Εγώ τι θυμάμαι απ’ αυτόν;…..κυρίως τους θεατρινισμούς αυτού του αθεόφοβου του Τσόρτσιλ…..«…..μια αχρεία γενιά από Quislings - για να χρησιμοποιήσω τη λέξη, η οποία θα εκφράζει στο εξής την καταφρόνια της ανθρωπότητας - στρατολογήθηκαν για να κολακεύσουν με δουλοπρέπεια τον κατακτητή, για να συνεργαστούν με τα σχέδιά του και να επιβάλουν την εξουσία του στους συμπατριώτες τους, ενώ οι ίδιοι ταπεινώνονται με τη δουλικότητα τους»…..κραύγαζε δραματικά την άνοιξη του ’40 για να στιγματίσει τον Quisling και τους ομοίους του…..και είναι γεγονός σύντροφοι, ότι ο λόγος του «έπιασε»…..κι από τότε, το επίθετό αυτό αποτελεί συνώνυμο του προδότη στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.
Όμως θυμάμαι και την κατάληξη του, όταν…..
…..στις 24 Οκτωβρίου του 1945 σύντροφοι, λίγο μετά τις 2.00 το πρωί, στο φρούριο Akershus, ο Vidkun Abraham Lauirits Jonson Quisling, πρωθυπουργός της Νορβηγίας απ’ το 1942 ως την άνοιξη του 1945, στήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, καταδικασμένος απ’ τους συμπατριώτες του ως προδότης.
Αυτός, κοιτάζοντας κατάματα τους εκτελεστές του, αλλά και το όριο του ελάχιστου προσωπικού του χρόνου φώναξε, «Είμαι αθώος»….. κι έπεσε απ’ τα πυρά των σκοπευτών μιας χώρας, που επανέφερε τη θανατική ποινή για χάρη του…..Κι αυτή η διακήρυξη της αθωότητάς του –και μάλιστα στις τελευταίες στιγμές της ζωής του- από να σημείο και μετά υπερβαίνει την υπεράσπιση της θέσης και της στάσης του απέναντι στους δικαστές και κυρίως απέναντι στους συμπατριώτες του…..Κι ίσως σύντροφοι μου, αυτή η ομόφωνη καταδίκη του απ’ τη Νορβηγική δικαιοσύνη –με τον τρόπο και τις συνθήκες που πραγματοποιήθηκε- να μετουσίωσε την πεποίθηση της αθωότητάς του σε μια πιο βαθειά, εσωτερική αίσθηση ενός μάρτυρα που καταδικάστηκε για τα πιστεύω του…..Ίσως –δεν ξέρω- τελικά να ‘νιωθε πως ήταν ο εκλεκτός.
Πολλά και τεκμηριωμένα –ή τέλος πάντων μια γερή άποψη- για τον Quisling θα βρείτε –αν σας τρώει το ενδιαφέρον- στην ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ (για την ανάγνωση πατήστε εδώ) που μεταφράζει με ακρίβεια, λογοτεχνική γλυκύτητα κι ενδιαφέρον το βιβλίο του Mauriche Bardeche «Άγνωστοι Φασισμοί»
Ο Bardeche σύντροφοι!!!.....απ’ τους πρώτους συγγραφείς των νιάτων μας που απομυθοποίησε τις αγριότητες των Γερμανών στον Β’ ΠΠ, τους εξανθρώπισε, τάβαλε σοβαρά με τους Σιωνιστές, φιλοσόφησε σοβαρά για την αστική δημοκρατία και τέλος πάντων υπήρξε από πολύ νωρίς σοβαρός αναθεωρητής…..και κυρίως…..κυνηγημένος για τις ιδέες του…..