρήκε και η έναρξη του Β’ ΠΠ.
2. Συμμετείχε ενεργά στην εκστρατεία και στην κατάληψη της Πολωνίας και οι παράτολμες αναγνωριστικές του πτήσεις έφεραν και το πρώτο παράσημο. Τον «Σιδηρούν Σταυρό» Β’ τάξης…..όμως έκανε συνέχεια αιτήσεις για μετάθεση σε καθαρά πολεμική υπηρεσία…..και τελικά τα κατάφερε!!!
3.Πήγε στα βομβαρδιστικά…..αλλά θεωρήθηκε αρχικά μέτριος πιλότος και δεν συμμετείχε ούτε στη μάχη της Αγγλίας, ούτε στη μάχη της Κρήτης.

4.Η ώρα του ήρθε στις 23 Ιουνίου του 1941 με την έναρξη της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα», δηλαδή της εισβολής των Γερμανών στη Σοβιετική Ένωση. Επέδειξε τέτοια δραστηριότητα που σε λιγότερο από ένα μήνα παρασημοφορήθηκε με τον «Σιδηρούν Σταυρό» Α’ Τάξης…..και στις 23 Σεπτεμβρίου ξεκίνησε τα κατορθώματα του στο Ανατολικό μέτωπο…..όταν πετώντας πάνω από το λιμάνι της Κροστάνδης βύθισε με μια μόνο βόμβα το θωρηκτό «Μαρά»…..κι ενώ σύντροφοι του άξιζε ο «Σταυρός των Ιπποτών», του τον στέρησαν ενώ πραγματικά είχε πετύχει κάτι θεωρητικά ακατόρθωτο!!!
5.Τελικά παρασημοφορήθηκε με το «Σταυρό των Ιπποτών» και με το χρυσό «Γερμανικό Σταυρό» στα τέλη Δεκεμβρίου του 1941 και ενώ είχε πραγματοποιήσει περισσότερες από τετρακόσιες πολεμικές εξόδους και για ένα εξάμηνο έγινε εκπαιδευτής νέων πιλότων στη Γερμανία.
6.Όμως δεν άντεξε πολύ…..και τον Ιούνιο του 1942 –με αίτηση του πάντα- επέστρεψε και έδρασε στο Ανατολικό μέτωπο…..και στις 10 Φεβρουαρίου 1943 έγινε ο πρώτος πιλότος στην παγκόσμια ιστορία με χίλιες πολεμικές εξόδους.
7.Τον Μάρτιο του 1943 κατόρθωσε να καταστρέψει περισσότερα από εβδομήντα μικρά αποβατικά σκάφη σε λιγότερο από ένα μήνα και λίγο πριν το Κουρσκ ξεκίνησε τις αντιαρματικές του αποστολές και πολύ γρήγορα κατάφερε να καταστρέψει περισσότερα από εκατό Σοβιετικά τεθωρακισμένα…..δεν του άξιζαν λοιπόν τα «Φύλλα Δρυός»?.....τα προσέθεσε λοιπόν σύντροφοι μου στον «Σταυρό των Ιπποτών» του στις 14 Απριλίου του 1943…..και στις 25 Νοεμβρίου πρόσθεσε και τα ξίφη αφού πραγματοποιούσε τον έναν άθλο μετά τον άλλο.

8.Τέλος πάντων σημασία έχει ότι απ’ τον Οκτώβριο του 1943 και μέχρι τη λήξη του πολέμου ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά με τις επιθέσεις εναντίον αρμάτων μάχης σε σημείο τέτοιο ώστε κατάφερε να επινοήσει και μια καινοτόμα επιθετική τακτική εναντίον τους. Συγκεκριμένα τα προσέγγιζε από τη πίσω πλευρά κι έτσι εκμεταλλευόταν αφενός την αδυναμία προσβολής του, αλλά και αφετέρου τα τρωτά σημεία των Σοβιετικών αρμάτων που στην πίσω τους πλευρά είχαν πρόβλημα θωράκισης. Παράλληλα όμως αύξανε και τις πιθανότητες της προσωπικής του επιβίωσης αφού ακόμα κι αν έπεφτε θα βρισκόταν σε κίνηση προς γραμμές φιλικές.
9.Και ο Ρούντελ σύντροφοι, καταρρίφθηκε ή προσγειώθηκε αναγκαστικά τριάντα δύο φορές!!!...τον Μάρτιο του 1944 και αφού είχε συμπληρώσει χίλιες πεντακόσιες αποστολές προήχθη σε  επισμηναγό…..και στις 29 Μαρτίου συνέβη το απίστευτο!!!
10.Προσγειώθηκε σύντροφοι μέσα στις Ρωσικές γραμμές –κάτι που στο παρελθόν είχε ξανακάνει- για να σώσει έναν συνάδελφο του και παρά την επιτυχή διάσωση απέτυχε να ξαναπογειωθεί εξαιτίας της λάσπης και του χιονιού…..και κατέληξε κυνηγημένος απ’ τους Ρώσους που τότε τον είχαν επικηρύξει για εκατό χιλιάδες ρούβλια…..κι έφτασε σώος πίσω στις γερμανικές γραμμές κολυμπώντας τον παγωμένο Δνείπερο, χωρίς πυξίδα και χάρτη και πληγωμένος από σφαίρα στον ώμο…..εξαντλώντας κάθε όριο αντοχής, γενναιότητας και φυσικά τύχης.
11.Κι αυτή του η ενέργεια «ανάγκασε» τον Χίτλερ να του απονείμει τα διαμάντια στον «Σταυρό των Ιπποτών μετά φύλλων Δρυός και Ξιφών»…..και σήμερα είναι ιστορικά ο δέκατος Γερμανός με τόσο μεγάλη διάκριση μαζί με μεγάλους Άνδρες όπως ο Ρόμμελ!!!

12.Την πρωτοχρονιά του 1945 –κι ενώ πλέον ο πόλεμος για τους Γερμανούς είχα χαθεί- ο Χίτλερ προσέθεσε «Χρυσά Φύλλα Δρυός» στον «Σταυρό των Ιπποτών» του Ρούντελ…..και ήταν ο μόνος Γερμανός που έλαβε τέτοια μεγάλη διάκριση…..και όταν ο Χίτλερ κατά την παρασημοφόρηση τον διέταξε να σταματήσει πλέον τις πτήσεις, ο Ρούντελ –που μόλις είχε προαχθεί σε σμήναρχο- ζήτησε να επιστρέψει το μετάλλιο προκειμένου να συνεχίσει τις αποστολές του.
13.Όμως τελικά ήταν μια λάθος απόφαση…..γιατί στις 9 Φεβρουαρίου 1945 χτυπήθηκε στο πόδι από πολυβόλο…..κατάφερε από θαύμα να σωθεί…..ακρωτηριάστηκε….και συνέχισε να πετάει ο αθεόφοβος και να σκορπάει το τρόμο στους Σοβιετικούς χρησιμοποιώντας τεχνητό μέλος…..τέτοια πράγματα!!!


14.Στο τέλος του πολέμου –ευτυχώς- παραδόθηκε στους Αμερικανούς…..απελευθερώθηκε άμεσα λόγω των πολλών του τραυμάτων…..και κατέληξε στην Αργεντινή…..όπου και υπηρεσίες στον πρόεδρο Περόν προσέφερε και τα απομνημονεύματα του συνέγραψε που μεταφράστηκαν σε οκτώ γλώσσες και πούλησαν πάνω από τρία εκατομμύρια αντίτυπα…..αλλά ανέβηκε και τρεις φορές στο ψηλότερο ηφαίστειο του κόσμου…..κατέκτησε την ψηλότερη κορυφή των Άνδεων…..και κέρδισε και διάφορα χρυσά μετάλλια στο σκι…..κι όλα αυτά μένα πόδι!!!
15.Τέλος πάντων στα τέλη της δεκαετίας του 60 επέστρεψε στη Γερμανία όπου εντάχθηκε στο ακροδεξιό κόμμα και ήταν μάλιστα και υποψήφιος βουλευτής του…..παρέλυσε μερικά από εγκεφαλικό το 1970…..και στις 18 Δεκεμβρίου του 1982 πέθανε στο Ροζενχάιμ.

Αυτός σύντροφοι μου ήταν  ήρωας μας…..ένας άνθρωπος που ο διοικητής του στρατηγός Σέρνερ συχνά έλεγε «ο Ρούντελ αξίζει όσο μια μεραρχία»…..ένας άνθρωπος τ’ όνομα του οποίου οι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν στις προσευχές τους λέγοντας «Θεέ μου, κάνε να εμφανιστεί ο Ρούντελ»….. ένας άνθρωπος που σε πάνω από δυόμιση χιλιάδες αποστολές αχρήστεψε  πάνω από πεντακόσια τεθωρακισμένα, εκατοντάδες οχήματα και πυροβόλα, βύθισε ένα θωρηκτό μόνος του και αχρήστεψε ένα άλλο και κατέρριψε πάνω από δέκα εχθρικά αεροσκάφη…..ένας άνθρωπος τέλος που μέχρι το τέλος της ζωής του έμεινε πιστός στη ρήση του «χαμένος είναι μόνο όποιος εγκαταλείπει τον εαυτό του»!!!

Σάββατο 25 Δεκεμβρίου 2010

Καλά Χριστούγεννα ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ.....ή όταν ο ΜΠΑΓΑΣΑΣ σχολιάζει γενικώς & αορίστως

Εγώ ο μπαγάσας φίλος της ιστορίας, μεγάλος παραμυθάς και λάτρης των ιστοριών ζωής αναρωτιέμαι χριστουγεννιάτικα:
άραγε η έννοια της ματαιότητας υπάρχει στην ιστορία?
Τι αποτέλεσμα άραγε έχει μια μάχη?
Τη νίκη που αλλάζει ριζικά τα ιστορικά δεδομένα και την παραπέρα πορεία της ανθρωπότητας που αναλαμβάνει να χαράξει ο  νικητής ή είναι ένα ακόμα ελάχιστο ιστορικό επεισόδιο απλά για βοήθεια στην ερμηνεία των γεγονότων?
Ο καθορισμός της ιστορίας σύντροφοι προέρχεται μόνο από νίκες?.....αρκούν άραγε μόνο οι νίκες για να καθορίσουν ιστορικά το νικητή?.....ή μήπως ο πραγματικός νικητής της ιστορίας είναι ο χαμένος του χτες?

Σκεφτείτε ρε σύντροφοι!!!, η υπεράσπιση των Θερμοπυλών απ τον Λεωνίδα της Σπάρτης ήταν χαμένη υπόθεση?.....για τότε ίσως…..ιστορικά και ηθικά όμως σήμερα, η μάταιη, απελπισμένη και μεγαλειώδης υπεράσπιση των Θερμοπυλών είναι μια περήφανη νίκη. Όχι μόνο για μας τους Έλληνες, αλλά και παγκόσμια κι αυτό αποδεικνύει ότι το ηθικό μέρος μιας αντιπαράθεσης στο τέλος υπερισχύει…..και πιστέψτε με αν ο Λεωνίδας υποχωρούσε –που άνετα μπορούσε να το κάνει- ή αποχωρούσε και μελλοντικά νικούσε, η νίκη του θα είχε μηδενική σημασία σήμερα σε σχέση με την ήττα του που περιέχει έντονα την έννοια της θυσίας αλλά και της ηθικής του υπεροχής απέναντι στους Πέρσες.
Φέρτε στο νου σας τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και την μάταιη και απελπισμένη και αποφασιστική υπεράσπιση της Πόλης και θυμηθείτε πως μας καθόρισε, πόσο καλά μας δίδαξε το χρέος προς την πατρίδα και προς τους ανθρώπους και πόσο έντονα νοιώσαμε ότι η απόφαση να μείνει εκεί στην Πόλη και να πολεμήσει –παρά τις δυσκολίες και κυρίως τη ματαιότητα- είναι από μόνη της μια νίκη…..νίκη μεγαλειώδης.
Κι αυτό ισχύει και σήμερα –και σε προσωπικό επίπεδο για τον καθέναν από μας- αλλά αντέχει και θα αντέχει και στον χρόνο.

