Όταν ο ΜΠΑΓΑΣΑΣ βολτάρει και γράφει ιστορία.....Ο Λάμπρος Κατσώνης, ένας υπέροχος Έλληνας και οι περιπέτειες του μουσείου του στη Λιβαδειά.

Ο Κατσώνης στη ΣΣΕ

Ο Λάμπρος Κατσώνης αγαπημένοι μου σύντροφοι, ήταν θρύλος, ήταν καπετάνιος, ήταν δεινός θαλασσομάχος μα κυρίως ήταν ένας ονειροπόλος Έλληνας της προσφοράς…..Με τη δράση του στις Ελληνικές θάλασσες στα δύσκολα χρόνια 1788-92 υπηρέτησε επάξια τη Ρωσία στη διάρκεια των Ρωσοτουρκικών πολέμων αναγκάζοντας τους Τούρκους να διασπάσουν το στόλο τους και  να διατηρούν δυνάμεις στο Αιγαίο, που διαφορετικά θα επιχειρούσαν στον Εύξεινο Πόντο, κύριο θέατρο των ναυτικών επιχειρήσεων…..Όμως ο Κατσώνης πρόσφερε ταυτόχρονα και  μοναδικές υπηρεσίες στο υπόδουλο Ελληνικό Γένος. εξυψώνοντας στα μάτια των Ευρωπαίων τους Έλληνες και αναπτερώνοντας το εθνικό τους φρόνημα. Και είναι γεγονός ότι τα κατορθώματά του ενέπνευσαν την επόμενη γενιά, που πραγματοποίησε το Ξεσηκωμό.    

Γεννήθηκε στη Λιβαδειά το 1752 και στα δεκάξι του χρόνια – άγνωστος ο λόγος, όμως ψιθυρίζεται ότι τσακώθηκε και σκότωσε κάποιον Τούρκο αξιωματούχο της περιοχής- αναγκάστηκε να ξενιτευτεί άρον-άρον παρέα με τον πατέρα του στη  βενετοκρατούμενη Ζάκυνθο…..κι αμέσως ξεκίνησε να εργάζεται στα καράβια. 
Στα χρόνια των Ορλοφικών (1) κατατάχθηκε στο Λιβόρνο εθελοντής στις Ρωσικές δυνάμεις και πολέμησε τους Τούρκους στον Α’ Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1769-1774) στην Πελοπόννησο σαν ναύτης…..και λόγω των ικανοτήτων που επέδειξε προήχθη γρήγορα σε υπαξιωματικό…..κι έτσι σύντροφοι άρχισε μια στρατιωτική καριέρα κοντά σαράντα χρόνια στο Ρωσικό αυτοκρατορικό ναυτικό. 
Μετά την άδοξη κατάληξη των Ορλοφικών και τη λήξη του πολέμου με την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (2) το 1774, γύρισε κι εγκαταστάθηκε μαζί με άλλους Έλληνες στην Κριμαία…..Υπεράσπισε την Κριμαία απ’ τους Τούρκους, διεκπεραίωσε μια λεπτή αποστολή στην Περσία, έλαβε ενεργά μέρος στη δημιουργία του Τάγματος της Μπαλακλάβα (3)  και στις επιχειρήσεις του οχυρού Οτσακόβ, διακρίθηκε και αμείφθηκε για τη δράση του με συνεχείς προαγωγές μέχρι του βαθμού του Λοχαγού  το 1786. 

Ο Κατσώνης στη Λιβαδειά

Το 1787 –ακριβώς στο ξεκίνημα του Β’ Ρωσοτουρκικού πολέμου-  με πρόταση του Αρχιστρατήγου και διοικητή του Γρηγόρη Ποτέμκιν στην Αυτοκράτειρα Αικατερίνη τη Μεγάλη απεστάλη -ύστερα  από δική του πρωτοβουλία κι έντονο και πατριωτικό παρασκήνιο-  στη Μεσόγειο με βασική αποστολή τη συγκρότηση και προετοιμασία ναυτικής δύναμης που θα μάχεται τον Οθωμανικό στόλο μέχρι την άφιξη στα νερά της Μεσογείου του Ρωσικού  στόλου απ’ τη Βαλτική.....Έφτασε λοιπόν στην Τεργέστη και γρήγορα-γρήγορα με χρήματα πατριωτών ομογενών, δικά του και δανεικά  από Ρώσους αξιωματικούς αγόρασε  μια μεταχειρισμένη φρεγάτα, την ονόμασε  «Αθηνά της Άρκτου» για να τιμήσει την αυτοκράτειρα Αικατερίνη και μαζί με δυο άλλα μικρά πλοία εμπορικά μετασκευασμένα σε πολεμικά ξεκίνησε  την κουρσάρικη δράση του και σε διάστημα μικρότερο των τριών μηνών είχε συγκροτήσει ένα μικρό στόλο από δέκα μετασκευασμένα ή αιχμαλωτισμένα καταδρομικά πλοία.   

Άποψη της αίθουσας "ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ" του Ιστορικού & Εθνολογικού μουσείου Λιβαδειάς

Τον Φεβρουάριο του 1788 κατέπλευσε στη Ζάκυνθο και σύμφωνα με την περιγραφή  του Γάλλου προξένου στα Ιόνια Νησιά Σεν Σοβέ, ο Κατσώνης «δεν εγνώριζε ούτε να διαβάζη, ούτε να γράφη…..αλλ' αυτές οι ελλείψεις γνώσεων αντισταθμίζονταν από μια σταθερότητα, μια δραστηριότητα, μια επαγρύπνηση για κάθε τι που τον περιέβαλλε.»…..και το καλοκαίρι ξεκίνησε τη δράση του στο Αιγαίο. Στις 31 του Αυγούστου κατατρόπωσε τους Τούρκους κοντά στην Κάρπαθο…..κι όταν τον Σεπτέμβριο γύρισε στη Ζάκυνθο να ξεχειμωνιάσει έμαθε τα ευχάριστα…..η αυτοκράτειρα Μεγάλη Αικατερίνη τον είχε κάνει Ταγματάρχη.  

Με το έμπα της άνοιξης του 1789 ξεκίνησε τις επιχειρήσεις του στις Ελληνικές θάλασσες φτάνοντας μέχρι την Κύπρο και τη Συρία…..κι έγινε ο φόβος κι ο τρόμος των Τούρκων και όσων τους βοηθούσαν. Στις 15 του Απριλίου συγκρούστηκε με τους Τούρκους στο Δυρράχιο και στη συνέχεια κατευθύνθηκε στην Ιθάκη για να βαφτίσει τον γιο του κοντοχωριανού του αρματολού Ανδρούτσου, τον γνωστό απ' τον Ξεσηκωμό, Οδυσσέα. 

Μία ακόμα άποψη της αίθουσας "ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ"
του Ιστορικού & Εθνολογικού μουσείου Λιβαδειάς

Όμως ο Ρωσοσουηδικός πόλεμος που μαινόταν στο βορά δεν επέτρεψε  την κάθοδο του Ρωσικού Στόλου στο Αρχιπέλαγος κι ο Κατσώνης πολεμούσε τον κοινό εχθρό μοναχός…..με συνεχείς επιτυχίες που «ανάγκασαν» την Μεγάλη Αικατερίνη ν’ αποφασίσει την υπαγωγή του στολίσκου του στις Ρωσικές Ναυτικές δυνάμεις της Μεσογείου (4)  προσφέροντας του προστασία, αλλά κυρίως αναγνώριση.   
Κι έτσι σύντροφοι μου, τον Ιούνιο του 1789 ο Λάμπρος Κατσώνης έλεγχε τις Κυκλάδες. Είναι γνωστή μάλιστα η επιστολή που έστειλε στις 27 του Ιουνίου προς τους προύχοντες των Κυκλαδόνησων  με την οποία τους καλούσε να μην καταβάλουν πλέον φόρους στο Σουλτάνο  και να ενεργούν με απόλυτη ελευθερία…..μεγάλες κουβέντες!!!.....Και στις 4 Ιουλίου ναυμάχησε κι αποδεκάτισε μια σημαντική Τουρκική δύναμη στις θάλασσες μεταξύ Σύρου και Μυκόνου…..Εγκατάστησε ναυτική βάση στη Τζια και παντρεύτηκε  κιόλας σε δεύτερο γάμο τη Μαρουδιά Σοφιανού κόρη του προκρίτου του νησιού Πέτρου Σοφιανού (5).  

