Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ.....μια ηθική αμοιβή για τους γενναίους

λίγα λόγια σαν ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Τα Στρατιωτικά μετάλλια είναι μια επίσημη ηθική-κυρίως- αναγνώριση της υπηρεσίας που προσφέρει κάποιος στην πατρίδα του και απονέμονται για πράξεις θυσίας, ηρωισμού ή προσφοράς. Ταυτόχρονα όμως ένα Στρατιωτικό μετάλλιο είναι και μια ένδειξη για τους άλλους της προσφοράς του κατόχου προς την πατρίδα του, της αναφοράς του κατόχου σαν διαρκές παράδειγμα προς μίμηση καθώς η απονομή του αποτελεί επίτευγμα  και προπαντός ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας της πατρίδας.

Τα πολεμικά μετάλλια καθιερώθηκαν από τα περισσότερα κράτη μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους, σαν ένδειξη τιμής για τους πολεμιστές που συμμετείχαν στους πολέμους ή διακρίθηκαν για τον ηρωισμό τους σ' αυτούς.Στην Πατρίδα μας το πρώτο πολεμικό μετάλλιο ήταν το "Αριστείο του Αγώνος". Συγκεκριμένα  το Βασιλικό Διάταγμα [ΒΔ] της 20-5-1834, που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 20  της 3-6-1834, προέβλεπε:

• Αργυρό αριστείο για τους αξιωματικούς

• Χάλκινο αριστείο για τους υπαξιωματικούς

• Σιδηρούν αριστείο για τους στρατιώτες  και ναύτες.

Με νεότερο ΒΔ του Φεβρουαρίου του 1835 προβλεπόταν να χορηγηθεί αριστείο και σε όλους τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες των τότε ενόπλων δυνάμεων, εφόσον είχαν λάβει μέρος στην επανάσταση. Τα αριστεία θα δίνονταν μόνο στους επιζώντες αγωνιστές, ενώ δεν προβλεπόταν κάποια διάκριση για τους πεσόντες κατά την διάρκεια της επανάστασης ούτε για τους ήδη αποβιώσαντες. Ίσως τότε η απονομή αριστείων να αποτέλεσε μια ανέξοδη ηθική ικανοποίηση για την επιβράβευση των αγώνων και θυσιών του λαού για την ανεξαρτησία της Πατρίδας.

Αποφάσισα λοιπόν να γράψω λίγα λόγια για τον Πολεμικό Σταυρό όχι μόνο γιατί είναι μια σημαντική ηθική αμοιβή για ηρωισμό στο πεδίο της μάχης, αλλά και γιατί-κατά τη γνώμη μου- είναι το πλέον περιπετειώδες Ελληνικό πολεμικό μετάλλιο για τις πολλές μεταβολές που υπέστη τόσο στη μορφή όσο και στις διαδικασίες της απονομής του, από την καθιέρωσή του  το 1917 έως και σήμερα.

Έτσι λοιπόν με βάση τα χαρακτηριστικά στοιχεία της μορφής του θα μπορούσαμε να πούμε ότι διακρίνουμε τρεις τύπους Πολεμικού Σταυρού. Έναν ουδέτερο, έναν Βασιλικό κι έναν Δημοκρατικό, οι οποίοι αντανακλούν την πολιτική κατάσταση ή το πολίτευμα που επικρατούσε στην Ελλάδα την εποχή που ο καθένας τους κατασκευάστηκε. (α)

--------------

(α) Η διάκριση από το άρθρο του Υπτγου εα Ορθόδοξου Ζωτιάδη στην ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ τεύχος 2/2005

--------------

Κάπως έτσι λοιπόν ξεκίνησαν όλα.

Τον Αύγουστο του 1916 επιβλήθηκε το στρατιωτικό επαναστατικό κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη και σε ολόκληρη τη Μακεδονία με τη βοήθεια των συμμαχικών δυνάμεων  της Αντάντ και με σκοπό φυσικά η Ελλάδα να πολεμήσει στο πλευρό των συμμάχων.(μη ξεχνάτε, είμαστε στα μάσα του Α' παγκοσμίου πολέμου [ΑΠΠ] ). Η πατρίδα μας ζει τον Εθνικό Διχασμό. Τέλος πάντων, την αρχηγία της Εθνικής Άμυνας την ανέλαβε η τριανδρία Βενιζέλου, Δαγκλή, Κουντουριώτη η οποία και σχημάτισε τον Σεπτέμβριο του 1916 την Προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης και με αυτό το προσωρινό κράτος η πατρίδα μας έλαβε μέρος στον ΑΠΠ στο πλευρό της Αντάντ. Αυτή λοιπόν η κυβέρνηση στα πλαίσια της προετοιμασίας των στρατιωτικών μονάδων που θα πολεμούσαν στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού μετώπου, εξέδωσε κατ' αρχήν το Διάταγμα 336/29-10-1916 (ΦΕΚ Α' 27/1-11-1916) για την απονομή ηθικών αμοιβών για διακεκριμένες πράξεις στο πεδίο της μάχης.