Σήμερα –την εποχή του γρήγορου και της ξεπέτας- η ζωή αλλά και η ιστορία αντιμετωπίζεται πρακτικά και οι θυσίες απαξιώνονται…..άλλοι καιροί θα μου πείτε, άλλα ήθη…..ο κόσμος αγωνίζεται, δεν προλαβαίνει, ζει έντονα την απελπισμένη του μοναχικότητα…..κι όμως ΟΧΙ!!!
Η ιστορία αποδυκνείει ότι δεν την καθορίζουν οι καιροί…..γιατί η ίδια  υπερβαίνει τους καιρούς και τα γεγονότα και αναδεικνύει τους νικητές της…..ποιοι είναι οι νικητές?.....σίγουρα αυτοί που θυσιάζονται  για ιδέες που ξεπερνούν τα όρια, που αμφισβητούν τη λογική, που αδιαφορούν για τις συνέπειες, που βάζουν μπροστά το Χρέος!!!
Και φτάσαμε σύντροφοι στο ζουμί…..ή πως πρέπει εμείς οι Έλληνες  να αξιοποιούμε την ιστορία μας αλλά και τη ζωή μας.
Μήπως σαν δίδαγμα, παραδειγματισμό και καθορισμό της πορείας μας προς το μέλλον ?.....ή μήπως με μια επιλεκτική της χρησιμοποίηση απλά να επιβιώνουμε και να συμβιώνουμε πρακτικά?..... Κοιτάτε σύντροφοι….. στην πρώτη περίπτωση μπορεί να γράψετε και κυρίως να δημιουργήσετε ιστορία για το μέλλον της πατρίδας ενώ στη δεύτερη θα την καταναλώσετε υπονομεύοντας το μέλλον της.
Και δυστυχώς αυτό φοβάμαι ότι συμβαίνει στην πατρίδα μας σήμερα, αλλά και στη ζωή μας.

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σύντροφοι!!!
Τα χριστούγεννα είναι ελπίδα τίποτε άλλο!!!…..δώστε σημασία μόνο στον άνθρωπο…..θυμηθείτε τις προσωπικές σας θυσίες, τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις σας αλλά μη σταθείτε σ' αυτές απλά νοιώστε περήφανοι…..και δείξτε εμπιστοσύνη…..αναλωθείτε για τον άνθρωπο…..γιατί μόνο έτσι θα νοιώσετε την αξία της ζωής αλλά και θα καταφέρετε να γράψετε την προσωπική σας ιστορία.....και μη ξεχνάτε την πατρίδα!!!

Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2010

Ενα μικρό αφιέρωμα του ΜΠΑΓΑΣΑ σε μια μεγάλη μορφή του 21.....στον μπουρλοτιέρη των ψυχών.....στον ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ

ΕΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ  ΛΙΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  ΜΙΑ ΑΦΙΕΡΩΣΗ... και ξεκινάμε

Οι περισσότεροι Έλληνες ιστορικοί παρέδωσαν τον Παπαφλέσσα περίπου τέλειο και αψεγάδιαστο. Και αυτή δυστυχώς είναι και η σημερινή επίσημη άποψη της πολιτείας, όπως τουλάχιστον εκφράζεται μέσα από τα σχολικά βιβλία.
Εγώ σύντροφοι, ταπεινά πιστεύω ότι η θυσία του στο Μανιάκι δεν ήταν αρκετή για να σβήσει τα κατορθώματα του, αυτά που κόντεψαν να χαλάσουν τον Αγώνα και ίσως η συνολική προσφορά του νάναι κι αρνητική.
Όμως το ξεκίνημα του Αγώνα ήταν κυρίως έργο δικό του…..αναμφισβήτητα…..και μόνος του άσκησε ψυχολογική βία σ’ ένα λαό σκλαβωμένο και με το θράσος του, τη ρητορεία του, τις απειλές, τις υποσχέσεις, την πανουργία και κυρίως τα ψέματα κατάφερε να φιμώσει κάθε φωνή λογικής και να ωθήσει τους Έλληνες να πάρουν τα όπλα και να ξεσηκωθούν.
Γι αυτό τον θυμόμαστε…..γι αυτό τον θαυμάζουμε.....και γι αυτό γράφουμε γι αυτόν.


Εγώ τον γνώρισα και τον θαύμασα στα ΜΑΤΩΜΕΝΑ ΡΑΣΑ του Σπύρου Μελά, στον ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ του Φωτάκου και του Γούδα, αλλά η αρχή όλων ήταν φυσικά τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ. Και σαφέστατα ο Καραγάτσης κι η υπέροχη τριλογία του  Ο ΚΟΤΖΑΜΠΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΠΥΡΓΟΥ, ένα έργο χαραγμένο στη μνήμη μου βαθειά.
Όλα τα γεγονότα της ζωής του αναγράφονται απολαυστικά στην τετράτομη ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 21  του Δημήτρη Φωτιάδη.
Ο Παπαρηγόπουλος, ο Κόκκινος, ο Τρικούπης, ο Κορδάτος, ο Φιλήμων, ο Μέντελσον-μπαρτόλντι  και η ιστορία της ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ υπήρξαν πολύτιμοι βοηθοί μου.
Θέλω να ευχαριστήσω τους σπουδαστές της σχολής πυροβολικού του ΓΕΣ της χρονιάς 2004 για την εργασία που παρουσίασαν σχετικά με τον Παπαφλέσσα στην ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, δείχνοντας μου το δρόμο για τη δομή του δικού μου κειμένου, αλλά και πολύτιμα στοιχεία.
Για τους ίδιους λόγους του Κο Νίκο Γιαννόπουλο για την εξαιρετική του δουλειά στην ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ του Μαρτίου του 2003.

Η  άλλη άποψη –άκρως ενδιαφέρουσα, πρωτότυπη, γοητευτική και αναθεωρητική- για τον Παπαφλέσσα και τα γεγονότα που σημάδεψαν την εποχή του, παρουσιάζεται την εργασία του Κου Θόδωρου Μανιάτη στο περιοδικό ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ σε δύο μέρη.

Η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησα να γράφω ένα κειμενάκι και σιγά-σιγά κατέληξα σχεδόν σε βιβλίο. Ίσως τελικά λοιπόν νάχει δίκιο ο φίλος μου ο Νίκος και να χρειάζεται και αφιέρωση. Νάτη λοιπόν!!!
Στον άγνωστο που με τα δεκάδες μηνύματα πούστελνε ένα βράδυ μου άλλαξε και μου καθόρισε τη συμπεριφορά.  Κι επειδή αυτό για μένα ήταν εμπειρία πρωτόγνωρη και λυπητερή του αφιερώνω από καρδιάς τον Παπαφλέσσα μου κι εύχομαι να τον διαβάσει και να του αρέσει.

Ξεκινάμε σύντροφοι!!!


Μ’ αρέσουν τρελά όλοι ανεξαιρέτως οι ήρωες της Ιστορίας μας. Θαυμάζω βέβαια, αυτούς που έδωσαν αγώνες μάταιους για να παραδειγματίσουν, να κινητοποιήσουν, να διδάξουν και να υπενθυμίσουν. Τον Λεωνίδα της Σπάρτης ας πούμε ή τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο…..Αγαπάω όμως αυτούς που έδωσαν τον αγώνα τον μάταιο, αλλά είχαν κι ελλατώματα…..ήταν ανθρώπινοι, πιο κοντά μου…..τον Παπαφλέσσα ας πούμε…..διαολόπαπας, γυναικάς, φιλόδοξος, δολοπλόκος, γλεντζές, εμψυχωτής, μπουρλοτιέρης ψυχών…..και στο τέλος μάρτυρας.
Άνθρωπος του Θεού και μυστικοσύμβουλος του διάβολου.
Τι χαρά σύντροφοι που αποφάσισα να μοιραστώ τη ζωή του μαζί σας…..αρκετά όμως οι πολυλογίες κι οι πρόλογοι, καιρός να πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ
1. Ο Παπαφλέσσας λοιπόν σύντροφοι, γεννήθηκε γύρω στα 1788 στην Πολιανή της Αρκαδίας, ήταν το εικοστό όγδοο παιδί του πατέρα του Δημήτρη Δικαίου και λεγόταν Γιώργος Δικαίος, όνομα που κράτησε μέχρι την περιβολή του στο ιερατικό σχήμα, οπότε ονομάστηκε Γρηγόρης ή μάλλον καλύτερα Γρηγόριος.
Το γιατί δόθηκε στους Δικαίους το προσωνύμιο «Φλέσσας» δεν είναι ιστορικά σαφές, πάντως στον ήρωα μας κόλλησε, μιας κι έμεινε γνωστός στην ιστορία σαν Παπαφλέσσας.

2. Από μικρός ήταν διάολος…..χαρακτήρας ατίθασος…..τα γράμματα μάλλον δεν του πολυάρεσαν αλλά παρόλα αυτά μισοτέλειωσε τη φημισμένη τότε σχολή της Δημητσάνας, αφού πρώτα τρέλανε έναν κοντοχωριανό του καλόγερο…..και χειροτονήθηκε διάκονος στη μονή Βελανιδιάς κοντά στη Καλαμάτα…..ο Γρηγόρης καλόγερος…..φοβερές καταστάσεις…..το σκάνδαλο στο μοναστήρι …..διάλεξε  δρόμο εντελώς αντίθετο με το χαρακτήρα του, αλλά ίσως τον μοναδικό τότε που θα μπορούσε να του ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες…..και τελικά –όπως ήταν και φυσικό άλλωστε- κάποιες γυναικοδουλειές τον οδήγησαν σε φιλονικία με τον επίσκοπο της Μονεμβασιάς που ήθελε να τον συνετίσει…..καταλαβαίνετε τι έγινε σύντροφοι!!!.....χαμός…..και με τα πολλά παράτησε τη Βελανιδιά και πήγε στη μονή της Ρεκίτσας, κοντά στο Μυστρά.

Εκεί να δείτε τι έγινε!!!