Μια ακόμα άποψη από την αίθουσα "ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ"
του Ιστορικού & Εθνολογικού μουσείου Λιβαδειάς

Κι όσο ο Κατσώνης νικούσε κι επιβαλλόταν στο Αιγαίο, τόσο ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ σκύλιαζε…..κι έλαβε και μέτρα…..Πρώτα-πρώτα ανάγκασε τον πατριάρχη Νεόφυτο να γράψει γράμμα επίσημο και με βούλες στους νησιώτες με την προτροπή να τον καταδικάσουν και να θεωρήσουν τις ενέργειες του εχθρικές…..κι ύστερα προσπάθησε να τον δωροδοκήσει με μεσολαβητή τον Δραγουμάνο του Τουρκικού στόλου Στέφανο Μαυρογένη…..του πρόσφερε ελευθερία, του δώρισε ένα Ελληνικό νησί, του έταξε να μην ξαναπληρώσει φόρους και του υποσχέθηκε και διακόσιες χιλιάδες χρυσά νομίσματα για να φύγει απ’ το Ρωσικό ναυτικό και κυρίως για να σταματήσει τις καταδρομές του εναντίον των Τούρκων…..Κι ο Κατσώνης –που εν τω μεταξύ είχε προαχθεί σε Αντισυνταγματάρχη- απάντησε με νέες επιχειρήσεις. Έτσι στις 3 Αυγούστου καταδίωξε Τουρκοαλγερινό στολίσκο που συνάντησε στο στενό της Μακρονήσου και τον ανάγκασε να καταφύγει στο Ναύπλιο…..Λίγες μέρες αργότερα όμως παραλίγο να την πατήσει και να συλληφθεί στη Τζια σε επιδρομή είκοσι εξ Τουρκικών πλοίων…..ευτυχώς την κοπάνησε κυνηγημένος στη Μήλο κι οι Τούρκοι -ανενόχλητοι πια- ξεσπάσαν στο νησί και πυρπόλησαν το λιμάνι.  

Ο Λάμπρος Κατσώνης
Ιστορικό & Εθνολογικό μουσείο Λιβαδειάς

Τον χειμώνα του 1789 σύντροφοι, ο Κατσώνης ασχολήθηκε με την επισκευή των πλοίων του και την προπαρασκευή της δράσης του για το 1790…..Και τον Φεβρουάριο του 1790, αφού παρέλαβε απ’ την Ιθάκη τον Ανδρούτσο με καμιά πεντακοσαριά παλικάρια -που από τότε θα τα χρησιμοποιεί σαν αποβατικό άγημα, ουσιαστικά το πρώτο προεπαναστατικό άγημα πεζοναυτών- κατέπλευσε στη Τζια και την οχύρωσε γιατί είχε πληροφορίες ότι οι Τούρκοι θα τον κυνηγούσαν και ήδη τον περίμεναν αγκυροβολημένοι στη Σκύρο…..Κι ελπίζοντας να τους αιφνιδιάσει με τα πυρπολικά του, έσπευσε να τους συναντήσει στα ανοιχτά.
Στις 17 Μάιου αγαπημένοι μου σύντροφοι -στη θαλάσσια περιοχή του  Καβοντόρο, μεταξύ Εύβοιας και Άνδρου- ο Κατσώνης δέχτηκε επίθεση από δεκάξι Τουρκικά πλοία με διοικητή τον Μουσταφά Πασά κι έτσι «…..ξεκίνησε η σκληρότερη σε ένταση ναυμαχία, η οποία συνεχιζόταν μέχρι αργά το βράδυ και συνολικά ήταν αρκετά επιτυχής για τους γενναίους Έλληνες…..» όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Ρώσος ιστορικός Γιούρι Πριάχιν. Ο Κατσώνης αγωνίστηκε ηρωικά, απέκρουσε την επίθεση χωρίς σημαντικές απώλειες κι ενώ ήταν έτοιμος ν’ αντεπιτεθεί εμφανίσθηκαν καμιά δεκαριά αναθεματισμένα Αλγερινά πλοία, ενώθηκαν με τα τουρκικά κι όλα άρχισαν να πηγαίνουν κατά διαόλου.

Η σημαία του Κατσώνη

Να!!! Σύντροφοι ένα πραγματικό ντοκουμέντο για την έκβαση της μάχης που ανακάλυψε ο Ελληνιστής Ρώσος καθηγητής Γκριγκόρι Άρς στο αρχείο Εξωτερικής Πολιτικής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και αποτελεί μέρος ομιλίας του Πάνου Στάμου, (6) το οποίο και παραθέτουμε διατηρώντας αυτούσια την ορθογραφία του. «…..Η εδική μας φλοτίλια όπου ήτον σε εννέα κομάτια, ευρισκόμενη όλλο μόναχη ανάμεσα νήσου Άντρο και Κάβο Ντόρο, οκυνηγίθει εις ταίς 6 Μαΐου απερασαμένου από μια φλότα τουρκική 19 καραβιών, αναμεταξύ εις αυτά της λύνεας και φρεγάδαις. Και εις καιρόν του πλέον φρικτού πολαίμου οπού είμαστε εις στιγμήν να κάμομεν μίαν νίκην ενάντια εις μίαν δύναμην τόσον ανώτερην, έφτασαν εφνιδίως άλλα 13 μέγαλα καράβια αλγερινικα όθεν ευρέθειμεν στενοχωριμένοι ανάμεσα εις μιαν φοβεράν φωτηάν εις σε 32 μεγάλα καράβια, οπού πολεμόντας εναντίον εις αυτά δυόμισει ημέρας , μας επέτυχεν να κατασακατέψομεν και να αφανήσομεν με ζημίαν άκραν πολλά από τα καράβια τους πλην έχοντας ύψει η μονιτζιόνε, τεσσάρον εδικόν μας πλέον μεγάλον παρτίδον,…όλα κατασακτεμένα και ανάξια πλέον δια πολαίμου, με όλλον τούτο δια να μην πέσουν εις χείρας του τουρκού, ημείς οι ίδιοι δίδοντάς τους φωτηάν τα εκάμαμενα πετάξουν εις τα αέρα. Και, μένοντας μας μόνον πέντε μικρά μπαστιμέντα, με τα ίδια, ύστερα αγοράζοντας εις ακριβότατην τιμήν το έμα των λαβωματίων μας και την ζωήν ένους μεγάλου αριθμού του εδικόν μας ανδρείον συντρόφον, οπού εχάθεισαν ανδρειομένα με τα άρματα εις το χαίρη εις τούτον τον μνημόνητον πόλαιμον δεδοξασμένον, ετραβίχθειμεν με τον ανδρείον κομαντάντε μας Λάμπρο, θανατιφόρος λαβομένος, εις την νησόν Τσερίγου…..». 