Με αυτό το Διάταγμα καθιερώθηκαν ως ηθικές αμοιβές:

1. η προαγωγή στον αμέσως επόμενο βαθμό

2. η απονομή παρασήμου ή στρατιωτικού μεταλλίου    και

3. η μονιμοποίηση εφέδρων

και υποχρέωνε τους Διοικητές να αναφέρουν ιεραρχικά τις αξιέπαινες πράξεις, ώστε να αποφασίζεται άμεσα η απονομή των αμοιβών από το Υπουργείο των Στρατιωτικών.

Τέσσερις μήνες αργότερα πρωτοεμφανίστηκε και ο Πολεμικός Σταυρός.

Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ του 1917 

Μέσα στη λαίλαπα λοιπόν του Εθνικού Διχασμού κι ενώ η Ελλάδα έχει πλέον κηρύξει τον πόλεμο στη Γερμανία και την Βουλγαρία καθιερώθηκε για πρώτη φορά σαν ηθική αμοιβή ο Πολεμικός Σταυρός, αλλά και το μετάλλιο Στρατιωτικής αξίας. Συγκεκριμένα η προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης τον καθιέρωσε κατ’ αρχήν με το Προεδρικό Διάταγμα [ΠΔ] 1681/28-2-1917 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 52/8-3-1917 "περί του είδους και του τρόπου της απονομής των στρατιωτικών μεταλλίων ή παράσημων". Σύμφωνα λοιπόν με αυτό το ΠΔ ο Πολεμικός Σταυρός απονεμόταν αποκλειστικά για διακεκριμένες πράξεις στο πεδίο της μάχης, είχε τη μορφή κατακόρυφου ξίφους  που καθόταν σε κυκλικό στεφάνι, πίσω από το ξίφος σε οριζόντια πλάκα ήταν χαραγμένη η φράση «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ», στην πίσω όψη της πλάκας αναγραφόταν "ΕΛΛΑΣ 1916-1917" και η ταινία του είχε μαύρο χρώμα με μπλε κάθετα σειρήτια στις δυο του άκρες. Το ΠΔ επίσης καθόριζε την διαδικασία και τον τρόπο απονομής του, το αναμνηστικό δίπλωμα που το συνόδευε και την υποχρέωση των αρμοδίων να το απονέμουν το ταχύτερο στους δικαιούχους.

Λίγο αργότερα στις 20 Μαΐου 1917 με το ΠΔ 2467 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’ 94/22-5-1917 «περί παραχωρήσεως κτημάτων εν Μακεδονία εις τους μετασχόντας του Εθνικού Αγώνος» η προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης αποφάσισε οι κάτοχοι του Πολεμικού Σταυρού να μπορούν με αίτηση τους και μετά την απόλυση τους απ’ το στρατό, να ζητήσουν να τους παραχωρηθεί δωρεάν γεωργική γη, ώστε να μπορούν να  συντηρηθούν μαζί με την οικογένεια τους.

Οι πρώτοι πολεμικοί σταυροί –που ήταν από άργυρο- κατασκευάστηκαν στο Γαλλικό νομισματοκοπείο. Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι στο κάτω μέρος της πίσω όψης τους είναι χαραγμένη με πολύ μικρά γράμματα η φράση «L. SUE pinx., A. A. RIVAUD scuip, Salonique 1917. », κάτι που σημαίνει ότι το γλυπτό έγινε από τον RIVAUD και η χάραξη της μήτρας απ’ τον SUE που πιθανολογείται ότι εκείνη την εποχή βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη και υπηρετούσαν στη «Γαλλική Στρατιά της Ανατολής». Αργότερα, πολεμικοί σταυροί κατασκευάστηκαν κι από άλλους κατασκευαστές –Έλληνες ή ξένους- με αποτέλεσμα να υπάρχουν μικροδιαφορές μεταξύ τους στις λεπτομέρειες ή στο υλικό κατασκευής.

Κάποτε –φυσικό ήταν άλλωστε- το επαναστατικό με το επίσημο κράτος ενώθηκε. Κοντολογίς οι σύμμαχοι κατέλαβαν την Αθήνα, έδιωξαν το βασιλιά Κωνσταντίνο –που άφησε το θρόνο στον πρίγκιπα Αλέξανδρο- παραίτησαν τη κυβέρνηση Ζαΐμη και επέβαλαν το Βενιζέλο που στις 14 Ιουνίου 1917 σχημάτισε κυβέρνηση.....μια πονεμένη, ενδιαφέρουσα, μα άλλη ιστορία…..κάποτε ίσως γράψω ή τέλος πάντων πείσω το Θόδωρο να γράψει.....εγώ αμετακίνητος στον Πολεμικό Σταυρό.