3. Ένας Αγάς, ο Χουσεΐν Σερτάρης είχε κτήματα δίπλα στο μοναστήρι και είχε αποδειχθεί πολύ κακός γείτονας μιας και χρόνο με το χρόνο μετατόπιζε τα όρια των κτημάτων του καταπατώντας τα μοναστηριακά
Η δίψα του Παπαφλέσσα για δράση κι αναγνώριση βρήκε αντικείμενο.
Έπεισε λοιπόν τους καλόγερους –που ήταν σε συνεχείς προστριβές με τον Αγά- να σκάψουν λάκκους μέσα στα κτήματα του Χουσεΐν και να τους γεμίσουν με κάρβουνα…..και σαν ήρθε η Άνοιξη ο διαολόπαπας σκηνοθέτησε ένα επεισόδιο με τους άντρες του Αγά….κατέληξαν στα δικαστήρια…..στον Κατή…..όπου οι καλόγεροι του ανέφεραν ότι απ’ τα παλιά τα όρια του μοναστηριού είχαν οριοθετηθεί με λάκκους από κάρβουνα…..προκάλεσαν έλεγχο…..με αποτέλεσμα ο Αγάς να χάσει και δικά του κτήματα, αλλά κι ο  Παπαφλέσσας ν’ αποκτήσει έναν θανάσιμο εχθρό.
4.Όμως δε φτάναν αυτά…..ο παπάς χάλασε κι ένα παντρολόγημα, κανακεύοντας μάλλον τη νύφη…..κι έγινε χαλασμός…..κοτζαμπάσηδες  κι Αγάδες μαζί πέσαν να τον φάνε…..μέχρι κι απ’ τον Πασά της Τριπολιτσάς γυρέψανε να τον τιμωρήσει…..στείλαν και στρατό να τον πιάσει!!!
5.Ο Γρηγόρης όμως τους μυρίστηκε και με σωματοφύλακες τ’ αδέλφια του –πρώτα στο τουφέκι- τους περίμενε…..κι άρχισαν τα βόλια…..και φεύγοντας –γιατί την κοπάνησε δυναμικά- τους είπε:
«Βρε κερατάδες Τούρκοι να πάτε πίσω στον αφέντη σας τον κερατά να του πείτε πως εγώ φεύγω για την Πόλη. Κι αν γυρίσω ποτέ πίσω δε θάμαι πια καλόγερος. Δεσπότης θάμαι ή Πασάς»
Μεγάλες αλήθειες!!!

Όμως ο απίστευτος αυτός τυχοδιώκτης  πήγε στη Ζάκυνθο.
Η Ζάκυνθος…..μια όαση ελευθερίας για όσους διαολίζονταν με την Τουρκική εξουσία.
Εκεί γνώρισε και τον Κολοκοτρώνη…..και στην αρχή δεν εντυπωσιάστηκε κιόλας γιατί ο Γέρος ήταν απλός…..ποιος ξέρει τι περίμενε, πάντως άλλα βρήκε.

ΣΤΗ  ΖΑΚΥΝΘΟ

6.Και μια μέρα που ο Γέρος διάβαζε το Ευαγγέλιο μεταφρασμένο  στη δημοτική –απαγορευμένα πράγματα απ’ το Πατριαρχείο- του την έπεσε ο Παπαφλέσσας, τον είπε καταραμένο…..και τα χρειάστηκε γιατί ο Κολοκοτρώνης αντέδρασε και τον έριξε κάτω…..και βρήκε ίσως για μια και μοναδική φορά το δάσκαλο του.
7.Τέλος πάντων σύντροφοι, στη Ζάκυνθο ο Παπαφλέσσας σίγουρα εντυπωσιάστηκε απ’ τον αέρα ελευθερίας που φύσαγε στο νησί, αλλά κυρίως τον έπιασε μια τρελή διάθεση να μάθει τα πάντα: για τη Γαλλική επανάσταση, για ανθρώπινα δικαιώματα, για πολιτική, για τους προγόνους…..πράγματα τρελά και θαυμαστά…..και κάπου κάπου σαν άκουγε ψυθιριστές κουβέντες  για ξεσηκωμό, για διώξιμο των Τούρκων, για ελευθερία               ανατρίχιαζε!!! του σάλευε ο νους απ’ τα φλογερά κηρύγματα για την ελευθερία της πατρίδας.

Και κοιτάξτε τι πρέπει να συνέβη τελικά.
Σίγουρα η ιδέα της εξέγερσης εναντίον των Τούρκων τον συγκινούσε, αλλά στο μυαλό του υπήρχε  επιτακτικά η δίψα για προσωπικές δόξες, αναδείξεις και μεγαλεία…..και το νησί του φάνηκε μικρό…..πνιγόταν….ονειρευόταν το Φανάρι στην Πόλη…..το Πατριαρχείο με τις δολοπλοκίες του, με το παρασκήνιο του, αλλά και τις τεράστιες δυνατότητες για την κάλυψη των προσωπικών του φιλοδοξιών.

8.Και κάποια στιγμή πήρε κι ένα γράμμα συστατικό για το Πατριαρχείο από τον επίσκοπο Χριστιανουπόλεως…..και μπήκε σένα καράβι και ξεκίνησε για την Πόλη.
9.Όμως το καράβι ναυάγησε έξω απ΄ το Άγιο Όρος …..ο Παπαφλέσσας βέβαια σώθηκε, όμως η συστατική επιστολή του δεσπότη βράχηκε κι’ άνοιξε…..και τη διάβασε και διαπίστωσε ότι ο δεσπότης αντί να τον συστήνει του σερνε τα μύρια όσα.

Καταλαβαίνετε σύντροφοι τι θάγινε…..τέλος πάντων αυτή η επιστολή καταστράφηκε…..και στα τέλη του 1817 έφτασε επιτέλους στην Πόλη.

ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ
10.Η Κωνσταντινούπολη με το Πατριαρχείο και τις δολοπλοκίες του.....ο παράδεισος του Παπαφλέσσα σύντροφοι!!!.....γρήγορα κατανόησε τα «παιχνίδια» του Πατριαρχείου…..πλεύρισε και τον συμπατριώτη του μητροπολίτη Δέρκων παριστάνοντας τον ταπεινό και τον υπάκουο –ποιός? Ο Γρηγόρης!!!- κι έγινε και αρχιμανδρίτης.

Και τότε, ενώ σίγουρα ονειρευόταν και κινούσε νήματα για να γίνει δεσπότης, συνέβη ένα περιστατικό που  έφερε τη ζωή του ανάποδα κι αντί για δεσπότη τον έκανε μπουρλοτιέρη στο Μωρηά.
11.Μυήθηκε στις 21 Ιουνίου του 1818 στην Φιλική Εταιρεία από τον Δημήτρη Αναγνωστόπουλο, έναν επιφανή συμπατριώτη του, και μπροστά του εμφανίστηκε μια υπόθεση σημασίας τεράστιας , η αποτίναξη της Τουρκικής σκλαβιάς, αντάξια της πληθωρικής και αντιφατικής του προσωπικότητας.
12.Και είμαι σίγουρος ότι πλέον βρήκε αυτό που ήθελε….γιατί ο Παπαφλέσσας ήταν γεννημένος επαναστάτης, όχι παπάς…..φόβο δεν ένοιωσε ποτέ κι ανέλαβε τον πιο δύσκολο ρόλο, αυτόν του κατηχητή, στον οποίο επιδόθηκε άμεσα και με ζήλο.
13.Και με το τίτλο του πατριαρχικού έξαρχου ξεκίνησε για τις Ηγεμονίες και εργάστηκε πυρετωδώς, με ενθουσιασμό και αυταπάρνηση για τον ξεσηκωμό του Γένους. Όμως αυτός ο αχαλίνωτος ενθουσιασμός του σε συνδυασμό με τα σκάνδαλα που δημιουργούσε απ’ όπου περνούσε –είτε τσακωμοί λέγονταν αυτά, είτε γυναίκες, είτε έκλυτη και πολυτελής ζωή- τον παρέσυραν σε ενέργειες απερίσκεπτες και έθεταν σε κίνδυνο την Εταιρεία, σε σημείο μάλιστα που κάποιοι φιλικοί εισηγήθηκαν ακόμα και τη δολοφονία του, ώστε ν’ απαλλαγούν απ’ τον «ανοικονόμητο παπά».
14.Ο Παπαφλέσσας απτόητος στο έργο του…..κι όταν γύρισε «μέγας και πολύς» στην Κωνσταντινούπολη κι ο Αναγνωστόπουλος γύρεψε να τον συνεφέρει γιατί οι Τούρκοι πλέον κάτι είχαν αρχίσει να μυρίζονται κάτι, έγινε χαλασμός και κατέστη σαφές με τρόπο απόλυτο ότι ο Παπαφλέσσας δεν σκόπευε πλέον να παίρνει διαταγές.

Κοντολογίς σύντροφοι, του βγαλε μαχαίρι, τον απείλησε και τον εκβίασε πως θα πληροφορούσε για τα πάντα το Σουλτάνο, απαιτώντας όχι μόνο να του αποκαλύψει τα αρχηγικά στελέχη της Εταιρείας, αλλά να τον εντάξει και σ’ αυτά.   

15.Έτσι κι έγινε λοιπόν και κατάφερε να περάσει με μιας όλα τα συνωμοτικά φράγματα της εταιρείας και να γίνει Αρχή με τα σημεία Α.Μ. και το ψευδώνυμο «Αρμόδιος». Και είναι ο μόνος που το κατάφερε με το έτσι θέλω.

Κι εγώ δεν γνωρίζω αν αυτή η κίνηση ήταν θέλημα θεού, ούτε μπορώ να την δικαιολογήσω ή να την κατακρίνω. Είμαι όμως απόλυτα σίγουρος από την μετέπειτα εξέλιξη των πραγμάτων ότι η ζωή και η ιστορία είπαν «καλά έκανε!!!».

16.Και ξανάφυγε για το Βουκουρέστι και μετέτρεψε το σπίτι του σε επαναστατικό κέντρο, σχεδόν φανερό…..κυκλοφορούσε παντού, συζητούσε, έπειθε, κατηχούσε, παρέσυρε χωρίς να υπολογίζει κανέναν και τίποτα…..αποτέλεσμα? τον συνέλαβε η αστυνομία του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Σούτσου…..και πάλι ήταν τυχερός και πάλι τη γλύτωσε γιατί ο ηγεμόνας πείστηκε –από τα λεγόμενα επιφανών μελών της κοινωνίας και μελών της Εταιρείας- ότι  οι μόνες συνομωσίες που ύφαινε ο τρελόπαπας, ήταν εναντίον των γυναικών.

Σίγουρα σύντροφοι μου, ο Παπαφλέσσας ήταν αντάξιος της ηγετικής θέσης που με το έτσι θέλω κατέλαβε, αλλά με τις υπερβολές του εξέθετε συνεχώς σε κίνδυνο  και τον εαυτό του και την Εταιρεία και κυρίως το σκοπό: το ξεσηκωμό του Γένους

17.Μια φορά πάλι χαστούκισε το μουσουλμάνο υπηρέτη του επειδή του χάλασε τη σαπουνάδα που έπλενε τα γένια του…..ο υπηρέτης φυσικά εκνευρίστηκε και τον κατήγγειλε σαν συνομώτη εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην αστυνομία.....κι επειδή η παρουσία του στην αστυνομία κόντεψε να καταδικάσει τον υπηρέτη…..αυτός τους αποκάλυψε το μέρος που έκρυβε τα έγγραφα της Εταιρείας…..τότε πρέπει να τα χρειάστηκε….. αλλά πάλι στάθηκε τυχερός….. μιας κι από τη μια  η Εταιρεία είχε μάτια κι αυτιά παντού και πρόλαβε να εξαφανίσει τα ενοχοποιητικά έγγραφα, αλλά κι από την άλλη ο μητροπολίτης Δέρκων κατέβαλε ένα σεβαστό ποσό στα στελέχη της αστυνομίας…..και τη γλύτωσε.

Και φτάσαμε αισίως στον Σεπτέμβριο του 1820 που η αρχηγία της Επανάστασης –ύστερα από αγωνιώδεις αναζητήσεις- δόθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, έναν άνθρωπο που ο Παπαφλέσσας εκτιμούσε ιδιαίτερα και προσκαλέστηκε να συμμετάσχει σε μια σύσκεψη στο Ισμαήλ της Βεσσαραβίας με μοναδικό θέμα την επίσπευση ή την αναβολή της Επανάστασης.
Η μεγάλη ώρα του Παπαφλέσσα πλησίαζε.