Άλλη μια άποψη της αίθουσας "ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ"
του ιστορικού & Εθνολογικού μουσείου Λιβαδειάς

Στην άνιση αυτή μάχη λοιπόν, ο Κατσώνης έχασε τη ναυαρχίδα του,  «…..πέντε συνολικά πλοία του, εξακόσιους είκοσι καλά εκπαιδευμένους και δοκιμασμένους στις μάχες και τις καταδρομές άνδρες του Ρωσικού Ελαφρού Στολίσκου του, από τους οποίους πάνω από πενήντα αιχμαλωτίστηκαν και σύντομα εκτελέστηκαν ως πειρατές…..» όπως  γράφει ο Πριάχιν (7) που όμως  συνεχίζει,  «…..Οι απώλειες των Τούρκων και των Αλγερινών αποδείχθηκαν πολύ σοβαρότερες. Περιλάμβαναν τρεις χιλιάδες νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Πολλά σκάφη τους με σοβαρές ζημιές αναγκάστηκαν να ρυμουλκηθούν…..και μερικά από αυτά βούλιαξαν κατά τη ρυμούλκηση…..τα υπόλοιπα γύρισαν στην Κωνσταντινούπολη , όπου με πάταγο και κανονιοβολισμούς γιόρτασαν τη νίκη κρεμώντας τους Λαμπρινούς, τους συντρόφους του Κατσώνη, από τα κατάρτια τους μπροστά στη ρωσική σημαία…..». Κι δε τους φτάναν αυτά!!! παρά κατέστρεψαν και τη Τζια, τη ναυτική βάση του Κατσώνη. 

Ο Κατσώνης σύντροφοι, έφυγε λαβωμένος με δύο μικρά πλοία για τα Κύθηρα, αλλά δεν το’ βαλε κάτω!!!.....άρχισε άμεσα την ανασυγκρότηση του στόλου του κι εξακολούθησε –όπως μπορούσε- τις μικροεπιδρομές στο Αιγαίο.  

Μετά τη ναυμαχία τώρα, ο Διοικητής του  στρατάρχης Ποτέμκιν αξιολόγησε ψύχραιμα κι αισιόδοξα την ήττα του στολίσκου του Κατσώνη…..βεβαίωσε στην αναφορά του προς την αυτοκράτειρα Αικατερίνη - όπως  γράφει πάλι ο Πριάχιν- ότι «…..παρά την βαριά ήττα, αξιολόγησε πολύ θετικά τις επιχειρήσεις που ενήργησε ο Κατσώνης ως Διοικητής του στολίσκου. Υπογράμμισε το θάρρος και την πίστη του στο στρατιωτικό καθήκον, την ετοιμότητά του να συνεχίσει τον αγώνα κατά του εχθρού…..το μίσος προς τον Τούρκο κατακτητή και τους συνενόχους του ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό…..» και πρότεινε την προαγωγή του.....Ναι σύντροφοι!!! Ο Λάμπρος Κατσώνης θεωρήθηκε ουσιαστικά απ' τους προϊσταμένους του νικητής και στις 29 Ιουλίου του 1790 έγινε Συνταγματάρχης…..Κι όχι μόνο!!!  Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου του απονεμήθηκε το υψηλό στρατιωτικό Παράσημο του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Γεωργίου Δ’ Τάξεως…..Κι έτσι έγινε και Ιππότης.

Το Μάρτιο του 1791 τώρα σύντροφοι, ο Κατσώνης ήλθε σε συνεννόηση με τους Μανιάτες για να εξεγερθούν…..όμως τέτοια σχέδια χρειάζονταν παράδες και παράδες δεν υπήρχαν……Έγραψε, λοιπόν, στον πρέσβη της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη και του ζήτησε βοήθεια, αλλά μάταια!!!.....Βλέπετε σύντροφοι οι συνθήκες είχαν αλλάξει. Ο Β’  Ρωσοτουρκικός πόλεμος είχε τελειώσει!!! Και στις 11 Αυγούστου  όταν οι Ρώσοι υπέγραψαν την πρώτη ανακωχή με τους Τούρκους, ο Κατσώνης διατάχθηκε ν’ αναστείλει τη δράση του, ενώ ταυτόχρονα το μεγαλύτερο μέρος του Ρωσικού στόλου εγκατέλειψε άμεσα τις Ελληνικές θάλασσες.....Ο Β’  Ρωσοτουρκικός πόλεμος σύντροφοι, έληξε επίσημα στις 9 Ιανουαρίου του 1792 με την υπογραφή της συνθήκης του Ιασίου. (8).....οι Έλληνες εγκαταλείφτηκαν…..κι ο Κατσώνης, πραγματικά εκφράζοντας  τα αισθήματα των συμπατριωτών του –κι ενώ ακόμα ήταν αξιωματικός του Ρωσικού στρατού- είπε πικρόχολα, «Αν η Αυτοκράτειρα σύναψε την ειρήνην της, ο Κατσώνης δεν υπέγραψε ακόμα την ιδικήν του»…. ένοιωσε γερά στο πετσί του ότι η Αικατερίνη κέρδισε τη διέλευση των πλοίων της απ’ τα Στενά, όμως η Ελλάδα παρέμενε σκλαβωμένη!!!.....είδε τους σκοπούς του να καταρρέουν.....και συνέχισε τον αγώνα μόνος του. 

η "ΑΘΗΝΑ ΤΗΣ ΑΡΚΤΟΥ" ναυαρχίδα του Κατσώνη και η υπογραφή του
Ιστορικό & Εθννολογικό μουσείο Λιβαδειάς

«Η συνθήκη του Ιασίου – γράφει ο ιστορικός Άρς-  προκάλεσε βαθιά απογοήτευση στην Ελλάδα. Εκατοντάδες Έλληνες εθελοντές, οι οποίοι πολέμησαν ηρωικά και έδωσαν τη ζωή τους στις ναυμαχίες υπό τη διοίκηση του Κατσώνη, είχαν προσελκυσθεί από τις υποσχέσεις της Αικατερίνης Β’ να βοηθήσουν στην απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Τουρκικό ζυγό…..». 
Εγκαταστάθηκε λοιπόν στη Μάνη μένα στολίσκο έντεκα πλοίων…..έκανε ορμητήριο του το Πόρτο Κάγιο…..δίπλα στη Ρωσική σημαία –που ποτέ δεν υπέστειλε- ύψωσε και το δικό του λάβαρο…..και τον Μάιο του 1792 εξέδωσε το Μανιφέστο του  (9).....Στο Μανιφέστο -την πολιτική του Διακήρυξη- με λίγα λόγια  ο Κατσώνης αφού εξέφρασε την πίκρα του για την συμπεριφορά και τον χειρισμό του ίδιου και των παλικαριών του απ’ τη Ρωσική διοίκηση, διατύπωσε με θάρρος, σαφήνεια, αυθορμητισμό  και ειλικρίνεια τους πραγματικούς του σκοπούς, τους λόγους που τον έκαναν να πολεμήσει τους Τούρκους στις τάξεις του Ρωσικού στρατού, και εξήγησε το  γιατί αποφάσισε τελικά να συνεχίσει τον αγώνα μοναχός του, «…..για νάχει το Γένος έναν τόπο ελεύθερο.»!!! (10).....Κι ο ήρωας μας ξεκαθάρισε ότι δεν ξεσηκώθηκε ενάντια στη Ρωσία και την Αικατερίνη απεναντίας ξεσηκώθηκε για να συνεχίσει τους στόχους που ή ίδια η αυτοκράτειρα είχε θέσει στο δικό της Μανιφέστο και ξέχασε. (11).....Και τότε αγαπημένοι μου σύντροφοι η Αικατερίνη του αφαίρεσε άμεσα βαθμούς και  προνόμια και του απαγόρευσε  να κάνει χρήση της Ρωσικής σημαίας, ο δε Κατσώνης  -μοναχικός πολέμαρχος πια-  ακολούθησε το πεπρωμένο του και συνέχισε μόνος του τον μάταιο -αλλά παράλληλα επικό- πλέον αγώνα του ενάντια στους Τούρκους. 