Στις 30 Ιουνίου 1917 λοιπόν εκδόθηκε ΒΔ που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 128/30-6-1917 "περί του είδους και του τρόπου της απονομής των στρατιωτικών μεταλλίων ή παράσημων", το οποίο περιελάμβανε  ακριβώς το κείμενο του ΠΔ 1681 της Προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης, διευκρινίζοντας την υποχρέωση των αρμοδίων να προτείνουν όχι μόνο τον δικαιούχο, αλλά και το παράσημο που δικαιούται και νομοθετώντας την υπογραφή του διπλώματος που συνόδευε το παράσημο  από τον υπουργό Στρατιωτικών

Και στις 31 Οκτωβρίου 1917 εκδόθηκε οριστικό ΒΔ «περί ηθικών αμοιβών δια πράξεις διακεκριμένας» που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 260/13-11-1917, που καθόριζε με κάθε λεπτομέρεια τα είδη των ηθικών αμοιβών και τις διαδικασίες της απονομής τους. Η κωδικοποίηση των διατάξεων που αφορούσαν τον Πολεμικό Σταυρό αναφερόταν στα άρθρα 14, 15 και 16 και δεν είχε καμιά ουσιαστική διαφορά  απ’ όσα ήδη έχουμε αναφέρει, εκτός ίσως από την παρότρυνση του νομοθέτη να χορηγεί τον Πολεμικό Σταυρό αυτός που τον απονέμει.

Παρόλα αυτά οι διατάξεις που αφορούσαν τον Πολεμικό Σταυρό συμπληρώθηκαν ή τροποποιήθηκαν με επόμενα ΒΔ. Συγκεκριμένα, με το ΒΔ της 27ης Φεβρουαρίου 1918 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 48/3-3-1918, καθορίστηκε ότι οι ηθικές αμοιβές για διακεκριμένες πράξεις θα απονέμονταν πλέον και σε ιδιώτες και των δύο φύλων, με το ΒΔ της 16ης Μαρτίου 1918 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 59/21-3-1918, «περί ηθικών αμοιβών δια πράξεις διακεκριμένας», καθορίστηκε η απονομή ηθικής αμοιβής για διακεκριμένες πράξεις όχι μόνο στο πεδίο της μάχης, αλλά και σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια του κράτους και την τήρηση της έννομης τάξης, με το ΒΔ της 30ης  Ιουλίου 1918 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 170/3-8-1918, καθορίστηκαν οι τρεις τάξεις του Πολεμικού Σταυρού και η διάκριση τους -με τον Α' τάξεως να έχει κλαδί δάφνινο στην ταινία, τον Β' τάξεως αστέρι και τον Γ' τάξεως να μην έχει διακριτικό-,  νομοθετήθηκε ότι οι μέχρι τότε Πολεμικοί Σταυροί που είχαν απονεμηθεί ήταν Γ' τάξεως, καθορίστηκε ότι οι δικαιούχοι γεωργικής γης ήταν μόνο οι κάτοχοι Πολεμικού Σταυρού Α' τάξεως  και ορίστηκαν σαφώς οι δικαιούχοι της απονομής του, με το ΒΔ της 18ης  Ιουνίου 1919 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 140/24-6-1919, καθορίστηκαν οι διαδικασίες που αφορούσαν το δίπλωμα που συνόδευε τον Πολεμικό Σταυρό και με το ΒΔ της 5ης  Οκτωβρίου 1919 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 229/17-10-1919, δόθηκε η δυνατότητα στον Αρχηγό Στρατού να παρασημοφορεί με Πολεμικό Σταυρό Α’ τάξεως τις πολεμικές σημαίες των συνταγμάτων που διακρίθηκαν στο πεδίο της μάχης.

 Οι πολεμικές σημαίες…..τι ωραίο θέμα!!!.....συγκρατημένα σύντροφοι, να ένα μικρό εμβόλιμο αφιέρωμα, πάντα σε σχέση και μόνο με τον Πολεμικό Σταυρό.