ΣΤΟ ΙΣΜΑΗΛ

18.Στο Ισμαήλ πραγματοποιήθηκε μια συγκέντρωση στελεχών της Φιλικής Εταιρείας με τον γενικό Επίτροπο –έτσι προσφωνούσαν τον Υψηλάντη- για να εξετάσουν την περαιτέρω πορεία και δράση της Εταιρείας. Πήγε λοιπόν κι ο Παπαφλέσσας κι όλα ξεκίνησαν καλά μιας κι είχε και τη συμπάθεια του Υψηλάντη…..για λίγο όμως.
19.Τέλος πάντων τα φλέγοντα θέματα που εξετάστηκαν ήταν δύο:
- Αν ο Υψηλάντης θα κατέβαινε στη Μάνη ή η Επανάσταση θ’ άρχιζε απ’ τη Μολδοβλαχία,  και
- Αν η Επανάσταση έπρεπε να κηρυχθεί τότε κοντά ή ν’ αναβληθεί γι’ αργότερα.
20.Στο πρώτο θέμα η συμφωνία ήρθε αμέσως μιας κι όλοι συμφώνησαν πως το καλύτερο ήταν ο Αρχηγός να κατεβεί στη Μάνη κι η Επανάσταση ν’ αρχίσει απ’ το Μοριά.
Στο δεύτερο όμως οι γνώμες διχάστηκαν…..κι άρχισαν τα όργανα.

Ο Παπαφλέσσας σύντροφοι, θεωρούσε ότι μια αναβολή της Επανάστασης σήμαινε ταυτόχρονα και ακύρωση όλων των επαναστατικών σχεδίων…..και ξεκίνησε…..ήταν ο πιο πολυτάραχος, δεν υπολόγισε τίποτα και δεν υποτάχτηκε σε καμία λογική προκειμένου να επιβάλει τη γνώμη του.
Διαβάστε!!!

21.Παρουσίασε ο αθεόφοβος μια γενική αναφορά από την οικογένεια των Δεληγιαννέων –ξακουστή οικογένεια του Μοριά- με την οποία όλα –άντρες, οπλισμός,  πολεμοφόδια, ηθικό- ήταν πανέτοιμα και το μόνο που έμενε ήταν η διαταγή του Αρχηγού για τον ξεσηκωμό.

22.Σηκώθηκε τότε ο Περραιβός –Φιλικός, υπέρμαχος της αναβολής της Επανάστασης και τακτικός επισκέπτης και κατηχητής του Μοριά- και τον αμφισβήτησε ανοιχτά, θεωρώντας την αναφορά πλαστή. Δίπλα του κι ο Σπύρος Παπαδόπουλος –διοικητής του Ρωσικού στολίσκου του Δούναβη- που τον ειρωνεύτηκε κιόλας ζητώντας του να κοιτάει το ψαλτήρι του.

Και τα αίματα άναψαν…..κι έγινε χαλασμός…..και λύση δε βρισκόταν…..κι αφού κι άλλοι επιβεβαίωσαν τα λεγόμενα του Περραιβού…..ο Υψηλάντης φυσικά και κλονίστηκε απ’ τα ψέματα του Παπαφλέσσα…..όμως ΕΥΤΥΧΩΣ είδε στο πρόσωπο του τον άνθρωπο που θα μπορούσε να μεταδώσει τη φλόγα της εξέγερσης…..και τον όρισε γενικό Πληρεξούσιο με τη μεγαλειώδη εντολή να οργανώσει την Επανάσταση στη Πελοπόννησο.
Κι έτσι κι έγινε σύντροφοι!!!

ΣΤΟ ΜΟΡΙΑ
Κι άσχετα αν ο Υψηλάντης άρχισε και δυστυχώς τέλειωσε άδοξα την Επανάσταση στης Ηγεμονίες…..ο Παπαφλέσσας ξεκίνησε για το Μοριά.

23.Γύρισε στην Πόλη, πήρε κοντά ενενήντα χιλιάδες γρόσια απ΄ τα ταμεία της Φιλικής, γέμισε δυο καράβια μπαρούτι και πολεμοφόδια και ξεκίνησε το ταξίδι του το Νοέμβριο του 1820, με πρώτο σταθμό την Ύδρα.
24.Στην Ύδρα αντιμετώπισε την φιλυποψία των Προεστών, την άρνηση και το φόβο τους να ρίξουν τα καράβια τους στον Αγώνα, -ίσως και δικαιολογημένα γιατί το παρελθόν ήταν γεμάτο από αποτυχημένα κινήματα και καταστροφές- μια στάση που ίσως καθόρισε και την μελλοντική του συμπεριφορά απέναντι τους. Απεναντίας όμως οι Φιλικοί του νησιού ήταν ενθουσιασμένοι με την προοπτική του Αγώνα και καθησύχασαν τους φόβους του.

Γιατί ο Παπαφλέσσας φοβόταν ότι η άρνηση των νησιών και ιδιαίτερα της Ύδρας να συμμετάσχουν στον ξεσηκωμό, ήταν ικανή να ματαιώσει τον Αγώνα.

25.Τέλος πάντων στις Σπέτσες βρήκε θερμότερη, άλλα πάλι επιφυλακτική υποδοχή…..και κατάλαβε ότι την κρίσιμη ώρα αν δε ξεσηκωνόταν η Ύδρα, τ’ άλλα νησιά θα έμεναν άπραγα.

Και να τι έκανε ο αθεόφοβος!!!

26.Συμβούλεψε τα Σπετσιώτικα μέλη της Φιλικής όταν ξεσπάσει η Επανάσταση να διαδώσουν φήμες ότι η Ύδρα συμμετέχει πρώτη, ενώ την ίδια στιγμή οι Υδραίοι Φιλικοί θα διέδιδαν ότι ο Σπετσιώτικος στόλος κινούνταν εναντίον των Τούρκων…..Χαμός σύντροφοι!!!
Εν τω μεταξύ στο Μοριά μαθεύτηκε ο ερχομός κάποιου Αρχιμανδρίτη Δικαίου, και κυρίως οι σκοποί του…..κι ένας απ’ τους άρχοντες του τόπου, ο Κοπανίτας είπε το αμίμητο μα αληθινό: «Μωρέ αν είναι αυτός που εμείς τον ξέρουμε με τ’ όνομα Παπαφλέσσας, χαθήκαμε!!!»
Κι έστειλαν τον Αρβάλη –ευκατάστατο Αρκάδα έμπορο και ένθερμο Φιλικό- να μάθουν τις προθέσεις του…..Έλα όμως που ο Παπαφλέσσας τον έπεισε κι αυτός τους παράτησε όλους κι επιστρέφοντας στο Μοριά έγινε δεύτερος Παπαφλέσσας.

27.Είναι αλήθεια ότι οι Προεστοί και οι Κοτζαμπάσηδες τα χρειάστηκαν. Και τα χρειάστηκαν γερά!!! Ακούς εκεί να γυρίσουν τα μυαλά του απεσταλμένου τους…..αποφάσισαν λοιπόν να στήσουν ενέδρα στον παπά, να τον πιάσουν και να τον φυλάξουν μέχρι τέλος πάντων να μαζευτούν και να δουν τι θα κάνουν.
28.Όμως ο Παπαφλέσσας –άριστος γνώστης του παρασκηνίου είχε λάβει τα μέτρα του…..και μια νύχτα του Ιανουαρίου του 1821 αποβιβάστηκε στην Αργολίδα.

Και είναι αλήθεια σύντροφοι, ότι τελικά δεν γύρισε πίσω ούτε ως πασάς ούτε ως δεσπότης. Έφτασε όμως σαν ορκισμένος απόστολος της Επανάστασης και ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να τη κηρύξει το ταχύτερο δυνατόν…..πιστέψτε με!!! Κάθε μέσο!!!

29.Και πότε ντυμένος παπάς, πότε ντυμένος Τούρκος μαζί με λίγα αλλά γενναία παλικάρια, έφτασε τελικά στο Άργος. Εκεί τον περίμενε ο Περρούκας –έμπορος από την Πάτρα, Φιλικός και αγωνιστής της Επανάστασης με συμμετοχή αργότερα σε πολλές μάχες κυρίως εναντίον του Δράμαλη- με σκοπό να εφαρμόσει το σχέδιο των Προεστών και να τον περιορίσει…..όταν όμως τον είδε αρματωμένο και με παλικάρια δείλιασε…..κι ο Παπαφλέσσας -ειδοποιημένος απ τον αδελφό του, Νικήτα- την κοπάνησε άμεσα για το μοναστήρι του Βράχου στην Κόρινθο όπου εγκαταστάθηκε και άρχισε το έργο του και μιλούσε πλέον ανοιχτά στο κόσμο για την εξέγερση και δημιούργησε κι έναν ευρύ κύκλο οπαδών.

Η ώρα της αλήθειας πλησίαζε!!!
Και ήρθε η ώρα κι εγώ να σας ξεκαθαρίσω κάτι χρήσιμο στα γεγονότα που θα εξιστορήσω μετά. Η Επανάσταση του 1821 ήταν σίγουρα ένας αγώνας πρώτιστα απελευθερωτικός. Να γλυτώσει ο τόπος απ’ τη Τουρκιά. Το ν’ αρνηθεί όμως κάποιος τον κοινωνικό ή τον ταξικό του χαρακτήρα αποτελεί άρνηση της πραγματικότητας.

Διαβάστε σύντροφοι μου –όχι μελετήστε!!! απλά διαβάστε- τα κείμενα του Κοραή, του Ρήγα, την «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ» και θα καταλάβετε. Θυμηθείτε τους δυο εμφύλιους πολέμους που ξέσπασαν στις κρισιμότερες για τον Αγώνα ώρες και θα δείτε το δίκιο μου. Όμως για να γυρίσουμε και στη ιστορία μας, τον κοινωνικό χαρακτήρα της Επανάστασης τον φανέρωσαν κυρίως οι δυνάμεις που την στήριξαν –αγρότες, προοδευτικοί, αστοί- κι’ αυτές που αντέδρασαν –δεσποτάδες, προεστοί, κοτζαμπάσηδες.
30.Αυτά λοιπόν αντιμετώπισε στο Μοριά ο Παπαφλέσσας…..είχε αντίπαλους όχι μόνο τους Τούρκους, αλλά και τους Προεστούς και τους κοτζαμπάσηδες που φοβόντουσαν μη χάσουν την ησυχία τους, αλλά κυρίως έτρεμαν για τα προνόμια τους…..προνόμια που οι Τούρκοι τους είχαν κυρίως δώσει.
31.Αυτοί λοιπόν, οι προεστοί, οι κοτζαμπάσηδες κι οι δεσποτάδες αφού είδαν κι αποείδαν και άκρη δεν έβγαζαν με τον τρελόπαπα, έντρομοι πήραν την απόφαση επιτέλους να τον συναντήσουν για να μάθουν τους σκοπούς του, αλλά κυρίως για να προσπαθήσουν για άλλη μια φορά να τον περιορίσουν. Του μήνυσαν λοιπόν να πάει στη Βοστίτσα –το σημερινό Αίγιο- να ξεκαθαρίσουν…..και συνεδρίασαν τρεις φορές παρακαλώ, για ν’ αποφασίσουν πως θα του φερθούν…..και αποφάσισαν ότι το βάρος θα το σήκωνε ο δεσπότης Γερμανός των παλαιών Πατρών.
Ο Παπαφλέσσας? Μα φυσικά  πήγε σύντροφοι!!! Μη ξεχνάτε είχε μαζί του το χαρτί του Αρχηγού που τον όριζε πληρεξούσιο του.
Κι όλα ξεκίνησαν στις 26 Ιανουαρίου του 1820 στο σπίτι του Ανδρέα Λόντου, αφού πρώτα οι οικοδεσπότες φάγαν μεγάλη ψυχρολουσία διαπιστώνοντας ότι ο παπάς δεν ήρθε μόνος του, αλλά με συνοδεία τον αδελφό του Νικήτα και κάμποσα αρματωμένα παλικάρια.