Μια ακόμα άποψη της αίθουσας "ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ"
στο Ιστορικό & Εθνολογικό μουσείο Λιβαδειάς

Κατηγορήθηκε λοιπόν –φυσικό ήταν- για πειρατεία…..όμως απάντησε γενναία και περήφανα, «Δεν εξόπλισα πειρατές, αλλά καταδρομείς εναντίον του εχθρού…..».....Στις αρχές του Ιουνίου του 1792 σύντροφοι οι Γάλλοι – λαός με πολλά εμπορικά συμφέροντα στην περιοχή την περίοδο που ιστορούμε- συνέπραξαν με τους Τούρκους «…..εξ φρεγάτας και λοιπά έως είκοσιν άπαντα και με στρατεύματα ικανά προς απόβασιν…..», απόκλεισαν  το Πόρτο Κάγιο, επιτέθηκαν συντονισμένα στον Κατσώνη κι απ’ τη ξηρά κι απ’ τη θάλασσα ενώ παράλληλα ζήτησαν βοήθεια κι απ’ τους Μανιάτες τους οποίους και απείλησαν και εκβίασαν προτρέποντας τους να παραδώσουν τον Κατσώνη και τα παλικάρια του…..Ο ήρωας μας –αν κι είχε προκαλέσει ήδη σημαντικές απώλειες στον εχθρό- με κατεστραμμένο όμως στόλο  και θέλοντας ν’ αποφύγει την παραμικρή εμφύλια σύγκρουση…..σταμάτησε τη μάχη και την κοπάνησε.

Πήγε λοιπόν στα Κύθηρα κι από κει στην Ιθάκη που –είναι γεγονός- τον δέχτηκαν θερμά…..όμως γρήγορα τον απέλασαν ύστερα από έντονες διαμαρτυρίες του Σουλτάνου…..πήγε τελικά στην Πάργα…..κι ύστερα από δυο χρόνων κυνηγητό κατάφερε τελικά -με προσωπικές παρεμβάσεις φίλων Ρώσων διπλωματών και στρατιωτικών- και πήρε τη γραπτή άδεια να επιστρέψει στη Ρωσία  το 1794. 

Και τον Οκτώβριο ο Κατσώνης με την οικογένεια του έφτασε στην Πετρούπολη…..Η οικογένεια του -εκτός απ’ τη γυναίκα του, τη Μαρία- είχε κι ένα γιo το Λυκούργο, ενώ με βάση τα  Ρωσικά αρχεία ένας άλλος του γιoς του σκοτώθηκε απ’ τους Τούρκους στη Τζια. Όμως σύμφωνα με τα Βενετικά αρχεία, το 1793 είχε ένα γιo και μια κόρη –σύμφωνα με το Τάκη Λάππα- τη Γαριφαλιά, που μάλλον πέθανε πριν απ’ την επιστροφή της οικογένειας στη Ρωσία…..Αργότερα, το 1804 γεννήθηκε ο άλλος γιoς του Κατσώνη, ο Αλέξανδρος. 

Όταν παρουσιάστηκε στην αυτοκράτειρα Αικατερίνη η αλήθεια είναι ότι αντιμετωπίστηκε με ψυχρότητα…..ψυχρότητα σύντροφοι απέναντι σέναν πολεμιστή που χρησιμοποιήθηκε για τα σχέδιά της Ρωσίας, τα έφερε εις πέρας μ’ επιτυχία και για ευχαριστώ…..η Ρωσία αδιαφόρησε πλήρως για τη τύχη του. Όμως η Αικατερίνη γρήγορα κατάλαβε ότι ο Κατσώνης παρέμενε πιστός και αφοσιωμένος της αξιωματικός της…..τον αγκάλιασε λοιπόν σαν ήρωα και με Διάταγμα της συγκρότησε  ειδική επιτροπή που θα αποφαινόταν για το δίκιο της δράσης του Κατσώνη και των παλικαριών του μετά την συνθήκη του Ιασίου με εντολή μάλιστα αν δικαιωθούν ν’  αποζημιωθούν, ενώ παράλληλα έδωσε εντολή να πληρωθούν στον «Συνταγματάρχη και Ιππότη Λάμπρο Κατσώνη οκτώ ετών αποδοχές, για την υπηρεσία του κατά τη διάρκεια όλου του Ρωσοτουρκικού πολέμου στο Αρχιπέλαγος, υπηρετώντας τον Ρωσικό Στολίσκο…..».  

Η επιτροπή τον δικαίωσε, του έδωσε αποζημίωση 576.674 ρούβλια, αλλά τον υποχρέωσε να πληρώσει και χρέη προς τρίτους 159.100 ρούβλια…..η απόφαση αυτή επικυρώθηκε απ’ τον Παύλο Α’, -το διάδοχο της Αικατερίνης- στις 7 Νοεμβρίου του  1797…..Ο ήρωας μας δικαιώθηκε πλήρως!!! Κι έγινε δεκτό…..το ότι ο  Λάμπρος Κατσώνης υπηρετώντας στον Ρωσικό στρατό, με τη δραστηριότητά του ως Διοικητής Ρωσικού Στολίσκου, τον οποίο μόνος του σχημάτισε με καταδρομικές ενέργειες, υλοποιούσε τους πραγματικούς του στόχους, δηλαδή την πολιτική της Μεγάλης Αικατερίνης να εξασφαλίσει κάθοδο στη Μεσόγειο απ' τα Στενά του Βοσπόρου ενώ συγχρόνως πολεμούσε για την απελευθέρωση της πατρίδας του.  

Φωτογραφία του σπιτιού του Κατσώνη στην Κριμαία
Ιστορικό & Εθνολογικό μουσείο Λιβαδειάς

Έτσι αγαπημένοι μου σύντροφοι, ο Συνταγματάρχης και Ιππότης Λάμπρος Κατσώνης αποκαταστάθηκε στα μάτια της ανώτατης στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας της Ρωσίας και της κοινωνίας…..Και να!! Και μερικά κουτσομπολιά της εποχής, «του συμπεριφέρνονται…..πολύ ευνοϊκά η αυτοκράτειρα και η υψηλή κοινωνία. Γίνεται δεκτός στην αυλή, σε πολλά αριστοκρατικά σπίτια της Αγίας Πετρούπολης, γίνεται αρκετά γνωστός και δημοφιλής άντρας στην πρωτεύουσα…..μόνον στα 1796, από Μαΐου μέχρι Ιουλίου παραβρέθηκε σε πέντε επίσημες τσαρικές δεξιώσεις και γιορτές…..κάθε φορά ήταν προσκεκλημένος στο τραπέζι της Αικατερίνης…..». Σε ένδειξη των μεγάλων υπηρεσιών του εξασφάλισε την άδεια να φοράει στην πόλη -στις δεξιώσεις και επίσημες συγκεντρώσεις-  ένα καπέλο φέσι, με κεντημένη την επιγραφή «δια χειρός της Αικατερίνης», κάτι που σήμαινε σίγουρα την εύνοια της αυτοκράτειρας, αλλά και την πίστη του ίδιου προς αυτήν…..Την ίδια περίοδο -όπως για όλες τις διασημότητες στη Ρωσία-  φιλοτεχνήθηκαν τα πορτρέτα του Κατσώνη και της γυναίκας του της Μαρίας απ’ τον διάσημο Ακαδημαϊκό ζωγράφο Λάμπη το νεότερο.  
Ο Κατσώνης σύντροφοι ποτέ –μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν προκύπτει από πουθενά- δεν ζήτησε ή πήρε τη Ρωσική υπηκοότητα. Πέθανε σαν Έλληνας στη Ρωσία…..Αντίθετα οι γιοί του  -σαν αξιωματικοί του τσαρικού στρατού- πήραν τη Ρωσική υπηκοότητα και καταγράφηκαν στους πίνακες των ευγενών της Ρωσίας…..Κι ο μεγαλύτερος, Συνταγματάρχης Λυκούργος Λάμπρεβιτς, διοικητής για δεκατέσσερα χρόνια του Ελληνικού τάγματος της Μπαλακλάβα, τιμήθηκε –όπως ο πατέρας του- με το Στρατιωτικό Παράσημο του Αγίου Γεωργίου Δ’ Τάξεως.....Και τελικά ο Κατσώνης  απ’ τους δυο του γιους που επέζησαν -το Λυκούργο και τον Αλέξανδρο-, απέκτησε δεκατέσσερα εγγόνια.

