100 χρόνια απ' την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων.....Το πλοίο-μουσείο Θωρηκτό "Γεώργιος Αβέρωφ"

1. Είναι ζήτημα αγαπημένοι μου σύντροφοι εάν στην παγκόσμια ιστορία του πολεμικού ναυτικού θα συναντήσουμε άλλο πολεμικό πλοίο που να συνδέθηκε για σχεδόν μισό αιώνα με την ιστορία, τα όνειρα  και τα πεπρωμένα ενός έθνους εκτός απ’ το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ», που μαζί με τον διοικητή του Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, συνέδεσε άρρηκτα τ’  όνομά του με τη διαμόρφωση ιστορικών γεγονότων εθνικής εμβέλειας χωρίς ποτέ να ηττηθεί…..Κι ακόμα και στην ειρήνη η ψυχή του «τυχερού Μπάρμπα Γιώργη» παρέμεινε ζωντανή κι ετοιμοπόλεμη, έτοιμη για την τελευταία μάχη…..Και νίκησε!!!, μιας κι ο έρανος που προκήρυξε το Πολεμικό Ναυτικό για τη συμβολή στα έξοδα αποκατάστασης του πλοίου είχε εξαιρετικά και ίσως απρόσμενα αποτελέσματα, απόδειξη του ισχυρού συμβολισμού του που  για δεκαετίες είχε εδραιωθεί στη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων…..Και σήμερα πια το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» σαν «πλοίο εν ενεργεία», στέκεται αγέρωχο στο Φάληρο, φωτεινό σύμβολο της ελληνικής ναυτοσύνης και του πολεμικού ηρωισμού των Ελλήνων.

Ο πίνακας απεικονίζει  το πρωινό της 3ης Δεκεμβρίου 1912 τη στιγμή που το «Αβέρωφ» 

επιτίθεται στο Τουρκικό θωρηκτό «Τοργκούτ»

Εκτίθεται στο πλοίο-μουσείο «Γεώργιος Αβέρωφ»   

Είναι γεγονός σύντροφοι, το ότι το θωρηκτό δεν άργησε ν’ αναλάβει δράση μετά την παραλαβή του…..Τον Οκτώβριο του 1912, με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, το «Γεώργιος Αβέρωφ», επικεφαλής του στόλου του Αιγαίου και με διοικητή το Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, απέπλευσε προς τα Δαρδανέλια. Κατέλαβε τη Λήμνο, το Άγιο Όρος και τα νησιά του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος, Άγιος Ευστράτιος, Μυτιλήνη, Χίος) καθιστώντας τη σύγκρουση με τον Τουρκικό στόλο αναπόφευκτη…..Και είναι γνωστό σήμερα σ’ εμάς το περίφημο σήμα του Κουντουριώτη στα πλοία που συνέπλεαν μαζί του, «Με την δύναμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου πλέω μεθ' ορμής ακαθέκτου και με πεποίθησιν προς την νίκην εναντίον του εχθρού του Γένους»…..Η νικηφόρα έκβαση των Ναυμαχιών της Έλλης στις 3 Δεκεμβρίου του 1912 και της Λήμνου στις 5 Ιανουαρίου του 1913 που ακολούθησαν, διέλυσαν τις προσδοκίες των Τούρκων για τον έλεγχο του Αιγαίου και γέννησαν το μύθο του «Γεώργιος Αβέρωφ».