Η ΣΥΝΑΞΗ ΤΗΣ ΒΟΣΤΙΤΣΑΣ
32.Στη σύσκεψη της Βοστίτσας ο Παπαφλέσσας μόνος του –λέγοντας αλήθειες και ψέματα- αντιμετώπισε τρανούς προεστούς και δεσποτάδες –μεγάλα κεφάλια στο Μοριά- που δεν ήθελαν την Επανάσταση ή ζητούσαν αναβολές…..ήταν εκεί οι Ζαΐμηδες, οι Δεληγιανναίοι, ο Λόντος, ο Χαραλάμπης, ο Φωτήλας, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Χριστιανουπόλεως Γερμανός, ο Κερκίνης Προκόπιος…..και τους έκανε γνωστό το σκοπό που τον έφερε στην Πελοπόννησο και μίλησε για τον ξεσηκωμό με πάθος κι ενθουσιασμό.

Και όλα πρέπει να ξεκίνησαν ομαλά –παρά τη δυσπιστία προεστών και δεσποτάδων- μέχρι που ο Παπαφλέσσας αποφάσισε πως ήρθε η ώρα να τους δείξει την επιστολή του Αρχηγού. Του Υψηλάντη.

33. «φερθείτε στον αρχιμανδρίτη σαν άλλος εγώ», έγραφε στην επιστολή του ο Αρχηγός.

Κι οι άρχοντες ξαφνιάστηκαν με την επιστολή -άλλος εγώ ο διαβολόπαπας θα σκέφτηκαν και θα κατατρόμαξαν- και του ζήτησαν να συναντηθούν την άλλη μέρα αφού πρώτα τη μελετήσουν.
Κι έτσι κι έγινε!

34.Και την άλλη μέρα –αφού πρώτα λύθηκε μια «παρεξήγηση» με τον Τούρκο τοπικό βοεβόδα- ξαναμαζεύτηκαν και πήρε το λόγο ο Παλαιών Πατρών Γερμανός.
Και με υψωμένη τη φωνή ρώτησε:
Ποιος θ’ αρχηγέψει στο Μοριά?
Θυμάσαι παπά τα παθήματα του 1797?
Ξέρει ο Ρωμιός να πιάσει ντουφέκι?
Οι ξένες δυνάμεις συμφωνάνε?
35.Και είναι αλήθεια ότι στην αρχή ο Παπαφλέσσας με τα ερωτήματα αυτά αιφνιδιάστηκε, άσε που δεν μπορούσε να τους μιλήσει κι εντελώς ανοιχτά γιατί και η ίδια η Φιλική Εταιρεία δεν τους εμπιστευόταν.
Όμως δεν του έλειπε ούτε η ετοιμότητα, αλλά ούτε κι η ικανότητα να μιλά για πράγματα ανύπαρκτα…..και είπε:
«θα μάθουμε να κολυμπάμε πριν μπούμε στο νερό? Αν δεν πιάσουμε τ’ άρματα στα χέρια μας πως θα τα μάθουμε? Αν δεν πολεμήσουμε πως θα μάθουμε να πολεμάμε? Στο σχολειό? Πέστε καθαρά άρχοντες πως δε θέλετε την Επανάσταση.»
Οι ειρωνείες όμως συνεχίστηκαν απ’ τους άρχοντες και μάλιστα ένας απ’ αυτούς ο Ζαΐμης είπε:
«όσα αράδιασε ο αρχιμανδρίτης είναι άστατα, απελπισμένα, στασιαστικά, ιδιοτελή και μπερμπάντικα. Κι αν στηριχθούμε σ’ αυτά θα πάρουμε το Έθνος στο λαιμό μας και πάνω στα κεφάλια μας θα πέσει αιώνιο ανάθεμα. Είναι κανένας που να μη κατάλαβε τα ψέματα του, τις μύγες και τα φούμαρα που ήρθε να μας γιομίσει? Η παραμικρή βεβαιότητα δεν υπάρχει για ένα τόσο δύσκολο και μεγάλο έργο.»
Και την προσπάθεια του Παπαφλέσσα να τους πείσει με σοβαρότητα, την διέκοψε ο δεσπότης Γερμανός λέγοντας:
«Είσαι διεφθαρμένος, ληστής και απατεώνας.»
Και άρχισαν οι φωνές και οι οχλαγωγίες…..και τότε ξαφνικά ένας από τους άρχοντες ο Σωτήρης Χαραλάμπης δε συμφώνησε μαζί τους και είπε τις μεγάλες αλήθειες, τους αληθινούς φόβους, την ουσία των πραγμάτων:
«΄Αρχοντες εγώ πιστεύω για σωστά τα όσα μας είπε ο αρχιμανδρίτης. Και πως στην Πόλη υπάρχουν δυνάμεις και που το στόλο θα κάψουν και το σουλτάνο θα σκοτώσουν. Λογαριάζω πως κι η Ρωσία θα συντρέξει με τον Υψηλάντη και θα χτυπήσει τη Τουρκιά. Και όλα καλά. Μα εμείς εδώ αφού ξεκάνουμε τους Τούρκους  τι θ’ απογίνουμε? Ποιόν θα έχουμε ανώτερο? Ο ραγιάς άμα πάρει τα όπλα δε θα μας ακούει πια. Και θα πέσουμε στα χέρια εκείνων που δεν ξέρουν να κρατάνε το πιρούνι για να φάνε»
είπε, κι έδειξε το Νικήτα, τον αδελφό του Παπαφλέσσα.

Και με τα λόγια αυτά τα αυθόρμητα, φανερώθηκε γυμνή η αλήθεια. Οι άρχοντες θεματοφύλακες των προνομίων τους είχαν τους Τούρκους.

36.Την άλλη μέρα –στη Τρίτη σύσκεψη- ξαναμίλησε, ξαναρώτησε και ξαναξεσπάθωσε ο δεσπότης Γερμανός. Και μάλιστα συζήτησαν πως ο καιρός δεν ήταν καλός για επαναστάσεις  και αποφάσισαν μάλιστα να κλείσουν τον Παπαφλέσσα σε μοναστήρι.
Μα τώρα ο παπάς ήταν προετοιμασμένος…..κι αφού γεμάτος οργή χτύπησε τη γροθιά του στο τραπέζι τους είπε:
«Θ’ αφήσω στην άκρη τις βρισιές σας. Χτύπησαν πάνω στους τοίχους του οντά σας και γυρίσαν σε σας, είναι δικές σας. Μη σας περάσει όμως απ’ το νου  πως δεν καταλαβαίνω πούθε ξεκινάνε τα φερσίματα σας. Τρέμετε για τα τομάρια σας και για την καλοπέραση σας, όχι για το Έθνος. Αν το Έθνος λογαριάσει τα ερωτήματα που αραδιάσατε, αιώνια ραγιάδες θάναι. Κατάρα στα κεφάλια σας τσιμπούρια και βδέλλες».
Τον έβρισαν και τον απείλησαν…..μ’ αυτός ατάραχος –τα παλικάρια του βλέπετε ήταν κοντά- συνέχισε:
«Όσο για μένα, οι εντολές που πήρα είναι ιερές. Θα κάνω ότι μου ορίσανε είτε το θέλετε είτε όχι. Με μιας αρματώνω χίλια παλικάρια, το βροντάω κι όποιον οι Τούρκοι βρουν ξαρμάτωτο ας κόψει το σβέρκο του».

Εδώ σύντροφοι οι άρχοντες πρέπει να τα χρειάστηκαν πολύ…..και τέλος πάντων αφού όρισαν τελικά κάνα δυο ημερομηνίες για την έναρξη του Αγώνα…..αφού συμβούλεψαν τον παπά να πάει στο μοναστήρι γιατί μ’ αυτά που έλεγε μόνο κακό έκανε…..αφού απείλησαν πως θα γράψουν στο Καποδίστρια και τα νησιά για να μάθουν την αλήθεια….. ο Παπαφλέσσας οργισμένος, πικραμένος, αλλά και ασφαλής εγκατέλειψε τη Βοστίτσα και πήγε αρχικά στα Καλάβρυτα και μετά στον τόπο του, στην Πολιανή.....και συνέχιζε το έργο του…..φλόγιζε ψυχές…..γιατί οι άρχοντες μπορεί να κιότεψαν, μα ο λαός καραδοκούσε!!!

ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΝΕΛΛΟ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ
37.Στα Καλάβρυτα ο Παπαφλέσσας γνώρισε τον Νίκο Σολιώτη –ταχυδρόμο,  Φιλικό και ένθερμο υποστηρικτή του- κι αποφάσισε να πάει να βρει τους Δεληγιανναίους –μια άλλη μεγάλη οικογένεια του Μοριά- μπας και τους πείσει να ξεκινήσουν την Επανάσταση.
38.Και τους συνάντησε στα Λαγκάδια της Αρκαδίας…..και πάλι δυστυχώς απογοητεύτηκε….. και προσέξτε σύντροφοι τι ανέφερε για τη συνάντηση αυτή ο Κανέλλος Δεληγιάννης στ’ απομνημονεύματα του:
«Είπαμε στον Παπαφλέσσα ότι εμείς με τους δικούς σου λόγους και του Υψηλάντη τα ονειροπολήματα και με τις ξερές και ανύπαρκτες υποσχέσεις δεν είμαστε ανόητοι ούτε απελπισμένοι να καταστρέψουμε την πατρίδα μας…..Αλλά ούτε και περιμένουμε από σας, που δεν έχετε ένα δέντρο να σας κρεμάσουν, να μας οδηγήσετε, επειδή και μείς έχουμε πολυμελείς οικογένειες, πλούτη, μεγάλες ιδιοκτησίες και κάθε ευδαιμονία και δεν αποφασίζουμε  να κρεμάσουμε την τύχη της πατρίδας, των οικογενειών και των συγγενών μας με απερισκεψία στις δικές σας παραφορές και ανοησίες».
Και χαρακτήρισε τον Παπαφλέσσα «ασήμαντο και αγύρτη παλιοκαλόγερο»…..και του υπενθύμισε και την απόφαση της Βοστίτσας να κλειστεί σε μοναστήρι.

Όμως ποιος τον έπιανε τον τρελόπαπα πια?
Είχε εμπιστοσύνη στη γοητεία των υπερβολών του και το λαό με το μέρος του…..γύρισε όλη σχεδόν την Πελοπόννησο ξεσηκώνοντας τον κόσμο και εκθέτοντας και τους προεστούς…..και κατέληξε στην Πολιανή –Πατριαρχικός έξαρχος τώρα- όπου προφασιζόμενος ότι θα κτίσει σχολείο, αλληλογραφούσε με τους Φιλικούς κι ενεργούσε για την Επανάσταση …..βρισκόμαστε στα μέσα του Φλεβάρη του 1821 σύντροφοι κι όλη η Πελοπόννησος προετοιμαζόταν και περίμενε τη καλή είδηση.

Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΞΕΣΗΚΩΜΟΥ ΠΛΗΣΙΑΖΕΙ
39.Στο μεταξύ τον ίδιο καιρό ο ικανότατος Τούρκος διοικητής της Πελοποννήσου Χουρσίτ πασάς βρισκόταν στην Ήπειρο αρχηγός των επιχειρήσεων εναντίον του αποστάτη Αλή πασά  και στη θέση του ορίστηκε ο Μεχμέτ Σαλήχ που πληροφορήθηκε την άφιξη του Κολοκοτρώνη στην περιοχή, αλλά και μια αναπόδεικτη φήμη ότι στη Δημητσάνα παραγόταν περισσότερο από το επιτρεπόμενο μπαρούτι.

Κι επειδή οι Τούρκοι κάθε φορά που αντιλαμβάνονταν ταραχές στο Μοριά, συνήθιζαν να συλλαμβάνουν ομήρους…..

40…..οι πρόκριτοι και οι δεσποτάδες έλαβαν έγγραφη διαταγή να πάνε στην Τριπολιτσά για να συζητήσουν με τον πασά πράγματα σπουδαία.

Και όλοι αναστατώθηκαν, γιατί ήταν φανερό ότι προσκλήθηκαν απλά για να κρατηθούν…..για ασφάλεια. Και μαζεύτηκαν να δουν τι θα κάνουν…..και αποφάσισαν να πάνε γιατί μόνο έτσι θα ησύχαζε ο πασάς…..και πήγαν…..και είναι αλήθεια ότι ο Παπαφλέσσας ανησύχησε γιατί ξερε καλά ότι κάθε κρατημένος άρχοντας σήμαινε μια λιγότερη ελπίδα για τον Αγώνα. Όμως τα σύννεφα της εξέγερσης είχαν καλύψει πλέον τον ουρανό του Μοριά απ΄ άκρη σ’ άκρη και γυρισμός δεν υπήρχε…..για να ξεσπάσει όμως η μπόρα ο διαολόπαπας χρησιμοποίησε κι άλλα αθέμιτα μέσα.

41.Με κύριο συνεργάτη το Σολιώτη δημιουργούσε ένοπλες συμπλοκές με τους Τούρκους μόνο και μόνο για ν’ αναγκάσει τους άρχοντες να ξεσηκωθούν…..πέταξε τα ράσα…..κι αφού βεβαιώθηκε ότι η Επανάσταση στην Αχαΐα ήταν πια θέμα ημερών κινήθηκε προς τη Μεσσηνία και τη Μάνη κατηχώντας κι εμψυχώνοντας το κοσμάκη και πάντα μπερδεύοντας τα ψέματα με την αλήθεια.
Στη Μάνη είχε την τελευταία του δουλειά…..να πείσει τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του οποίου ο γιος –ο Γιώργος- ήταν κρατούμενος των Τούρκων στην Πόλη.

42.Και οι δισταγμοί του Πετρόμπεη κάμφθηκαν όταν με την βοήθεια των Φιλικών ο γιος του  δραπέτευσε και γύρισε πίσω στη Μάνη επαναστάτης…..κάτι που προς μεγάλη χαρά του Παπαφλέσσα το μάθαν οι Τούρκοι και ανησύχησαν…..άσε που ο Πετρόμπεης είχε αρνηθεί να συλλάβει τον Κολοκοτρώνη…..έφτασε κι ένα πλοίο γεμάτο πολεμοφόδια -το οποίο με τέχνασμα του παπά εκτελώνισε- απ τη Σμύρνη…..κι όλα πια ήταν έτοιμα.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης δεν έφτασε ποτέ στο Μοριά…..όμως χάρη στον Παπαφλέσσα –αυτόν τον διαολόπαπα, γυναικά και  τυχοδιώκτη- η Επανάσταση  ξεκίνησε…..και στην αρχή πήγε και καλά.
Κι όλα σύντροφοι άρχισαν κάπως έτσι…..

Ο ΞΕΣΗΚΩΜΟΣ
43.Στις 14 Μαρτίου 1821 ο Σολιώτης σήκωσε τα όπλα ενάντια στους Τούρκους, στήνοντας ενέδρα στους ταχυδρόμους του Σαλήχ. Το πρώτο βόλι ήταν πια γεγονός, όπως γεγονός αναμφισβήτητο ήταν ότι ένας τυχοδιώκτης παπάς είχε ωθήσει έναν ολόκληρο λαό στην Επανάσταση.

44.Στις 23 Μαρτίου ο Παπαφλέσσας παρέα με τον Κολοκοτρώνη, τον Πετρόμπεη και τον Νικηταρά μπήκαν στην Καλαμάτα…..την απελευθέρωσαν…..και στις 5 Απριλίου ψάλθηκε και η πρώτη δοξολογία για την επιτυχία των Ελληνικών όπλων.

Ο Αγώνας σύντροφοι άρχισε με τους καλύτερους οιωνούς. ΟΙ Τούρκοι πανικόβλητοι υποχωρούσαν παντού…..και σ’ αυτό σίγουρα συντέλεσε και η υποκινουμένη απ’ τον Παπαφλέσσα φήμη, ότι τον Αγώνα θα βοηθούσαν κι οι Ευρωπαίοι…..τρελά πράγματα. Μεγαλειώδη!!!

45.Από την Καλαμάτα ο Παπαφλέσσας ντυμένος με φουστανέλα και περικεφαλαία αναχώρησε μαζί με τον Κολοκοτρώνη για την Αρκαδία, ξεκινώντας την ουσιαστικά πολεμική περίοδο του Αγώνα.

Και σ’ αυτή την περίοδο δεν έφτανε η παλικαριά. Χρειάζονταν στρατιωτικές γνώσεις και πείρα. Όμως ο τρελόπαπας αν και δεν διέθετε από δαύτα, ήταν μέσα σ’ όλα. Σαν αρχιστράτηγος  μαζί με τον Πετρόμπεη μοίραζαν τίτλους και διπλώματα και υπέγραφαν διατάγματα προσπαθώντας ν’ αποκτήσουν οπαδούς και θέτοντας εμπόδια στον φυσικό δρόμο του εμπειροπόλεμου Κολοκοτρώνη για τη γενική αρχηγία των δυνάμεων της Πελοποννήσου.
Όταν δε ο Παπαφλέσσας έμαθε ότι οι πρόκριτοι και οι δεσποτάδες σχεδίαζαν συνέλευση στο μοναστήρι των Καλτεζών για να συστήσουν Γερουσία και να διευθύνουν τον Αγώνα?.....άρχισε να περιφέρεται στα χωριά, να τους αποκαλεί «τουρκολάτρες» και να ξεσηκώνει το λαό εναντίον τους.
Κι όλα αυτά ενώ ο Αγώνας δεν είχε δυο μήνες ζωή.
Όμως οι διχόνοιες είχαν και συνέχεια…..διαβάστε!!!
Στα τέλη  Ιουνίου του 1821 έφτασε στην Πελοπόννησο ο Δημήτριος Υψηλάντης, αδελφός του αδικοχαμένου Αρχηγού και εκπρόσωπος της Φιλικής και προσπάθησε ν’ αναλάβει τα ηνία του Αγώνα…..όμως οι πρόκριτοι αντέδρασαν…..και ο Παπαφλέσσας βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία αφενός ν’ απαλλαγεί μια και καλή απ τους τουρκολάτρες τουρκάρχοντες και αφετέρου να εμφανιστεί κι αυτός σαν αρχή δίπλα στον Υψηλάντη…..και φανάτισε το λαό με πύρινους λόγους κι υπερβολές –παλιά μου τέχνη κόσκινο- και ξέσπασε εξέγερση στα Βέρβενα όταν κάπου τρεις χιλιάδες αγωνιστές απείλησαν να κατασφάξουν τους προκρίτους πούχαν μαζευτεί για συνομιλίες…..και μόνο η παρέμβαση του Γέρου κράτησε τη συνοχή του Αγώνα και προς στιγμήν ανέτρεψε τα σχέδια του παπά.   

46.Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821 αλώθηκε η Τριπολιτσά…..και φάνηκε καθαρά η στρατηγική υπεροχή του Κολοκοτρώνη…..κι έγινε και η πρώτη μεγάλη σφαγή…..όπου επί τρεις ημέρες οι Έλληνες έσφαξαν αμάχους Τούρκους και Εβραίους, αφού προηγουμένως βίασαν, βασάνισαν, έκαψαν και λεηλάτησαν ότι έβρισκαν μπροστά τους. Για τη σφαγή αυτή ο Κολοκοτρώνης αναφέρει χαρακτηριστικά στο ημερολόγιό του: «Το ασκέρι όπου ήταν μέσα, το ελληνικό, έκοβε και σκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, τριάντα δύο χιλιάδες. Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν πάτησε γη.  Έλληνες  σκοτώθηκαν εκατό.»…..και άλλα που είναι τραγική, ενδιαφέρουσα μα άλλη ιστορία…..σημασία είχε ότι η Πελοπόννησος σιγά-σιγά απελευθερωνόταν.
Παρόλα αυτά όμως τα προβλήματα με τον διαβολόπαπα δεν είχαν τελειωμό…..και άλλαξε και τροπάριο…..κι αφού απέτυχε να εξοντώσει τους προκρίτους στα Βέρβενα επιδίωξε να χρησιμοποιήσει τις αντίπαλες παρατάξεις, ώστε ν’ ανέβει όσο πιο ψηλά μπορούσε στην ιεραρχία. Κι αυτή του η άκρατη φιλοδοξία επισκίασε λίγο-λίγο και την εικόνα του.
Όμως τον παπά τότε δεν τον ενδιέφεραν αυτά. Μάλλον αισθανόταν τυχερός που θήτευσε στις δολοπλοκίες του Πατριαρχείου και ξεκίνησε ατάραχος την πορεία του προς την εξουσία, ενώ γύρω του ο κόσμος χανόταν!!!

Ο ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ
47.Έγινε κατ’ αρχήν μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας και προσέγγισε τον Ιωάννη Κωλέττη, υπουργό των Στρατιωτικών της πρώτης επαναστατικής κυβέρνησης…..και δυστυχώς με τη βοήθεια του διέβαλε συνεχώς τον Κολοκοτρώνη με σκοπό να μειώσει το κύρος του…..κάτι που  Γέρος έμαθε, αλλά δεν μπόρεσε ν’ αντιδράσει…..γιατί κίνδυνος μεγάλος απειλούσε τον Αγώνα…..βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1822 σύντροφοι κι ο Μαχμούτ πασάς ή Δράμαλης βρέθηκε με κοντά τριάντα χιλιάδες ασκέρι στην Πελοπόννησο.

Η κυβέρνηση?.....φυσικά την κοπάνησε…..και προσπάθησε να πολεμήσει με προκηρύξεις. Ο λαός?.....μα φυσικά χωρίς ηγέτη λιποψύχησε!!!