Ο Λάμπρος Κατσώνης
στο Ιστορικό & Εθνολογικό μουσείο Λιβαδειάς

Κι επειδή –το γράψαμε άλλωστε- η Αικατερίνη ακύρωσε τα πιστοποιητικά των προαγωγών του Κατσώνη στους βαθμούς του Αντισυνταγματάρχη και του Συνταγματάρχη, λόγω της ανεξαρτητοποίησης του μετά την Συνθήκη του Ιασίου, πιστοποιητικά που παρά την δικαίωση κι αποκατάσταση του δεν του ξανααποδόθηκαν…..ήρθε ο διάδοχος της τσάρος Παύλος Α’ που όχι μόνο εξέδωσε τα πιστοποιητικά, αλλά το 1797 πρόσφερε στον Κατσώνη ένα βασιλικό δαχτυλίδι, ένδειξη εκτίμησης και αναγνώρισης των υπηρεσιών του αλλά και σημάδι μεγάλης τσαρικής ευνοίας…..Κι ο βαθμός του Κατσώνη, στο τέλος της σταδιοδρομίας του, από Συνταγματάρχης μετατράπηκε αρχικά σε Συνταγματάρχη ναυτικού πυροβολικού κι αργότερα σε Πλοίαρχο Α’ Τάξεως…..Βρήκα ότι ο ατομικός του φάκελος στα Ρωσικά Αρχεία τελειώνει  ως εξής, «…..Έτος 1796. Δεκέμβριος, μετονομασία του σε Πλοίαρχο Α’ Τάξεως με Αρχαιότητα από 29 Ιουλίου 1790 και τοποθετείται στον Κωπήλατο Στόλο της Μαύρης Θάλασσας υπό τη Διοίκηση του Υποναυάρχου Πουστόσκιν…..Πέθανε στην αρχή της Αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου Α…..».....Στα τέλη του 1798, άντε αρχές 1799 σύντροφοι ο Κατσώνης κι η οικογένεια του  εγκαταστάθηκαν στο χωριό Καράσοϊ στην Κριμαία, σένα κτήμα πάνω από είκοσι χιλιάδες εκτάρια με σπίτι που του χάρισε η Αικατερίνη, το οποίο λίγο αργότερα «βάφτισε» Λιβαδειά….. Το χωριό υπάρχει και σήμερα -3χλμ δυτικά της Γιάλτας- κι ένα απ’ τα στολίδια του είναι και το «Λευκό παλάτι της LIVADIA», στο οποίο άλλωστε υπογράφηκε το 1945 η ιστορική συμφωνία της Γιάλτας.....Ο Κατσώνης συνέχισε για λίγο ακόμα την στρατιωτική του καριέρα δοκιμάζοντας την ανθεκτικότητα των σκαφών και ασχολούμενος εγκωμιαστικά με μελέτες βλητικής μέχρι την παραίτηση του απ' το στράτευμα οπότε κι ασχολήθηκε με τις αμπελοκαλλιέργειες…..έγινε παραγωγός βότκας από σταφύλι κι ασχολήθηκε και με το εμπόριο......Ο ήρωας μας σύντροφοι είχε άδοξο τέλος.....δολοφονήθηκε –ακόμα ανεξακρίβωτα- στο τέλος του 1805 ή στις αρχές του 1806,-σύμφωνα με το χρόνο που  η χήρα του υπέβαλε αίτηση για σύνταξη- σε ηλικία πενήντα τριών χρονών…..Λέγεται ότι τον δολοφόνησε  ο οικογενειακός του γιατρός, που υποκινήθηκε απ’ τη γυναίκα του Κατσώνη, λόγω αντιζηλιών και οικονομικών διαφορών…..Οι σχέσεις του αντρόγυνου σύντροφοι ήταν τόσο τεταμένες που ανάγκασαν τον Κατσώνη να παραπονεθεί στον Τσάρο Αλέξανδρο για  τη συμπεριφορά της γυναίκας του και να την κατηγορήσει «για ακολασία και για την οικειοποίηση του κτήματος του…..». 

Αυτά για τον Κατσώνη σύντροφοι!!!
Τον ήρωα με την μεγαλύτερη πολεμική δράση στην περίοδο των Εθνικών διεκδικήσεων, -κοντά οκτώμισι χρόνια στις Ελληνικές θάλασσες αλλά και στις θάλασσες της Μεσογείου- από κάθε άλλον Έλληνα θαλασσομάχο, πριν και μετά το Ξεσηκωμό!!!

Μια μεγάλη ηγετική, στρατιωτική, πολιτική και διπλωματική φυσιογνωμία που –εγώ πια είμαι σίγουρος- μαζί με τον Ρήγα έβαλαν τις βάσεις του Ξεσηκωμού λίγα χρόνια αργότερα.....Και το πόσο επηρέασε ο θρύλος του Κατσώνη τις εξελίξεις για το Ξεσηκωμό και την Ανεξαρτησία του Γένους το αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ρώσος ιστορικός Γκριγκόρι Άρς, -στηριζόμενος στ’ απομνημονεύματα του Ξάνθου- όταν αναφέρεται στη σύσταση της Φιλικής Εταιρείας, «Μετά τον Απρίλιο του 1814 ο Ξάνθος, ο Σκουφάς και ο Τσακάλωφ είχαν συχνές συναντήσεις και συζητούσαν για την κατάσταση της χώρας τους. Κατά την διάρκεια αυτών των συζητήσεων, όπως θυμόταν αργότερα ο Ξάνθος, γινόταν λόγος για το γενικευμένο μίσος των Ελλήνων προς την τουρκική τυραννία, για τα ανδραγαθήματα των αγωνιστών για την ελευθερία, του Λάμπρου Κατσώνη, του Ρήγα Βελενστινλή, των ανδρείων Σουλιωτών και των κλεφτών. Διαπίστωναν την πλήρη αδιαφορία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για τις δυστυχίες και τις συμφορές της Ελλάδας…».   

Α! ρε μανία που έχω ρε σύντροφοι να μη τελειώνω επιτέλους τις ιστοριούλες μου χωρίς να γράφω και για κάποιο βιβλίο…..βίτσιο!!!

Όλ’ αυτά λοιπόν τα θαυμαστά και τα καινούργια που διαβάσατε –και μ’ εντυπωσίασαν- για τον Κατσώνη σύντροφοι βρίσκονται στο βιβλίο «Ο Λάμπρος Κατσώνης στην ιστορία της Ελλάδας και Ρωσίας», Αθήνα 2005…..ένα βιβλίο σύγχρονο στολίδι της Ελληνικής ιστοριογραφίας, που συμπληρώνει  σημαντικά κενά της ζωής και της δράσης του ήρωα μας και ανατρέπει απόψεις κι εκτιμήσεις σύγχρονων ιστορικών, που βασίσθηκαν σε λειψά μέχρι σήμερα στοιχεία ή μονομερείς πληροφορίες από αρχεία διπλωματικών πηγών…..Το συγκεκριμένο βιβλίο του Γιούρι Πριάχιν, καθηγητή  ιστορίας στη ναυτική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης, πρωτοεκδόθηκε στη Ρωσία τον Οκτώβριο του 2004, παρουσιάσθηκε στο συνέδριο της Λιβαδειάς για τον Κατσώνη το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, στηρίζεται σε έγγραφα των Ρωσικών Κρατικών Ιστορικών Αρχείων (ΡΚΙΑ), που είναι πλέον προσβάσιμα στους ερευνητές και περιλαμβάνει πολλές νέες πληροφορίες και ιστορικά στοιχεία για το Κατσώνη και την εποχή του που για πρώτη φορά δημοσιεύτηκαν και καταπλήσσουν…..Η Ελληνική έκδοση του βιβλίου  το 2005 εμπλουτίστηκε με τέσσερις εργασίες του Πάνου Στάμου και καταληκτικά σύντροφοι πρωτομάθαμε τα παρακάτω,

- Την ύπαρξη αδελφού του Κατσώνη που πέθανε στα Ορλοφικά.