Η Πολεμική Σημαία του 602ΤΠ. Φυλάσσεται στη ΣΧΠΖ



Σύμφωνα με τη νομοθεσία της πατρίδας μας λοιπόν, Πολεμική Σημαία απονέμεται σε μονάδες των ενόπλων δυνάμεων στις οποίες ανατίθεται πολεμική αποστολή που συνεπάγεται εμπλοκή με τον εχθρό. Οι μονάδες που δικαιούνται την απονομή Πολεμικής Σημαίας αποφασίζονται από το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων [ΣΑΓΕ] και η απονομή γίνεται με ΠΔ. Οι Πολεμικές Σημαίες φυλάσσονται με ευθύνη των Διοικητών των μονάδων στις οποίες έχουν απονεμηθεί και όταν απαιτηθεί η χρήση τους, παραλαμβάνονται και επανατοποθετούνται από Σημαιοφόρο που πάντα συνοδεύεται από τιμητική φρουρά. Οι Πολεμικές Σημαίες χρησιμοποιούνται κατά τη μάχη, αλλά και σε τελετές (παρελάσεις, ορκωμοσίες κλπ). Αν η μονάδα διαλυθεί η Πολεμική της Σημαία παραδίδεται στο πολεμικό μουσείο  αν όμως μεταπέσει σε επιστρατευόμενη εξακολουθεί να την κατέχει. Είναι  λοιπόν σαφές ότι,  η απονομή τιμητικών διακρίσεων στις Πολεμικές Σημαίες αποτελεί το αποκορύφωμα των απονομών γιατί τιμά το σύνολο των  μαχητών της μονάδας που την κατέχει, τους εξυψώνει το ηθικό, τους γεμίζει υπερηφάνεια και παραμένει ιστορικό παράδειγμα προς μίμηση.



Η Σημαία του 121ΣΠΖ.Φυλάσσεται στη ΣΧΠΖ

Πολεμικός Σταυρός του 1916-17 Α’ τάξεως λοιπόν, απονεμήθηκε σε 14 πολεμικές σημαίες συνταγμάτων με την ημερήσια διαταγή Στρατιάς της  30ης Οκτωβρίου 1920, την οποία υπέγραψε ο τότε Αρχηγός Στρατού Λ. Παρασκευόπουλος, για τη γενναιότητα, την αυτοθυσία και τον ηρωισμό που επέδειξαν κατά την διάρκεια του Α’ ΠΠ, αλλά και για τα εδάφη της πατρίδας που απελευθέρωσαν.

Συγκεκριμένα –και για την ιστορία- τα συντάγματα που παρασημοφορήθηκαν ήταν τα εξής:


5ο Πεζικού, Ι Μεραρχίας

1ο Πεζικού, ΙΙ Μεραρχίας

5/42 Ευζώνων. ΧΙΙΙ Μεραρχίας

3ο Πεζικού, ΧΙΙΙ Μεραρχίας

12ο Πεζικού, ΙΙΙ Μεραρχίας

7ο και 9ο  Κρητών, Μεραρχίας Κρήτης

9ο Πεζικού, ΧΙV Μεραρχίας

1ο, 2ο και 3ο  Σερρών, Μεραρχίας Σερρών

5^ο και 6ο  Αρχιπελάγους, Μεραρχίας Αρχιπελάγους  

Ο Πολεμικός Σταυρός αποτέλεσε την ηθική αμοιβή για τους πολεμιστές του Α’ ΠΠ, της εκστρατείας στην Ουκρανία που ακολούθησε και την πρώτη περίοδο της Μικρασιατικής εκστρατείας μέχρι το τέλος Μαρτίου του 1921, που εκδόθηκε από τον βασιλιά Κωνσταντίνο –που είχε επανέλθει στην Ελλάδα- το ΒΔ «περί εκτελέσεως του νόμου ΓΡΣΗ περί συστάσεως Αριστείου Ανδρείας» και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’ 47/23-3-1921.



πορεία προς την Άγκυρα

 Από τότε κι ως το τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας οι μαχητές που διακρίνονταν αμείβονταν με το Αριστείο ανδρείας…..κι όχι μόνο αυτό!!!.....ο Πολεμικός Σταυρός μπήκε στη δεύτερη θέση στην αρχαιότητα  των πολεμικών μεταλλίων…..ήθη και έθιμα μιας εποχής δύσκολης και διχαστικής…..Σκεφτείτε σύντροφοι, ο Κωνσταντίνος με μεταβατική διάταξη του παραπάνω ΒΔ παρότρυνε όσους είχαν Πολεμικό Σταυρό οποιασδήποτε τάξης να ζητήσουν με αίτηση τους να τον ανταλλάξουν με Αριστείο Ανδρείας…..τι ντροπή προς τους πολεμιστές…..και όπως ήταν φυσικό η διάταξη αυτή είχε την ανάλογη απήχηση…..σχεδόν μηδενική!!!



Η Σημαία του 14ΣΠΖ. Φυλάσσεται στη ΣΧΠΖ

 Ο αριθμός Πολεμικών Σταυρών που απονεμήθηκαν σε Έλληνες και ξένους στρατιωτικούς είναι αδύνατο να εκτιμηθεί, γιατί οι απονομές του –εκτός του υπουργού Στρατιωτικών που ήταν ελάχιστες- δεν αναφέρονταν στις εγκύκλιες διαταγές του υπουργείου παρά μόνο στις ημερήσιες διαταγές των σχηματισμών, που είναι σχεδόν αδύνατο να ερευνηθούν. Μόνο μετά το τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας –και μέχρι το τέλος του 1924 με την έκδοση της 754/18-12-1924 εγκυκλίου διαταγής του υπουργείου Στρατιωτικών που η απονομή του σταμάτησε οριστικά- όταν το υπουργείο απένειμε αναδρομικά Πολεμικούς Σταυρούς είναι δυνατόν να ερευνηθούν και να μετρηθούν με αρκετή σιγουριά οι απονομές. ( ο Υπτγος εα Ορθόδοξος Ζωτιάδης σε σχετικό του  άρθρο στην Στρατιωτική ιστορία τ.130 αναφέρει 338 απονομές).