48.Και τότε, όταν ο Παπαφλέσσας συνειδητοποίησε ότι τα πάντα θα χαθούν παραμέρισε –είναι γεγονός αναμφισβήτητο- κάθε προσωπική του φιλοδοξία, σιχάθηκε με τη δειλία της κυβέρνησης και…..ΝΑΙ σύντροφοι μου!!!.....από ανταγωνιστής του Γέρου, έγινε με μιας υπέρμαχος…..έστω και προσωρινά!!!
49.Και δέχθηκε ταπεινά κι αδιαμαρτύρητα το σχέδιο της άμυνας του Κολοκοτρώνη, έγινε ο πολυτιμότερος βοηθός του και τελικά διακρίθηκε και στη μάχη στο Αγιονόρι που εκμηδένισε τη στρατιά του Δράμαλη.
50.Κι όταν ο μεγάλος κίνδυνος πέρασε…..όταν ο Δράμαλης αφανίστηκε και χάθηκε κι απ’ το πρόσωπο της ιστορίας…..ο παπάς μας πάλι τα δικά του…..αν και νικητής και δοξασμένος στα Δερβενάκια κατάλαβε ότι αν συνέχιζε έτσι  πάντα θάταν πίσω απ’ τον Κολοκοτρώνη.. …αυτό σίγουρα δεν το άντεχε…..βοήθησε κι ο κομματισμός που αναπτύχθηκε άκρατα την εποχή που ιστορούμε –βρισκόμαστε αισίως στο 1823-  που μεταμόρφωσε τα πάντα κι επηρέασε ακόμα και αγωνιστές αγνούς…..πόσο μάλλον τον Παπαφλέσσα που ήσυχος πλέον απ’ τους Τούρκους ονειρευόταν δόξες, θέσεις και μεγαλεία, ζούσε ζωή σπάταλη και προκλητική και ένοιωσε ότι μόνο σαν πολιτικός θ’ ανέβει ψηλά. Κι όταν έβαλε τα σχέδια του σ’ εφαρμογή, οι περιστάσεις αρχικά τον βοήθησαν και τον πήγαν ψηλά…..μιας κι η διχόνοια περίσσεψε αφού ελλείψει των Τούρκων, σκοτώθηκαν μεταξύ τους οι Έλληνες.
Όμως πάλι πριν προχωρήσω στα γεγονότα της εποχής και στην πορεία του ήρωα μας θα ξεκαθαρίσω τούτο:
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε αναμφίβολα το κεντρικό γεγονός στη διαδικασία της δημιουργίας του εθνικού  μας κράτους. Οι μεταγενέστερες ιστορικές  προσεγγίσεις της συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας ενιαίας αφήγησης στην οποία κυρίαρχες ήταν οι έννοιες της εθνικής σύμπνοιας και της άνευ όρων ενότητας. Όμως η Ελληνική Επανάσταση, λειτούργησε –ας μη κοροϊδευόμαστε-  και ως διαδικασία ανακατανομής της εξουσίας και εδραίωσης νέων αρχόντων τόσο μεταξύ όσων συμμετείχαν σε αυτήν όσο και μεταξύ των ηγετικών προσωπικοτήτων και στρωμάτων που αναδείχθηκαν από αυτήν. Και  οι αιτίες αυτές δεν ανάγονται σίγουρα  στην «κατάρα της φυλής».
Και στα χρόνια που ιστορούμε ο Αγώνας σημαδεύτηκε από δύο εμφύλιες αιματηρές συγκρούσεις: καταρχήν μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών (Α' Εμφύλιος Φθινόπωρο 1823 – Ιούλιος 1824)  και ύστερα μεταξύ Πελοποννησίων από τη μια πλευρά και Στερεοελλαδιτών και Νησιωτών από την άλλη (Β' Εμφύλιος Ιούλιος 1824 – Ιανουάριος 1825), με λάφυρο, την εξουσία και το «λουφέ», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Φωτάκος.
Οι εμφύλιες συρράξεις του Αγώνα είναι σίγουρα αναγκαίες, τραγικές, ενδιαφέρουσες ιστορικά μα άλλες ιστορίες με τις οποίες αξίζει ν’ ασχοληθούμε μελλοντικά.
Εμείς όμως είναι καιρός  να γυρίσουμε στον ήρωα μας που καραδοκούσε για μεγαλεία.

51.Η ευκαιρία του δόθηκε το καλοκαίρι του 1823 στη Β’ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος. Εκεί έγινε εχθρός των ίδιων του των ιδεών , παράτησε τους οπλαρχηγούς συντρόφους του και προσχώρησε στην παράταξη των πολιτικών. Και μάλιστα η κίνηση του αυτή –η οποία αποτέλεσε σοβαρότατο πλήγμα στην παράταξη του λαού και των καπεταναίων- επιβραβεύτηκε άμεσα. Έγινε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών της Εθνοσυνέλευσης.
52.Η κίνηση του αυτή –η οποία αποτέλεσε σοβαρότατο πλήγμα στην παράταξη του λαού και των καπεταναίων- επιβραβεύτηκε.  Έγινε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών της Εθνοσυνέλευσης.

Σαν υπουργός ο Παπαφλέσσας κυνήγησε το Κολοκοτρώνη, συναίνεσε να του αφαιρεθεί η αρχιστρατηγία και ανέχτηκε αδιαμαρτύρητα –και μάλλον με χαρά- να προωθηθεί αναφορά στην Εθνοσυνέλευση με την οποία κατηγορούσαν τον Γέρο για πυρπολήσεις χωριών και καταχρήσεις τον καιρό της εκστρατείας του Δράμαλη. Κι αυτή η συμπεριφορά του υπήρξε απαράδεκτη γιατί γνώριζε καλά την αναγκαιότητα των μέτρων και συμμετείχε κιόλας σ’ αυτά…..αλλά είπαμε!!! Πάνω απ’ όλα η εξουσία…..και τον ξέχασε το Γέρο και δεν τον υποστήριξε στο παραμικρό….. και η αναφορά πέρασε στα πρακτικά.
Όμως είχε και έργο…..  το χαρτοφυλάκιο των Εσωτερικών τότε περιείχε και τα θέματα της Παιδείας κι ο Παπαφλέσσας αγωνίστηκε με νύχια και με δόντια να εφαρμόσει τις αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης και να εισάγει την αλληλοδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας, σύμφωνα με την οποία ο δάσκαλος χρησιμοποιούσε τους καλύτερους μαθητές για να διδάσκουν τους υπόλοιπους. Πρόλαβε να ιδρύσει κι ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο στο Άργος…..αλλά μέχρι εκεί…..τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν καθοριστικά και μοιραία.

Πάντως είναι δεδομένο ότι ούτε και σαν υπουργός ήταν ήσυχος και σταθερός…..απεναντίας…..σκεφτείτε ότι όταν κατάλαβε ότι οι αντίπαλοι –Μαυροκορδάτος και Κουντουριώτης- θα καταλάβουν την εξουσία, ύστερα από τα δάνεια που κατάφεραν να πάρουν από την Αγγλια–άλλη λυπητερή ιστορία- άρχισε να έχει επαφές μαζί τους ο θεομπαίχτης και δεν άργησε να γίνει ο κρυφός τους πράκτορας…..τέτοια πράγματα!!!.....κι όταν αυτοί σχημάτισαν με το έτσι θέλω δεύτερη κυβέρνηση…..ο παπάς μας έμεινε υπουργός στην παλιά και νόμιμη κυβέρνηση και την υπονόμευε μεταδίδοντας πληροφορίες στους αντιπάλους της.

53.Όμως όπως ήταν και φυσικό, όλα αυτά κάποτε αποκαλύφτηκαν και τον ανάγκασαν να την κοπανήσει κυριολεκτικά για το Κρανίδι, πούχε την έδρα της η κυβέρνηση του Κουντουριώτη. Και ξανάγινε και υπουργός…..τώρα λεγόταν Εσωτερικών και Αστυνομίας.  
54.Η ζωή του τότε? Σπατάλες, ερωτικές περιπέτειες, ραδιουργίες, μεγαλεία…..τα γνωστά!!!

Κι όταν οι δυο κυβερνήσεις –για κάτι φόρους- φαγωθήκαν μεταξύ τους κι ο Παπαφλέσσας αποφάσισε να βάλει τάξη…..για να σώσει το τομάρι του τελικά απ’ τον Κολοκοτρώνη αναγκάστηκε να το ξανασκάσει.
Όμως τελικά σύντροφοι η πλευρά του Κουντουριώτη επικράτησε στον δεύτερο και τελευταίο εμφύλιο σπαραγμό του Αγώνα κι ο παπάς μας συνέχισε απτόητος και ανακουφισμένος το έργο του.

55.Και είναι γεγονός ότι του έλειψε η μετριοπάθεια, ώστε να μη διαρραγούν εντελώς οι σχέσεις με τους αντιπάλους του. Πρωτοστάτησε στη φυλάκιση  του Κολοκοτρώνη –πούχε στο μεταξύ παραδοθεί μετά την απώλεια του γιου του Πάνου-, λέγεται ότι διέταξε και τη διαπόμπευση του δεσπότη Παλαιών Πατρών Γερμανού -που σίγουρα τον θυμόταν απ’ τη Βοστίτσα-. και συνέτριψε τους προκρίτους.

Βρισκόμαστε στις αρχές του 1825 και το σχέδιο του Παπαφλέσσα για απόλυτη εξουσία λειτουργούσε στην εντέλεια…..σκόπευε πια ν’ αυξήσει την πολιτική του επιρροή, ν’ αποκτήσει επαφές με ξένους πολιτικούς…..τέτοια…..κι έξω απ’ τους εμφύλιους σπαραγμούς βυθίστηκε ως το λαιμό και στις πολιτικές δολοπλοκίες.
Όμως τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν τραγικά…..και γρήγορα κατανόησε με τον πιο δύσκολο τρόπο τις συνέπειες του εμφύλιου σπαραγμού…..μιας και η φυλάκιση του Γέρου και των άλλων αρχηγών διευκόλυνε τον Ιμπραήμ  να ξεμπαρκάρει στο Μοριά…..και η ευθύνη του Παπαφλέσσα για το γεγονός αυτό είναι βαρύτατη…..γιατί πραγματικά κινδύνεψαν να χαθούν τα πάντα.

Ο ΙΜΠΡΑΗΜ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

56.Ο Ιμπραήμ πασάς, θετός γιος του Σουλτάνου της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλι αποβιβάστηκε στη Μεθώνη –επικεφαλής ενός ευρωπαϊκά οργανωμένου Αιγυπτιακού εκστρατευτικού σώματος- τον Φεβρουάριο του 1825 με σκοπό να καταλάβει την Πελοπόννησο και να καταπνίξει την Επανάσταση και δώρο απ’ τους Τούρκους την ίδια την Πελοπόννησο και τη Κρήτη.
57.Η εκστρατεία του στην αρχή υπήρξε νικηφόρα και θυελλώδης μιας κι ο Μοριάς –έπειτα από δύο εμφυλίους- ήταν υλικό και ηθικό ερείπιο.....και ο λαός, αφού χόρτασε τις απανωτές αποτυχίες των κυβερνητικών στρατευμάτων –πούχαν διοικητή πρώτα τον Κουντουριώτη και μετά έναν πλοίαρχο, το Σκούρτη- ζήτησε επίμονα  την αποφυλάκιση του Κολοκοτρώνη…..του φυσικού του ηγέτη.
58.Πράγματι, τα Ελληνικά στρατεύματα νικήθηκαν κατά κράτος στις 7 Απριλίου του 1825 στο Κρεμμύδι της Μεσσηνίας με περισσότερους από εξακόσιους  νεκρούς και τους υπόλοιπους –που προς στιγμήν σώθηκαν και ταμπουρώθηκαν στη Σφακτηρία- σφαγμένους. Στις μάχες αυτές χάθηκαν σημαντικές προσωπικότητες του Αγώνα, ο Αναγνωσταράς, ο Τσαμαδός και ο γνωστός Ιταλός φιλέλληνας Σανταρόζα. Μετά έπεσε το Νιόκαστρο και τελικά η Μεσσηνία εγκαταλείφθηκε από τους πληθυσμούς και τις περισσότερες φρουρές της…..κι ο Γέρος ακόμα φυλακισμένος.