- Μάθαμε ότι στρατολόγησε συμπατριώτες του στον αγώνα.

- Γνωρίσαμε  λεπτομέρειες για την αποστολή που του ανέθεσαν να εκτελέσει σαν αξιωματικός του Ρωσικού στρατού, τον τρόπο χρηματοδότησης της και πολλές καινούργιες πλευρές για τις ναυτικές επιχειρήσεις που εκτέλεσε. 

- Μάθαμε για τις άγνωστες μυστικές εντολές που είχε κατά καιρούς και για τις οποίες δημιουργήθηκαν παρεξηγήσεις και παρερμηνείες για τη συμπεριφορά του, ακόμα κι από ανώτερους του, που δεν τις γνώριζαν…..θυμηθείτε σύντροφοι, δεν ενώθηκε με το Στολίσκο του Γουλιέλμου Λορέτζο, προετοίμασε την αποστολή για την επίθεση εναντίον των Τουρκογαλλικών δυνάμεων το 1798 κλπ.  

- Μάθαμε ότι διαπραγματεύτηκε συμφωνία –στο βιβλίο παρουσιάζονται οι βασικοί της όροι- με τους Μανιάτες για να χρησιμοποιήσει το Πόρτο Κάγιο σαν μόνιμη ναυτική βάση του στόλου της Μεσογείου. 
- Ενημερωθήκαμε για τη συνέχιση της στρατιωτικής του στραδιοδρομίας στην Κριμαία, όπου ασχολήθηκε με μελέτες βλητικής και αντοχής των κωπήλατων σκαφών ώστε να βελτιωθούν τα χαρακτηριστικά της ναυπηγικής τους αντοχής. 
- Παρουσιάστηκε όλο το ιστορικό της κρίσης του απ’ την ειδική επιτροπή και της απόφασης που δικαιώνει τις απαιτήσεις του και τις ενέργειες του…..Παρουσιάστηκαν ακόμα στοιχεία για τα δώρα, τις προαγωγές  και τις άλλες διακρίσεις που εκ των υστέρων έλαβε σαν αμοιβή κι επιβράβευση των εξαιρετικών του υπηρεσιών. 
- Γνωρίσαμε την αιτία που ο Κατσώνης δεν έγινε Στρατηγός κι έμεινε δεκατέσσερα χρόνια στο βαθμό του Συνταγματάρχη  και Πλοιάρχου Α’ Τάξεως του  ναυτικού Πυροβολικού…..Ο προστάτης και βασικός του χρηματοδότης Υποναύαρχος Μορντβίνοβ, όταν ο Κατσώνης δικαιώθηκε, απαίτησε όλο το ποσό της αποζημίωσης του…..Ο Κατσώνης του πρόσφερε μόνον το ποσόν που του δάνεισε με τους τόκους…..Ο Μορντβίνοβ δεν το δέχθηκε…..κι όταν αργότερα έγινε Υπουργός Ναυτικών «εκδικήθηκε» τον Κατσώνη με δυσμενείς μεταθέσεις και στασιμότητα στο βαθμό του Συνταγματάρχη. 
- Μάθαμε τις περιπέτειες του για την επιστροφή του στην Ρωσία μετά απ’ την αποτυχία της «Επανάστασης» του σαν «Ελευθερωτή της Μάνης»,  όπως ο ίδιος τα γράφει στο μανιφέστο του, την «Φανέρωση»…..και μάθαμε επίσης  ότι τότε θα πρέπει να κυκλοφόρησαν διάφορες και πολλές εκδοχές της «Φανέρωσης» και σε διάφορες γλώσσες, γιατί ο ίδιος γράφει σε μια αναφορά του, ότι «αυτό που κυκλοφόρησε στη Ρωσία δεν ήταν αληθινό…..». 
- Ενημερωθήκαμε για το μεγαλύτερο μέρος του γενεαλογικού δένδρου του Κατσώνη καθώς επίσης και για το πραγματικό του παρουσιαστικό, σύμφωνα με το πορτραίτο του που φιλοτεχνήθηκε το 1798. 
- Μάθαμε τέλος την ημερομηνία του θανάτου του…..Ο Κατσώνης δεν πέθανε το 1804, όπως μέχρι τώρα γραφόταν, αλλά μάλλον το 1805 ή στις αρχές του 1806. Οι συνθήκες της δολοφονίας του παραμένουν αδιευκρίνιστες, υπάρχουν όμως ισχυρές ενδείξεις ότι συνέβη το 1805.  

Η πατρίδα μας σύντροφοι τίμησε τον Κατσώνη και δια μέσου του πολεμικού Ναυτικού έδωσε τ’ όνομα του σε τρία πλοία,

Το Ελαφρύ Καταδρομικό «ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ» 

Παραγγέλθηκε το 1914 στην Αγγλία, ήταν τύπου CHATHAM  και δεν παραλήφτηκε ποτέ μιας και με την έναρξη του Α’ ΠΠ κατασχέθηκε απ’ τους Άγγλους και εντάχθηκε στον Βρεταννικό στόλο με τ’ όνομα HMS CHESTER.

Το Υποβρύχιο «ΚΑΤΣΩΝΗΣ» Υ-1  

Ναυπηγήθηκε στη Γαλλία στο Ναυπηγείο GIRONDE και παραλήφτηκε στις 8  Ιουνίου του  1928…..Στον  Β' ΠΠ πραγματοποίησε τέσσερις πολεμικές περιπολίες…..Στις 31 Δεκεμβρίου 1940 κοντά στις Γιουγκοσλαβικές ακτές βύθισε με το πυροβόλο του το Ιταλικό φορτηγό QUINDO…..Μετά τη κατάληψη της Ελλάδας διέφυγε στη Μέση Ανατολή όπου στις 2 Ιουλίου του 1942 ενώ έβγαινε απ’ την δεξαμενή, έπαθε βλάβη και βυθίστηκε στο λιμάνι του PORT SAID…..Τον Μάρτιο του 1943 πια -μετά την ανέλκυσή και την μακροχρόνια επισκευή του- ξανάρχισε περιπολίες…..Στις 2 Απριλίου του 1943 βύθισε μια Ιταλική Ναρκοθέτιδα στο Γύθειο…..Στις 5 Απριλίου του 1943 βύθισε εχθρικό εμπορικό έξω απ’ την Κύθνο…..Στις 25 Μαΐου του 1943 βύθισε εχθρικό φορτηγό κοντά στη Σκιάθο. 

Ο κυβερνήτης Βασίλης Λάσκος
με μέλη του πληρώματος

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 το Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ Υ-1 βυθίστηκε στην περιοχή βορειοδυτικά της Σκιάθου μετά από επικό αγώνα με Γερμανική κορβέτα παίρνοντας μαζί το κυβερνήτη του Βασίλη Λάσκο και ακόμα τριάντα ένα μέλη του πληρώματος.  

Σώθηκαν κι αιχμαλωτίσθηκαν δεκαπέντε ενώ ο ύπαρχος  Τσουκαλάς κι οι υπαξιωματικοί Τσίγκρος και Αντωνίου διέφυγαν κολυμπώντας στη Σκιάθο και γύρισαν στην Μέση Ανατολή.