Τέλος –και για να ολοκληρωθεί επιτέλους η παρουσίαση του Πολεμικού Σταυρού 1917- το μόνο που θα ήθελα να προσθέσω, είναι ότι ο διχασμός της εποχής επηρέασε –όσο κι αν φαίνεται απίστευτο- και τις απονομές τιμητικών διακρίσεων στους ήρωες, μιας και η μια παράταξη είχε προτίμηση στον Πολεμικό Σταυρό και η άλλη –οι βασιλικοί- στο Αριστείο Ανδρείας.

Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ του 1940

Ένας από τους πρώτους νόμους που ψήφισε η κυβέρνηση Μεταξά, αμέσως μετά την κήρυξη του Ελληνοιταλικού πολέμου, ήταν ο Αναγκαστικός Νόμος [ΑΝ] 2646/11-11-1940 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’ 389/13-11-1940 «περί ηθικών αμοιβών δια διακεκριμένας πράξεις», που αφενός περιείχε το σύνολο των ηθικών αμοιβών, αλλά αφετέρου τροποποίησε και τον Πολεμικό Σταυρό, δίνοντας του βασιλικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα λοιπόν με αυτόν το νόμο, ο Πολεμικός Σταυρός απονέμονταν για διακεκριμένες πράξεις στο πεδίο της μάχης των στρατιωτικών όλων των όπλων των ενόπλων δυνάμεων, ύστερα από πρόταση του υπουργού Στρατιωτικών –που ενημερωνόταν για την ηρωική πράξη ιεραρχικά και γρήγορα- και πάντα με την έκδοση σχετικού ΒΔ. Ήταν χάλκινος, και στο μέσον του υπήρχε κύκλος που στο μπροστινό του μέρος απεικόνιζε το βασιλικό οικόσημο ενώ στο πίσω μέρος ήταν χαραγμένο το «1940». Στους βραχίονες του σταυρού υπήρχαν δύο ξίφη που διασταυρώνονταν, με τη λαβή τους προς τη βάση του. Η ταινία του σταυρού ήταν μεταξένια, χωρισμένη σε τρεις ίσες κάθετες λωρίδες  και δίχρωμη, αφού οι δύο εξωτερικές λωρίδες είχαν χρώμα βαθύ κόκκινο και η μεσαία μπλε. Το μετάλλιο περιλάμβανε τρεις τάξεις την Α’ –της οποίας το στέμμα που ήταν πάνω απ’ το Σταυρό ήταν χρυσό-, την Β’ της οποίας το στέμμα ήταν αργυρό και την Γ’ το στέμμα της οποίας ήταν χάλκινο. (το στέμμα καταργήθηκε στο τέλος του 1973, -μετά απ' το δημοψήφισμα της δικτατορίας και την κατάργηση της βασιλείας-  και αντικαταστάθηκε με αστέρι. Η σχετική διαταγή είναι η Φ.447/123503/Σ.5457/30-11-73 ΑΕΔ 1η ΜΕΟ/Δ1/Ι) Από κει και πέρα ο Νόμος ασχολιόταν με θέματα διαδικαστικά –απονομών, διπλωμάτων, υπογραφών κλπ- και με το τελευταίο του άρθρο καταργούσε όλες τις αντίθετες προϋπάρχουσες διατάξεις που αφορούσαν τον Πολεμικό Σταυρό.

Η πολεμική Σημαία του 574ΤΠ. Φυλάσσεται στη ΣΧΠΖ

Ταυτόχρονα, άλλοι νόμοι, διατάγματα ή διαταγές του ΓΕΣ τον τροποποίησαν ή τον συμπλήρωσαν. Ας τα δούμε κι αυτά, κουραστικά δε λέω, όμως ιστορία γράφουμε. Με τον ΑΝ 2746/1940 λοιπόν, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’ 461/31-12-1940 «περί επεκτάσεως του ΑΝ 2646/1940…κλπ» δινόταν η δυνατότητα απονομής Πολεμικού Σταυρού και μετά θάνατον σε ήρωες μαχητές, εφόσον πραγματοποίησαν ηρωική πράξη που ενέπιπτε στις περιπτώσεις του ΑΝ 2646/1940, με τον ΑΝ 3120/1942 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α,23 της εξόριστης Ελληνικής κυβέρνησης στο Λονδίνο «περί τροποποιήσεως άρθρων τινών του ΑΝ 2646/1940» καθορίστηκε ότι σε κανέναν δεν απονέμεται για πρώτη φορά Πολεμικός Σταυρός ανώτερος της Γ’ τάξης και με  το ΝΔ 299/1947 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’ 77/19-4-47 «περί διατάξεων αφορωσών ηθικάς αμοιβάς δια διακεκριμένας πράξεις»  επεκτάθηκε η απονομή του Πολεμικού Σταυρού και στις περιπτώσεις στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον των κομμουνιστών –βρισκόμαστε ήδη στη λαίλαπα του συμμοριτοπόλεμου σύντροφοι- ή ξένων ατόμων ή ομάδων που προπαγάνδιζαν υπέρ τους.