Τότε  ο παπάς μας πούχε κυριολεκτικά βυθιστεί στο κακό –μπρος στη νέα συμφορά που χτύπησε τον Αγώνα- ξαναβρήκε τον εαυτό του, θυμήθηκε τα παλιά –τον διαβολόπαπα της Βοστίτσας- και απλά…..άλλαξε στάση. Μεταβλήθηκε με μιας στο θερμότερο υποστηρικτή του Γέρου και άρχισε να πιέζει φορτικά τη κυβέρνηση για χορήγηση αμνηστίας, ώστε ο λαός ν’ αποκτήσει το μόνο ηγέτη που μπορούσε να τον εμψυχώσει και όλοι ενωμένοι ν’ αντιμετωπίσουν τον επικίνδυνο εχθρό.
Όμως διαβολόπαπας και δολοπλόκος καθώς ήταν θέλησε να πετύχει και μόνος του μια νίκη κατά του Ιμπραήμ προτού αποφυλακιστεί ο Κολοκοτρώνης…..και ζήτησε κι άδεια από την κυβέρνηση.
Γιατί? Εδώ σύντροφοι όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο είναι διαφωτιστικός ο Καραγάτσης. Εγώ τέλος πάντων μόνο υποθέσεις μπορώ να κάνω. Πιο απίστευτο πάντως απ όλα μου φαίνεται να έβαλε τις προσωπικές του φιλοδοξίες στο περιθώριο…..ήταν αργά για τέτοια πισωγυρίσματα. Μάλλον επιθυμούσε να νικήσει τον Ιμπραήμ πριν αποφυλακιστεί ο Γέρος, ώστε αυτός νικητής και διαμεσολαβητής της ενότητας των δύο παρατάξεων θα τους παραγκώνιζε όλους…..θα ήταν συνεχώς μες’ τα πράγματα…..θα αποκαθιστούσε την εικόνα του…..θα φαινόταν τέλος πάντων μια σημαντική μορφή του Αγώνα…..θα δοξαζόταν…..και όλα καλά.

59.Και η κυβέρνηση –απελπισμένη απ τη θέση στην οποία είχε περιέλθει και βρισκόμενη κυριολεκτικά σε αδιέξοδο-  δέχθηκε –μάλλον με ανακούφιση- την πρόταση του Παπαφλέσσα και του ανέθεσε την αρχηγία της εκστρατείας εναντίον του Ιμπραήμ.

Κι ο Παπαφλέσσας -αφού πάλι πίεσε έντονα για αμνηστία στους οπλαρχηγούς- έφυγε για την Τριπολιτσά και πάσχισε να στρατολογήσει Έλληνες για την εκστρατεία του…..με απογοητευτικά αποτελέσματα, μιας και τελικά τον ακολούθησαν μόνο δυο χιλιάδες αγωνιστές…..σκεφτείτε ότι  ακόμα κι ο αδελφός του ο Νικήτας δεν ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση…..κι όταν τον συμβούλεψε να πάει προς την Καλαμάτα για περισσότερη ασφάλεια, ο Παπαφλέσσας του αποκρίθηκε ως εξής:

«Νικήτα έλαβα την επιστολή σου και σε απάντηση σου λέω ότι δεν είμαι σαν κι εσένα και τον κουμπάρο σου τον Κεφάλα, που τρέχετε από ράχη σε ράχη στους Αηλιάδες. Εγώ μια φορά ορκίστηκα να χύσω το αίμα μου στην ανάγκη της πατρίδας κι αυτή είναι η ώρα. Εύχομαι δε στο Θεό η πρώτη μπάλα του Ιμπραήμ να με πάρει στο κεφάλι, διότι σας γράφω να ταχύνετε τον ερχομό σας και σεις μου γράφετε κουραφέξαλα.
Νικήτα, πρώτη και τελευταία επιστολή μου είναι αυτή. Βάστα τη να τη διαβάζεις καμμιά φορά να με θυμάσαι και να κλαις».
Και από το γράμμα αυτό φαίνεται καθαρά πως ο Παπαφλέσσας βάδιζε στο χαμό του συνειδητά.
Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, στην πορεία του για να συναντήσει τον Ιμπραήμ έμαθε για την απελευθέρωση του Κολοκοτρώνη…..για την οποία μεν είχε αγωνιστεί…..αλλά να γίνει πριν τη μάχη με τον Ιμπραήμ?.....πάει ο ρόλος του υπέρμαχου της ενότητας…..θα πρέπει να διαολίστηκε…..αλλά παρόλα αυτά δεν έκανε πίσω…..δεν θα γύριζε πίσω άκαπνος…..αυτό πλέον ήταν δεδομένο.

60.Και στις 16 Μαΐου  του 1825 με κοντά χίλια πεντακόσια παλικάρια –δύναμη μηδαμινή για ν΄ αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ- ο Παπαφλέσσας έφτασε στο Μανιάκι…..στον τόπο του μαρτυρίου του. Δυο μέρες μετά έφτασε κι ο Ιμπραήμ.

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ

61.Και η μάχη άρχισε και τελείωσε στις 20 Μαΐου όπου λιγότεροι από χίλιοι Έλληνες –γιατί αρκετοί την κοπάνησαν- αντιμετώπισαν κοντά εξ χιλιάδες Τουρκαραπάδες σε μια Λεωνίδειο μάχη –όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Φωτάκος- που με τη θυσία τους ανύψωσαν το ηθικό του λαού που πλησίασε τον Κολοκοτρώνη –αρχιστράτηγο πια- αποφασισμένος για αγώνα μέχρις εσχάτων.
62.Ο παπάς μας? Σκοτώθηκε ηρωικά μαχόμενος κι έμεινε στην ιστορία γι αυτή του την τελευταία υπηρεσία στον Αγώνα. Και η μάχη στο Μανιάκι τελείωσε με κοντά πεντακόσιους Έλληνες νεκρούς, αλλά πάνω από χίλιους Τουρκαραπάδες.

Και λέγεται ότι ο Ιμπραήμ πήγε στο ταμπούρι του Παπαφλέσσα και ζήτησε να του φέρουν το κουφάρι του. Κι αφού οι αραπάδες το βρήκαν –κορμί και κεφάλι χωριστά και το έραψαν- και βεβαιώθηκαν ότι ήταν του Παπαφλέσσα και αφού το περιποιήθηκαν και το έστησαν όρθιο σένα πάσαλο, πήγε απέναντι του ο Ιμπραήμ στάθηκε ακίνητος και άφωνος κι αφού τον παρατήρησε κι έκανε μια χειρονομία σεβασμού, αναγνώρισης και θαυμασμού, γύρισε και είπε στους αξιωματικούς του:
«πραγματικά στάθηκε ένας ικανός και γενναίος άνθρωπος. Και καλύτερο θα ήταν, κι ας παθαίναμε κι άλλη τόση ζημιά, να τον πιάναμε ζωντανό γιατί πολύ θα μας χρησίμευε».

63.Το ταμπούρι του Παπαφλέσσα σώζεται και σήμερα σύντροφοι και λίγο πιο κει σένα ξωκλήσι βρίσκονται και τα οστά των  Αγωνιστών που πάντα θα μας θυμίζουν πως η σημερινή μας ελευθερία είναι:
απ τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά

Βδομάδες μετά τη μάχη στο Μανιάκι κυκλοφόρησε στο Παρίσι λιθογραφία με φανταστική σύνθεση που απεικονίζει την κορύφωση της σύγκρουσης, στην οποία αναγράφεται η φράση: «Η εν Μανιακίω της Πυλίας μάχη, καθ' ην ο Γρηγόριος Παπαφλέσσας, ηρωικώς μαχόμενος, έπεσε ως νέος Λεωνίδας».



ΛΙΓΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΟΓΙΑ
64.Ακολούθησε η κατάληψη της εγκαταλελειμμένης Τριπολιτσάς από τον Αιγύπτιο πασά και η ήττα του στους Μύλους του Άργους από τις δυνάμεις του Μακρυγιάννη, του Υψηλάντη και του Κώστα Μαυρομιχάλη. Μετά την ήττα του ο Ιμπραήμ υποχώρησε στην Τριπολιτσά και ύστερα από μήνες λεηλασιών και σφαγών στη γύρω περιοχή κατευθύνθηκε αργά προς το Μεσολόγγι, όπου θα γραφόταν άλλη μια πικρή σελίδα της ελληνικής ιστορίας.
Όμως όλα αυτά σύντροφοι είναι μια άλλη ιστορία!!!

Ο ΦΙΛΟΤΕΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ

Η πατρίδα γιόρτασε την επέτειο των 150 χρόνων από τον θάνατο του Παπαφλέσσα και στις 24 Μαρτίου του 1975 τα ΕΛΤΑ εξέδωσαν τρία αναμνηστικά γραμματόσημα.



 Στο γραμματόσημο των 4δρχ απεικονίζεται η συνέλευση της Βοστίτσας και ο παπάς μας διακρίνεται όρθιος να παλεύει να πείσει τους άρχοντες για την αναγκαιότητα του Αγώνα. Το γραμματόσημο κυκλοφόρησε σε οκτώ εκατομμύρια κομμάτια  






Στο γραμματόσημο των 7δρχ απεικονίζεται ο Παπαφλέσσας με τη στολή του οπλαρχηγού και την περικεφαλαία. Το γραμματόσημο κυκλοφόρησε σε πεντέμιση περίπου εκατομμύρια κομμάτια  

 








Στο γραμματόσημο των 11δρχ –το ακριβό γραμματόσημο και οδηγό της σειράς- απεικονίζεται ο ναός των Αγίων Αποστόλων στην Καλαμάτα, πόλη που πρώτη απελευθερώθηκε απ’ τους Τούρκους. Το γραμματόσημο κυκλοφόρησε σε εξακόσιες περίπου χιλιάδες κομμάτια  



Η ΤΑΙΝΙΑ Παπαφλέσσας η μεγάλη στιγμή του 21
Γυρίστηκε το σε σκηνοθεσία Ερρίκου Ανδρέου και σενάριο Πάνου Κοντέλη, με πρωταγωνιστές τους Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Αλέκο Αλεξανδράκη, Άγγελο Αντωνόπουλο, Κάτια Δανδουλάκη, Χρήστο Πολίτη, Φερνάντο Σάντσο και Στέφανο Στρατηγό.
Ασχολείται με μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 τον Παπαφλέσσα και τονίζονται τα γεγονότα της προετοιμασίας και της έναρξης  του Αγώνα, η νίκη επί του Δράμαλη στα Δερβενάκια και ο θάνατός του στο Μανιάκι το 1825 πολεμώντας τις ορδές του Αιγύπτιου Ιμπραήμ.
Η ταινία απέσπασε τις καλύτερες κριτικές στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1971, και απέσπασε τα βραβεία Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Αρτιότερης Παραγωγής και δόθηκε Τιμητική διάκριση στον σκηνογράφο και ενδυματολόγο Διονύση Φωτόπουλο.


Η ταινία κόστισε 12.000.000 δραχμές και θεωρείται μία από τις ακριβότερες παραγωγές του ελληνικού κινηματογράφου προσεγγίζοντας αντίστοιχες αμερικανικές. Σίγουρα πάντως ήταν μια  παραγωγή στα μέτρα και την αισθητική της δικτατορίας, στην "καρδιά" της οποίας γυρίστηκε.  
Η σκηνοθεσία του Ερρίκου Ανδρέου βοηθάει την κατάσταση μιας και δεν  υποπίπτει σε υπερβολές και αποφεύγει όπου μπορεί –μη ξεχνάτε τη δικτατορία- τις  παρεκκλίσεις  από την ιστορική πραγματικότητα.