Το Υποβρύχιο «ΚΑΤΣΩΝΗΣ» S-115  
Το Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ S-115 καθελκύστηκε στις 3 Ιανουαρίου 1941 σαν USS REMORA και τέθηκε στην υπηρεσία του Αμερικανικού ναυτικού…..κι αφού επιχείρησε, επισκευάστηκε, εκσυγχρονίστηκε και διέτρεξε περισσότερα από εξ εκατομμύρια ναυτικά μίλια…..αγοράστηκε με χρήματα του Ελληνικού δημοσίου, παραδόθηκε στις 29 Οκτωβρίου 1973 στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, και βαφτίστηκε «ΚΑΤΣΩΝΗΣ»  S-115…..Κατέπλευσε στην Ελλάδα στις 19 Ιουλίου 1974, επιχείρησε στις Ελληνικές θάλασσες και τελικά παροπλίστηκε πλήρες ημερών στις 31 Μαρτίου του 1993. 

Λίγα λόγια για το μουσείο…..έτσι σαν επίλογος
Ούτε κι εγώ το γνώριζα σύντροφοι –όπως και πολλοί Λιβαδειώτες άλλωστε-ότι υπήρχε μουσείο του Λάμπρου Κατσώνη στη Λιβαδειά…..Κι όμως υπήρχε, βρισκόταν στο εσωτερικό του μεγάλου πύργου στο Κάστρο της Λιβαδειάς, με εκθέματα που στο μεγαλύτερό τους μέρος αποτελούσαν δωρεά του συλλόγου των εν Αθήναις Λεβαδέων «Λάμπρος Κατσώνης»  και του προέδρου του Πάνου Στάμου, είχε εγκαινιαστεί το Σάββατο 13 Νοεμβρίου 2004 με την ευκαιρία συνεδρίου για τον μεγάλο ναυμάχο που είχε πραγματοποιηθεί στη Λιβαδειά…..και φυσικά εγκαταλείφθηκε στο έλεος του χρόνου σε σημείο που ξεχάστηκε. 

Κι ευτυχώς σύντροφοι που παρά την εγκατάλειψη και τη κλεισούρα αρκετών χρόνων τα εκθέματα παρέμειναν σε καλή κατάσταση και μεταφέρθηκαν στην ειδική αίθουσα «ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ»..... 

.....του ιστορικού και εθνολογικού μουσείου Λιβαδειάς 

Το Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο της Λιβαδειάς «άνοιξε» για πρώτη φορά το Νοέμβριο του 2000, με μια συλλογή που αριθμούσε πάνω από επτακόσια αντικείμενα…..λειτούργησε για λίγο…..κι έκλεισε ξαφνικά γι’ αρκετά  χρόνια. 

Ο αργαλειός και το ψυγείο του πάγου
Εγώ τα πρόλαβα στο τσακ!!!

Τώρα τελευταία πάλι, ο δήμος της Λιβαδειάς προχώρησε στην ανακαίνιση του κτηρίου του μουσείου, στην ανανέωση των αιθουσών του Και το ξανάνοιξε την Κυριακή 27 Μαΐου 2012, με στόχο την έρευνα, τη συλλογή, τη διαφύλαξη και την προβολή των υλικών της ιστορίας της περιοχής της Λιβαδειάς. 

Το μουσείο στεγάζεται στον αλευρόμυλο, εκκοκκιστήριο και νεροτριβή του Μαγκλάρα. 
Και τα εκθέματα σύντροφοι παρουσιάζονται με λίγα λόγια ως εξής,
Στην πρώτη αίθουσα παρουσιάζεται η ψηφιακή αναπαράσταση του μαντείου του Τροφωνίου, ενός από τα πιο σημαντικά  μαντεία της αρχαιότητας…..Η δεύτερη αίθουσα είναι αφιερωμένη στη ζωή και τα κατορθώματα του Λιβαδείτη αγωνιστή και θαλασσομάχου Λάμπρου Κατσώνη, που δημιουργήθηκε  με την μεταφορά της συλλογής του απ’ τον πύργο του Μεσαιωνικού κάστρου που ήταν αρχικά τοποθετημένη.....Στη συνέχεια παρουσιάζονται αντικείμενα καθημερινού βίου…..η  αίθουσα του Τάκη  Σαμαρτζή όπου παρουσιάζεται  ένα χαρακτηριστικό δείγμα της αστικής εικόνας της Λιβαδειάς…..η αίθουσα που είναι αφιερωμένη στο σημαντικό Λιβαδείτη ιστορικό και συγγραφέα Τάκη Λάππα και τέλος μια ειδική ενότητα που αναφέρεται στην υδροκίνηση με κυρίαρχο έκθεμα έναν ανακατασκευασμένο αλεστικό μηχανισμό. 

Σημειώσεις-παραπομπές-πηγές
(1) Τα Ορλοφικά (1770-1774) σύντροφοι, μια απ’ τις πολλές πονεμένες ιστορίες του υπόδουλου Γένους.....ήταν μία απ’ τις πολλές προεπαναστατικές εξεγέρσεις των Ελλήνων  στην Πελοπόννησο και ονομάστηκε έτσι, επειδή αυτή η Ρωσική επέμβαση στην Ελλάδα σχεδιάστηκε κι εκτελέστηκε  απ’ τα αδέλφια Αλέξιο (1737-1783) και Θεόδωρο (1741-1790) Ορλόφ, στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1768-74. 

Κι όλα κοντολογίς ξεκίνησαν στις 287 Φεβρουαρίου του 1770 όταν ο Θεόδωρος Ορλόφ  έφτασε στη Μάνη, ξεκίνησε την επανάσταση,  κατέλαβε  το Μιστρά και όρισε προσωρινή κυβέρνηση με αρχηγό το Νικόλαο Ψαρό παρασύροντας στον ξεσηκωμό κι άλλες περιοχές της Ελλάδας, την Ήπειρο, την υπόλοιπη Πελοπόννησο και την Κρήτη……Τον Μάρτιο του 1770 –με την Λακωνία ήδη ελεύθερη-  ο Ορλόφ ξεκίνησε να καταλάβει την Τριπολιτσά με οκτώ χιλιάδες επαναστατημένους Έλληνες και καμιά πενηνταριά Ρώσους…..Η μοιραία σύγκρουση, που αποτέλεσε και το άδοξο τέλος των Ορλοφικών  έγινε στα Τρίκορφα, στις 29 του μήνα και οι επαναστάτες καταποντίστηκαν…..Τη νίκη των Τούρκων ακολούθησε μεγάλη σφαγή…..και τρεις μέρες μετά η αποχώρηση των Ρώσων και η εγκατάλειψη των Ελλήνων στη μοίρα τους. 

(2) Η συνθήκη ειρήνης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή  που υπογράφηκε στις 21 Ιουλίου του 1774 στο ομώνυμο Βουλγαρικό χωριό, επισφράγισε τη λήξη του Α’ Ρωσοτουρκικού πολέμου –με τους Οθωμανούς αναγκασμένους να ζητάνε ειρήνη- και διαμόρφωσε τη βάση της Ρωσικής διπλωματίας για ουσιαστικότερη επέμβαση στα θέματα της Οθωμανικής  αυτοκρατορίας…..Συντάχθηκε και υπογράφηκε μέσα σε έξι  ημέρες και περιλαμβάνει είκοσι οκτώ φανερά και δύο μυστικά άρθρα. 