Το θωρηκτό –πιο σωστά σύντροφοι, θωρακισμένο καταδρομικό- «Γεώργιος Αβέρωφ», παραγγέλθηκε στα Ιταλικά ναυπηγεία Ορλάντο, στα πλαίσια της ουσιαστικής ανανέωσης και ενίσχυσης του Ελληνικού στόλου…..Όταν παραγγέλθηκε το πλοίο, βρισκόταν ήδη στο στάδιο της κατασκευής του μιας κι είχε παραγγελθεί αρχικά απ’ τη Βραζιλία - παραγγελία που ακυρώθηκε λόγω περικοπής κονδυλίων- και ήταν το τρίτο της σειράς ναυπήγησης «ΠΙΖΑ» και «ΣΑΝ ΤΖΙΟΡΤΖΙΟ»…..Η οριστική σύμβαση της αγοράς του επικυρώθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1909 κι αξίζει –μόνο για την ιστορία- να σημειωθεί ότι  για το ίδιο πλοίο είχαν  ενδιαφερθεί κι οι Τούρκοι, αλλ’  άργησαν να καταθέσουν την προσφορά τους…..Η Ελληνική κυβέρνηση  δαπάνησε 23.650.000 χρυσές δρχ. για την απόκτηση του «Γεώργιος Αβέρωφ»….. Τα 15.650.000 χρυσών δρχ.  καλύφθηκαν απ’ το Ταμείο Εθνικού Στόλου και τα 8.000.000 χρυσών δρχ. –ποσό που αποτελούσε την προκαταβολή για την απόκτηση του και το οποίο αποδόθηκε άμεσα-   προέρχονταν από το 20% της κληρονομιάς του Εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε το 1899 με τη διαθήκη του στο Ταμείο Εθνικού Στόλου…..Για την ιστορία και πάλι σύντροφοι να γράψουμε ότι η συγκεκριμένη διαθήκη όριζε ότι αυτό το μέρος της περιουσίας του θα δινόταν για την απόκτηση ισχυρού καταδρομικού πλοίου που θα βαφτιζόταν με τ’ όνομα του και θα ήταν έτσι κατασκευασμένο ώστε να χρησιμεύει και σαν εκπαιδευτικό πλοίο της σχολής Ναυτικών Δοκίμων.

Ο αδριάντας του Αβέρωφ μπροστά απ’ το Παναθηναικό στάδιο 
«ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΟΝ ΑΒΕΡΩΦ» 
Η ΠΑΤΡΙΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΣΑ 

4. Ο μέγας Εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ  γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1818 στο Μέτσοβο…..Οι γονείς του τον προόριζαν για δάσκαλο, αλλά εκείνος –ευτυχώς για την πατρίδα μας- προτίμησε να αναζητήσει την τύχη του στο εξωτερικό…..Πήγε λοιπόν στην Αίγυπτο όπου τελικά ασχολήθηκε με τη  γεωργία και το εμπόριο, νοικιάζοντας κτήματα δίπλα στο Νείλο…..Το 1866 σύντροφοι ίδρυσε εμπορικό και τραπεζιτικό οίκο στην Αλεξάνδρεια και γρήγορα ανεδείχθηκε σαν  ένας από τους πλουσιότερους Έλληνες της διασποράς, με περιουσία που ξεπερνούσε τα 100.000.000 δραχμές, όταν η περιουσία του πιο πλούσιου αυτόχθονα Έλληνα δεν ξεπερνούσε το 1.000.000 δραχμές…... Οι πρώτες του δωρεές έγιναν προς την Ελληνική κοινότητα της Αλεξανδρείας με την ίδρυση γυμνασίου, παρθεναγωγείου και νοσοκομείου και στο  Μέτσοβο, όπου διέθεσε 1.500.000 δραχμές για κοινωφελή έργα…..Τελικά με χρήματα του Γεωργίου Αβέρωφ, Αποπερατώθηκε το Πολυτεχνείο της Αθήνας, Χτίστηκαν η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (τα σημερινά Δικαστήρια της Ευελπίδων) και οι Φυλακές στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας (ο σημερινός Άρειος Πάγος και το Εφετείο), αναγέρθηκαν οι ανδριάντες του πατριάρχη Γρηγορίου Ε' και του Ρήγα Φεραίου στα Προπύλαια,  αναναμαρμαρώθηκε το αρχαίο Παναθηναϊκό στάδιο στα πλαίσια των Ολυμπιακών αγώνων του 1896…..Πέθανε στις 15 Ιουλίου 1899 στην Αλεξάνδρεια κι ο τάφος του βρίσκεται στο Α' νεκροταφείο Αθηνών. 

«ως να μου γένεις μοίρα, θάνατος και πέτρα»

Έργο της Θωμαής Κόντου που εκτίθεται στο πλοίο-μουσείο «Γεώργιος Αβέρωφ»