Η Πολεμική Σημαία του 529ΤΠ. Φυλάσσεται στη ΣΧΠΖ



Ακολούθησαν διαταγές του ΓΕΣ –που εκδόθηκαν στις 16-9-1947 και στις 2-4-1948- που κυρίως ασχολήθηκαν με τις διαδικασίες για την ταχύτερη απονομή του μεταλλίου εκχωρώντας το δικαίωμα της απονομής του Πολεμικού Σταυρού απ’ τον βασιλιά στους διοικητές των μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών, διαταγές –κυρίως αυτή που εκδόθηκε στις 27-7-1948- που συγκεκριμενοποίησαν τα δικαιώματα απονομής των διοικητών, περιορίζοντας τους μόνο σε δικαίωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού Γ’ τάξης, ενώ δικαίωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού Β’ τάξης είχε μόνο ο υπουργός Στρατιωτικών ύστερα από πρόταση του αρχηγού/ΓΕΣ και ο Πολεμικός Σταυρός Α’ τάξης απονεμόταν μόνο με ΒΔ. Ύστερα, μια διαταγή του ΓΕΣ που εκδόθηκε στις 7-12-1948  καθόριζε την απονομή κάθε τάξης του Πολεμικού Σταυρού ανάλογα με το βαθμό του δικαιούχου στρατιωτικού, διαταγή που ευτυχώς ανακλήθηκε γρήγορα –στις 2-2-1949- οπότε επανήλθε η σπουδαιότητα της διακεκριμένης πράξης στο πεδίο της μάχης. Τέλος με διαταγή που εκδόθηκε στις 8-6-1949 –όταν ο συμμοριτοπόλεμος πλησίαζε στο τέλος του και ο νικητής πλέον είχε διαφανεί- ανακλήθηκε το δικαίωμα απονομής του Πολεμικού Σταυρού απ’ τους διοικητές των σχηματισμών και γύρισε στο βασιλιά. Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 κατασκευάστηκε από επτά τουλάχιστον διαφορετικούς κατασκευαστές, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν αρκετές ποικιλίες του με μικροδιαφορές.  
Απονεμήθηκε -πολυάριθμες απονομές, όλες καταγεγραμένες και εύκολα ερευνήσιμες-  στα γεγονότα της περιόδου 1940-49, αλλά και αργότερα στον πόλεμο της Κορέας.

Η Πολεμική Σημαία του 53 ΣΠΖ. Φυλάσσεται στη ΣΧΠΖ



Η γρήγορη κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς το 1941, είχε σαν επακόλουθο την μη υλοποίηση σχετικών προτάσεων για την απονομή Πολεμικών Σταυρών. Αυτό έγινε αργότερα και από την κατοχική, αλλά και από την εξόριστη κυβέρνηση είτε είχε έδρα το Λονδίνο, είτε το Κάιρο. Η κατοχική κυβέρνηση απένειμε πολλούς Πολεμικούς Σταυρούς σε μαχητές που διακρίθηκαν ή σκοτώθηκαν ηρωικά στις επιχειρήσεις της περιόδου 1940-41 εναντίον των Ιταλών και των Γερμανών, ενώ η εξόριστη κυβέρνηση απένειμε Πολεμικούς Σταυρούς κυρίως σε σύμμαχους στρατιωτικούς που πολέμησαν μαζί με Έλληνες στην Ελλάδα ή στη Μέση Ανατολή και σε μαχητές Ελληνικών μονάδων – Ιερός λόχος κλπ- που διακρίθηκαν στις μάχες της περιόδου 1942-44 εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Τέλος, μετά την απελευθέρωση απονεμήθηκαν αναδρομικά Πολεμικοί Σταυροί για την περίοδο 1940-45 και στη συνέχεια από το 1946 για τις επιχειρήσεις του συμμοριτοπόλεμου.
Κι ενώ σε καμιά διάταξη του ΑΝ 2646/1940 –όπως τελικά ίσχυσε- δεν προβλεπόταν η απονομή Πολεμικού Σταυρού Α’ τάξεως σε πολεμικές Σημαίες, εντούτοις πραγματοποιήθηκαν δεκατέσσερις που απ ότι φαίνεται βασίστηκαν στις διατάξεις του ΒΔ της 31/10/1917. Οι Πολεμικές σημαίες που παρασημοφορήθηκαν ήταν, των 592-593-601-602-603-615-620 ΤΠΖ, των Α-Β-Γ-Δ-Ε μοιρών Καταδρομών, της στρατιωτικής σχολής Ευελπίδων και του Ιερού λόχου. Αρκετά αργότερα –το 1960- παρασημοφορήθηκαν και έξι Πολεμικές σημαίες της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ του Ζέρβα που επιχείρησε εναντίον των εισβολέων την περίοδο 1941-45. Συγκεκριμένα παρασημοφορήθηκαν με Πολεμικό Σταυρό Α’ τάξεως οι πολεμικές Σημαίες των αρχηγείων Τζουμέρκων, Ηπείρου και Βάλτου, του τάγματος Αλ. Παπαδόπουλου και της σχολής Εφέδρων αξιωματικών και με Πολεμικό Σταυρό Β’ τάξεως η πολεμική Σημαία του αρχηγείου Ξηρομέρου.