Με την συνθήκη αυτή  η Ρωσία εξασφάλισε το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας των εμπορικών πλοίων με Ρωσική σημαία και της διατήρησης στόλου στον Εύξεινο Πόντο, αλλά και του ελεύθερου εμπορίου των Ρώσων υπηκόων στην οθωμανική επικράτεια…..Επέβαλε σαφώς το  δικαίωμα της να προστατεύει τους ορθόδοξους υπηκόους  της Πύλης…..Υποχρέωσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να καταβάλει πολεμική αποζημίωση. Όμως ωφελήθηκε κι ο  Ελληνισμός αφού η υπογραφή της συνθήκης κατοχύρωσε  νομικά το δικαίωμα της χρήσης της Ρωσικής σημαίας στους Έλληνες πλοιοκτήτες, όπως και τη ναυπήγηση πλοίων μεγάλου εκτοπίσματος κάτι που οδήγησε στη θεαματική ανάπτυξη του Ελληνικού εμπορικού στόλου.  

(3) Οι Έλληνες που συμμετείχαν στον Α’ Ρωσοτουρκικό πόλεμο, φοβούμενοι τους διωγμούς, μετανάστευσαν στην Κριμαία…..και το 1775 συγκρότησαν στράτευμα το οποίο μάλιστα έσωσε την Κριμαία καταστέλλοντας την εξέγερση των Τατάρων (1777-1778), μεταβάλλοντας το σε «Ελληνικό τάγμα πεζικού» με είκοσι λόχους που εγκαταστάθηκε στην Μπαλακλάβα.  

Η κύρια αποστολή του τάγματος ήταν να φυλάει τα σύνορα της Κριμαίας απ’ τις επιδρομές των Τατάρων…..Στα χρόνια 1787 έως 1790 το "Ελληνικό τάγμα" συμμετείχε στον πόλεμο της Ρωσίας με την Οθωμανική αυτοκρατορία με πολλές μάλιστα επιτυχίες. Το 1797 με διάταγμα του τσάρου Παύλου του Α΄ το «Ελληνικό τάγμα πεζικού» τέθηκε απευθείας στις διαταγές του Στρατιωτικού Συμβουλίου, κερδίζοντας τιμή, δόξα κι εκτίμηση. 
Περισσότερα για το θέμα στο βιβλίο  «Η ιστορία του ελληνικού τάγματος πεζικού της Μπαλακλάβας της Κριμαίας 1774-1860» Σωκράτης & Ορέστης Αγγελίδης ΕΡΩΔΙΟΣ Αθήνα 2004  

(4) Εκείνη την εποχή πολεμούσε περιστασιακά στο Αιγαίο και ο Ρωσικός κρατικός στολίσκος, με διοικητή τον Μαλτέζο Αντιπλοίαρχο Γουλιέλμο Λορέντζο, πρώην πειρατή. Όμως απ’ τη μια ο Λορέντζο δεν κατάφερε να συνεννοηθεί ποτέ με τον Κατσώνη για κοινά σχέδια δράσεως, παρά τις διαταγές του Στρατηγού Ζαμπορόφσκι, ανώτερου διοικητή των Ρωσικών δυνάμεων στη Μεσόγειο, αλλά κι’ απ’ την άλλη εικάζεται σήμερα ότι ο Ρωσικός κρατικός στολίσκος δεν συνενώθηκε με τον Στολίσκο του Κατσώνη, λόγω αντιζηλίας των δύο διοικητών. 

(5) Η πρώτη σύζυγος του Κατσώνη –τα στοιχεία της δεν είναι γνωστά- είχε ήδη πεθάνει χωρίς ν'  αποκτήσουν παιδιά. 
(6) Ο Πάνος Στάμου είναι ερευνητής στο ινστιτούτο ιστορίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών Αγίας Πετρούπολης και το κείμενο αποτελεί μέρος της ομιλίας του «Ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΔΡΟΣ» που παρουσιάστηκε στα εγκαίνια του Ναυτικού Ομίλου «ΑΔΡΙΑΣ» της  Άνδρου τον  Μάιο 2007.
(7) Ρώσος ιστορικός και συγγραφέας. 

(8) Με τη συνθήκη του Ιασίου που υπογράφηκε μεταξύ της Ρωσικής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, έληξε αφενός ο Β’ Ρωσοτουρκικός πόλεμος αλλ’ αφετέρου εδραιώθηκε η κυριαρχία της Ρωσίας στη Μαύρη θάλασσα και κατέστη πλέον μια αξιόλογη ναυτική δύναμη στη περιοχή…..Στα δικά μας σύντροφοι, μαυρίλα!!!.....Είναι γεγονός το ότι ο Ελληνισμός είχε εναποθέσει τεράστιες ελπίδες για την απελευθέρωσή του στον πόλεμο αυτό, εμπιστεύτηκαν για μια ακόμα φορά τα λόγια των Ρώσων……εξεγέρθηκαν με κύριο υποκινητή τον ήρωα μας τον Λάμπρο Κατσώνη…..και τελικά με βάση τους όρους της συνθήκης προδόθηκαν κι εγκαταλείφθηκαν στη τύχη τους.
(9) Το γνήσιο Μανιφέστο βρέθηκε από τον Πάνο Στάμου στα Εθνικά Ολλανδικά Αρχεία το 2007, ενώ ίδιο κείμενο ανυπόγραφο δημοσιεύθηκε το 1864 στην Ελλάδα στο περιοδικό ΠΑΝΔΩΡΑ με την ονομασία «Φανέρωσις». 
(10) Στα Ρωσικά αρχεία ανακαλύφτηκε ένα έγγραφο για τους σκοπούς του Κατσώνη, που έγραψε νωρίτερα –στα τέλη  Ιουλίου του 1789-  ο γραμματικός του Ιβάν Μπασίλεβιτς αναφορά προς τον Αντιναύαρχο Γκίμπς,  «…..Ο Ταγματάρχης Λάμπρος έχει κύριο σκοπό και αδιάκοπη σκέψη, ξεσηκώνοντας τον Ελληνικό λαό σε εξέγερση, να αποκαταστήσει την Ελληνική Βασιλεία…..»
(11) Στο Μανιφέστο της η Μεγάλη Αικατερίνη καλούσε σε ξεσηκωμό τους Έλληνες για την ελευθερία και την υποστήριξη της χριστιανικής τους πίστης.  

Θυμάμαι σύντροφοι τις κουβέντες του ιστορικού Σαράντου Καργάκου στην παρουσίαση του βιβλίου του Πριάχιν στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας, το Δεκέμβριο του 2005…..είπε λοιπόν ότι,  «το βιβλίο τεκμηριώνει την παρουσία του Κατσώνη στο ιστορικό στερέωμα της Ελλάδας, γεγονός που εξαλείφει τις αμφιβολίες που μπορούσε να έχει κανείς για το αν ο Κατσώνης υπήρξε στην ιστορία μας ως θρύλος ή ως μία πραγματική ιστορική φυσιογνωμία…..Τα νέα ιστορικά στοιχεία του Κατσώνη διασκεδάζουν επίσης, τεκμηριωμένα πλέον, απόψεις που θέλουν τον Κατσώνη ληστή και πειρατή και αποδεικνύουν ότι, Ο Πλοίαρχος Α’ Τάξεως Ναυτικού Πυροβολικού και Ιππότης του πολεμικού παρασήμου του Αγίου Γεωργίου 4ης Τάξεως υπήρξε επισήμως ένας Αξιωματικός του Ρωσικού-Τσαρικού στρατού για 35 χρόνια, που προσέφερε την αφοσίωση του στην Αικατερίνη Β’ και τους διαδόχους της, αλλά και ότι όταν οι συνθήκες του έδωσαν την ευκαιρία πολέμησε…..για να έχει το Γένος του έναν μικρόν τόπον ελεύθερον…..». 

Γειά χαρά σύντροφοι κι εύχομαι από καρδιάς να ευχαριστηθήκατε το κειμενάκι όπως κι εγώ!!!

Καλό καλοκαίρι!!!