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι –που γιορτάζουμε φέτος με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων απ’ την έναρξη τους- αποτελούν αναντίρρητα την πιο ένδοξη πολεμική περίοδο του «Γεώργιος Αβέρωφ»…..Με την έναρξη του πολέμου -τον Οκτώβριο του 1912- ο Ελληνικός στόλος κλήθηκε να πετύχει ταυτόχρονα πολλούς στόχους, να εμποδίσει την έξοδο του Οθωμανικού στόλου στο Αιγαίο, ν’ αποκτήσει την κυριότητα των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου, να εμποδίσει τη μεταφορά Οθωμανικών στρατευμάτων και εφοδίων προς τα ηπειρωτικά μέτωπα των Βαλκανίων  και παράλληλα  να προστατεύσει τις θαλάσσιες μεταφορές της Ελλάδας και των συμμάχων της…..Και τα κατάφερε!!!.....Κι αυτό ήταν αποτέλεσμα τριών κυρίως παραγόντων, των αυξημένων επιχειρησιακών δυνατοτήτων που διέθετε το θωρηκτό, της αναμφισβήτητης ηγετικής ικανότητας και τόλμης του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, αλλά και του υψηλότατου ηθικού των πληρωμάτων όλου του Ελληνικού στόλου.

Η έκθεση στολών του πλοίου-μουσείου «Γεώργιος Αβέρωφ» που βρίσκεται στο πρώτο υπόστρωμα   

από αριστερά σύντροφοι,

«Δεύτερη στολή» τελετών & παρουσιάσεων Αντιπλοίαρχου Μηχανικού

«Πρώτη» ή «μεγάλη στολή» τελετών & παρουσιάσεων Αντιναύαρχου

από αριστερά σύντροφοι,

«Μικρή στολή» Ανθυποπλοιάρχου   Υποκελευστής Α’ Τάξεως «Αρμενιστής»

 Ναύτης οπλίτης

Ναύτης με στολή εργασίας 

από αριστερά σύντροφοι,

«Μικρή ή Τρίτη στολή» Πλωτάρχη αξιωματικού φυλακής

Σημαιοφόρος γιατρός Δίοπος τηλεγραφητής

Κελευστής οιακιστής

από αριστερά σύντροφοι,

Φροντιστής (Υποπλοίαρχος Οικονομικός) με θερινή στολή Νο 1

«εκτός υπηρεσίας εν τοις πλοίοις»

Αρχικελευστής Β’ τάξεως Μηχανιστής με θερινή ενδυμασία Νο 1

Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έξω απ’ το πλοίο-μουσείο «Γεώργιος Αβέρωφ»

 Δυστυχώς σύντροφοι τα διαμερίσματα του στο πλοίο είναι κλειστά 

Να!!, τώρα και μια ιστοριούλα για την πρώτη νίκη του Κουντουριώτη στους Βαλκανικούς Αγώνες…..Η υπεροχή εις υλικόν του Τούρκικου στόλου ήτο καταφανής. Τόσον από απόψεως αριθμού πυροβόλων του θωρηκτού στόλου, όσον και από απόψεως αριθμού ελαφρών σκαφών και οπλισμού αυτών, οι Τούρκοι υπερείχαν σημαντικώς. Ή δε υπεροχή των εις υλικόν αύξανε ακόμη εκ του γεγονότος, ότι, χάρις εις το απόρθητο αυτών ορμητήριο εντός των στενών των Δαρδανελίων, εις αυτούς άνηκε ή πρωτοβουλία της εξόδου δια να συνάψουν ναυμαχία ή να επιχειρήσουν οιανδήποτε πολεμική ενέργεια. Αι επιτελικαί μελέται επί της συγκριτικής δυνάμεως των δύο στόλων και των στρατηγικών συνθηκών υπό τας οποίας επρόκειτο να διεξαχθή ό επικείμενος πόλεμος, κατέληγαν εις το συμπέρασμα ότι ό Ελληνικός στόλος έπρεπε με κάθε θυσία να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο. Αλλ' η ενίσχυσις αύτη δεν ήτο κάτι το ευχερές. Εκτός των άλλων, δια την αγοράν νέων πλοίων, έλειπε κυρίως ο απαιτούμενος καιρός. Αφ' έτερου οι βαλκανικοί σύμμαχοι εβιάζοντο να κατέλθουν όσον το δυνατόν ενωρίτερα εις τον αγώνα, ή δε Ελληνική Κυβέρνησις δεν ήθελε να χάση την ευκαιρία της από κοινού επιθέσεως εναντίον της Τουρκίας. Η δυσχερής θέσις, εις την οποίαν είχε περιέλθη ή Ελλάς, συνεζητεϊτο εις αλλεπάλληλα πολεμικά συμβούλια. Εις εν εξ αυτών, του οποίου προήδρευεν  ο Πρωθυπουργός, εκλήθη και ό νέος Αρχηγός του Στόλου του Αιγαίου, ό πλοίαρχος Κουντουριώτης. Εις το δραματικό εκείνο συμβούλιoν το άτρομο θάρρος του νέου Αρχηγού και η πεποίθηση του εις την νίκην κατώρθωσε να εμπνεύση την γενικήν εμπιστοσύνην. Επέτυχε να διαλύση τους επιτελικούς ενδοιασμούς και να εδραίωση την πεποίθηση, ότι και με ασθενέστερον υλικόν οι καλοί ναύται νικούν πάντοτε. Μετέδωσε την φλογεράν του πίστιν και υψώνων την ηρωικήν του ψυχήν υπεράνω των σοφών υπολογισμών των γραφείων ανελάμβανε την ευθύνην να κυριάρχηση του Αιγαίου με τον υπάρχοντα στόλο, χωρίς άλλας επαυξήσεις της τελευταίας ώρας, εκτός εκείνης, πού είχεν ήδη πραγματοποιηθή διά της αγοράς των τεσσάρων αντιτορπιλικών τύπου Λέοντος. Μεταξύ άλλων, o Παύλος Κουντουριώτης υπογράμμισε στον Ελευθέριο Βενιζέλο τα παρακάτω,