Όμως με Πολεμικό Σταυρό Α’ τάξεως παρασημοφορήθηκαν και πενήντα τέσσερις Ελληνικές πόλεις και χωριά (Καλάβρυτα, Ανώγεια, Κλεισούρα, Ζαχάρω κλπ) που υπέστησαν σφαγές, δεινοπάθησαν ή δυσκολεύτηκαν ουσιαστικά στις περιόδους της εισβολής, της κατοχής και του συμμοριτοπόλεμου.

Επιπλέον με τον Πολεμικό Σταυρό 1940 παρασημοφορήθηκαν και οι μαχητές του εκστρατευτικού σώματος Ελλάδος (ΕΚΣΕ) που επιχείρησαν στην Κορέα (1950-53), αλλά και η Σημαία του Ελληνικού τάγματος –με Σταυρό Α’ τάξεως- με το ΒΔ/6-6-1952 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’ 270/30-9-1952.

Ο ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ του 1974

Το 1974 –κι ενώ ήδη έχει γίνει το δημοψήφισμα της δικτατορίας που κατάργησε τη βασιλεία- εκδόθηκε το Νομοθετικό Διάταγμα [ΝΔ] 376/74 "περί Στρατιωτικών Μεταλλίων" που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α' 98/9-4-1974, το οποίο επανακαθόρισε όλες τις κατηγορίες πολεμικών και μη Στρατιωτικών Μεταλλίων και καθόρισε τις προϋποθέσεις αλλά και τις διαδικασίες της απονομής τους. 

Συνοπτικά οι διατάξεις του συγκεκριμένου ΝΔ που αφορούν τον Πολεμικό Σταυρό είναι: 

1.Οι διατάξεις που αφορούν όλα τα πολεμικά μετάλλια και που σύμφωνα με αυτές τα πολεμικά μετάλλια απονέμονται μόνο σε καιρό πολέμου ή σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι στρατιωτικοί εντάσσονται με μονάδες που επιχειρούν έξω από την Ελληνική Επικράτεια με εντολή της Ελληνικής κυβέρνησης, μπορούν ν' απονεμηθούν και σε άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας αρκεί να έχουν διατεθεί στις ένοπλες δυνάμεις και να επιχειρούν με τους ίδιους όρους με τους στρατιωτικούς, αλλά και σε στρατιωτικούς ξένων κρατών που μετέχουν σε κοινές επιχειρήσεις με τις Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και που επιχειρούν με τους ίδιους όρους με τους Έλληνες συναδέλφους τους. Τέλος τα πολεμικά μετάλλια μπορούν ν' απονεμηθούν και σε ιδιώτες Έλληνες ή αλλοδαπούς που αποδεδειγμένα συνέβαλαν αποφασιστικά με πράξεις ηρωισμού ή αυτοθυσίας στο αίσιο αποτέλεσμα πολεμικών επιχειρήσεων ή προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στις ένοπλες δυνάμεις της Πατρίδας μας. 

Η αίθουσα Τιμών της ΣΧΠΖ


2. Οι διατάξεις που αφορούν τον Πολεμικό Σταυρό και που σύμφωνα με αυτές, απονέμεται για διακεκριμένες πράξεις στο πεδίο της μάχης ή αλλού σε διατεταγμένη πολεμική επιχείρηση.

Διακρίνεται σε τρείς τάξεις

- στην Α' τάξη που απονέμεται σε ανώτατους αξιωματικούς.

- στην Β' τάξη που απονέμεται σε ανώτερους αξιωματικούς       και

- στην Γ' τάξη που απονέμεται στους κατώτερους αξιωματικούς, στους ανθυπασπιστές,   στους  έφεδρους αξιωματικούς, στους οπλίτες και στους μαθητές των στρατιωτικών σχολών

Σε κάθε περίπτωση ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται με ΠΔ που εκδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εθνικής Αμύνης[ΥΠΕΘΑ]. Επίσης το ΝΔ ορθά προβλέπει ότι σε καιρό πολέμου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να εξουσιοδοτήσει τον Αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων (σημερινό Αρχηγό ΓΕΕΘΑ)  ή τους Αρχηγούς των κλάδων των ενόπλων δυνάμεων (σημερινών Αρχηγών γενικών επιτελείων) ν' απονέμουν στ' όνομα του τον Πολεμικό Σταυρό και η πράξη αυτή να κυρωθεί εκ των υστέρων από αυτόν με την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Τέλος το ΝΔ καθόριζε ότι με ΠΔ που θα εκδοθεί ύστερα από πρόταση του ΥΠΕΘΑ θα ρυθμιστούν όλα τα εκτελεστικά θέματα που αφορούν στην περιγραφή και τον τύπο των μεταλλίων, στη μορφή των ταινιών και των διπλωμάτων που το συνοδεύουν, στη διαδικασία και στις διατυπώσεις υποβολής προτάσεων για την απονομή του και  στο τυπικό της επίδοσής του.

Όμως τελικά αυτό το ΠΔ-αν θέλετε το πιστεύετε-εκδόθηκε τελικά είκοσι εννέα χρόνια αργότερα, το 2003.Στο μεσοδιάστημα όλων αυτών των  χρόνων βέβαια,  έγιναν -ευτυχώς- κάποιες ενέργειες.

Η Ελληνική δύναμη στο Κοσσυφοπέδιο



Αρχικά ο τότε Αναπληρωτής ΥΠΕΘΑ Αντώνης Δροσογιάννης τον Μάιο του 1985 έδωσε εντολή και κατασκευάστηκαν για το Γενικό Επιτελείο Στρατού [ΓΕΣ] και το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας [ΓΕΑ] ανεπίσημοι Πολεμικοί Σταυροί Α’ τάξεως με τα διακριτικά της Ελληνικής Δημοκρατίας, που συνοδεύτηκαν με τα αντίστοιχα διπλώματα. Αυτός ο τύπος Πολεμικού Σταυρού –αν και δεν προβλεπόταν από το ΝΔ 376/1974-  απονεμήθηκε σε τέσσερις πολεμικές Σημαίες μονάδων που συμμετείχαν σε ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ. Συγκεκριμένα το 2000 παρασημοφορήθηκε η Σημαία του 601ΤΠ που συμμετείχε στην επιχείρηση «ALBA» στην Αλβανία και το 2001 οι Σημαίες της 34 Μ/ΚΤΞΠΖ, του 501Μ/ΚΤΠΖ και του 507Μ/ΚΤΠΖ τα οποία συμμετείχαν στην επιχείρηση «JOINT GUARDIAN» στο Κοσσυφοπέδιο.

Λίγο αργότερα, τον Οκτώβριο του 1985 συντάχθηκε από το ΓΕΕΘΑ (Αρχηγός Πτέραρχος Νίκος Κουρής) εισήγηση με σχέδιο ΠΔ που αφορούσε τον τύπο των μεταλλίων, των ταινιών τους και των διπλωμάτων που θα τα συνόδευαν και προωθήθηκε για συζήτηση και έγκριση από το ΣΑΓΕ, χωρίς όμως θετική κατάληξη.

Τελικά στο ΦΕΚ Α' 128/29-5-2003 δημοσιεύτηκε το ΠΔ 159/17-3-2003 που επιτέλους καθόρισε τον τύπο, την περιγραφή και την διαδικασία απονομής των πολεμικών μεταλλίων και των διπλωμάτων που τα συνοδεύουν.

Συνοπτικά για τον Πολεμικό Σταυρό το ΠΔ αναφέρει ότι έχει σχήμα σταυρού και κατασκευάζεται από χαλκό. Στο μέσον της  μπροστινής του όψης είναι τοποθετημένο μέσα σε κύκλο το Εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας το οποίο για την Γ' τάξη είναι χάλκινο για την Β' τάξη επάργυρο και για την Ά' τάξη επίχρυσο. Ανάμεσα από τους βραχίονες του σταυρού είναι τοποθετημένα χιαστί δύο ξίφη με τις λαβές τους προς τα κάτω. Στο πάνω μέρος του σταυρού είναι τοποθετημένος χάλκινος κρίκος από τον οποίο διέρχεται η ταινία του μεταλλίου, η οποία είναι από μεταξωτό ύφασμα κυματιστό και αποτελείται από τρεις λωρίδες, από τις οποίες οι δύο εξωτερικές έχουν χρώμα βαθύ κόκκινο και η ενδιάμεση βαθύ μπλε. Τέλος στην πίσω όψη του σταυρού αναγράφεται "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ". 

Αυτός ο τύπος Πολεμικού Σταυρού –που επίσημα δεν έχει κατασκευαστεί ακόμα- θα απονέμεται στο εξής σε όλες εκείνες τις περιπτώσεις που θα ισχύουν οι προϋποθέσεις απονομής του.