 «Εγώ κύριε Πρόεδρε δεν καταγίνομαι με το χι συν ψι και τας γωνίας αποκλίσεως. Ξεύρω να πω ένα πράγμα. Καράβια άνευ ικανού εμψύχου υλικού, είναι μόλυβδος βαρύς βυθιζόμενος εντός ύδατος. Σας διαβεβαιώ ότι με τα καράβια που έχομε θα κάμουμε καλά τη δουλειά μας». 

Εις το προπολεμικόν εκείνο συμβούλιον ενίκησεν ο Κουντουριώτης την πρώτην του νίκην. Και ο Κυβερνήτης της Χώρας, που αντιμετώπιζε το δυσχερέστατον πρόβλημα, αν ή Ελλάς θα βαδίση με τους άλλους συμμάχους, αν ο Ελληνικός στόλος θα ηδύνατο νά εξασφάλιση το κράτος της θαλάσσης, απαραίτητον προϋπόθεσιν της συμμαχικής επιτυχίας, ευρήκεν εις την ρωμαλέαν ευψυχίαν του Κουντουριώτη την ψυχικήν διαπασών που του έχρειάζετο. Αποδέχεται με ενθουσιασμόν και ευγνωμοσύνην την βεβαίωσιν του Αρχηγού του στόλου, μεταλαμβάνει της πίστεως του και με πατριωτικήν συγκίνησιν του σφίγγει το χέρι. Ο κύβος έρρίφθη. Η Ελλάς θα ελάμβανεν μέρος εις τον Βαλκανικόν πόλεμον. Για την επίδραση που είχε στον Πρωθυπουργό η στάση του Κουντουριώτη εκείνη την ημέρα, είναι χαρακτηριστική η επιστολή που του έστειλε ο Βενιζέλος 21 χρόνια μετά, στην επέτειο της ναυμαχίας της Έλλης, την 3η Δεκεμβρίου 1933. Του έγραφε,

«Φίλτατε Ναύαρχε.

Είκοσι ένα χρόνια κλείουν σήμερα από την ημέρα, που με την ναυμαχία της Έλλης εξησφάλισες την κατά θάλασσαν υπεροπλίαν της Ελλάδος και των συμμάχων της και έτσι εξησφάλισες την τελικήν νίκην των. Όλοι οι Έλληνες σου είμεθα ευγνώμονες δια την νίκην σου αυτήν. Περισσότερον από όλους εκείνος, που γνωρίζει, ότι χωρίς την αδάμαστον αποφασιστικότητά σου και την πίστιν σου εις την κατά θάλασσαν νίκην μας, δεν θα απεφασίζαμεν να λάβωμεν μέρος εις τον πρώτον Βαλκανικόν Πόλεμον, με αποτέλεσμα ότι, αν μεν νικούσαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι, τα όρια μας θα έμεναν οριστικώς εις την Μελούνα ή το πολύ θα έφθαναν στον Αλιάκμονα, αν δε νικούσαν οι Τούρκοι, η ζωή των ομογενών της Αυτοκρατορίας θα απέβαινεν ανυπόφορος.

Με εξαίρετον τιμήν και αγάπην

Ελευθέριος  Κ. Βενιζέλος »