«Η δημοκρατία –έγραψε- τους παρέχει την άνεση οίκου ανοχής πολυτελείας: Η ελευθερία και η εκπαίδευση, πληθωρικές ξανθιές, τους προσφέρουν μητρικά στήθη. Η δημοκρατία με κόκκινη κιλότα, τριγυρνάει ανάμεσα στα τραπέζια, κουνιέται προκλητικά, έχει άχαρα πισινά, αλλά με πουδραρισμένους τους γλουτούς. Και η καθολική ψηφοφορία, μια μικρή πεπειραμένη μελαχροινή, βάζει χέρι στη σχισμή του παντελονιού τους…..Αυτοί, με βλέμμα απλανές, με μισάνοιχτο στόμα, ευχαριστούν εκ βάθους καρδίας την «κυρία» της οποίας το «σπίτι» είναι τόσο εξυπηρετικό…..» (ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, Ελεύθερη σκέψις, Αθήνα 1983 με πρόλογο και σχόλια του Ανδρέα Δενδρινού)
7. Ακολούθησαν τα «Μυστήρια», (Έχει κυκλοφορήσει και στην πατρίδα μας σε μετάφραση Βασίλη Δασκαλάκη, εκδόσεις Δωρικός 1984 και σε μετάφραση Γιάννη Λάμψα, εκδόσεις Ρrinta 1993) ένα αυτοβιογραφικό κυρίως διήγημα…..«αν κι έχω διαβάσει επτά ή οκτώ φορές τα «Μυστήρια» -έγραψε ο Henry Miller- έχω πάντα την εντύπωση πως τα ανακαλύπτω.....Απ’ όσα βιβλία μπόρεσα να διαβάσω είναι εκείνο που με συγκινεί περισσότερο…..Ο Χάμσουν είναι αληθινά εκείνος που θα μπορούσε κανείς να ονομάσει ένας αριστοκράτης του πνεύματος». Κάποιος κριτικός σχολίασε πως ο Χάμσουν εξέφρασε τ’ «αγριότερα παράδοξα», μίσος προς τους αστούς ακαδημαϊκούς και τις μάζες…..Σειρά είχε «Ο αρχισυντάκτης Λύνγκε», ένα έργο που ο ήρωας –δηλαδή ο ίδιος ο συγγραφέας- παρουσιάζεται σαν «ριζοσπάστης που δεν ανήκει σε καμία παράταξη, αλλά μένει σταθερός στην προσωπικότητα του φτάνοντας στ’ άκρα», ένα έργο που αν και προκάλεσε αναταραχή στους λογοτεχνικούς κύκλους, είχε αξιοσημείωτες πωλήσεις.....Ακολούθησε η «Ρηχή γη» ένα έργο καταπέλτης για τους νέους καλλιτέχνες, ένα έργο ύμνος για την απλή ζωή, την οικογένεια και τα παιδιά.....Η τριλογία «Καρένο» που ακολούθησε επικεντρώνεται στα αυξανόμενα αντιδημοκρατικά αισθήματα του χαρακτήρα του Ίβαρ Καρένο -και σίγουρα και του ίδιου του συγγραφέα- ενός νέου φιλοσόφου που δηλώνει, «Πιστεύω στον γεννημένο ηγέτη, στον φυσικό δεσπότη, όχι στον άνδρα που εκλέγεται αλλά στον άνδρα που επιλέγει ο ίδιος για τον εαυτό του να κυριαρχήσει στις μάζες. Πιστεύω και ελπίζω σε ένα πράγμα και αυτό είναι η επιστροφή του μεγάλου τρομοκράτη, η ζωντανή ουσία της ανθρώπινης δύναμης, ο Καίσαρας».
8. Και τελικά –αν κι ο ίδιος το απεχθανόταν σφοδρά- κατέστη μια διασημότητα, ένας άνθρωπος με μεγάλη αναγνωρισιμότητα και αποδοχή του κόσμου…..Ταξίδεψε στη Ρωσία όπου διαπίστωσε με λύπη πως και οι επαναστάτες κομμουνιστές ακολουθούσαν κατά βήμα το Αμερικάνικο πρότυπο του μοντερνισμού και της εκβιομηχάνισης…..Εντυπωσιάστηκε στη Τουρκία απ’ τις «αρχαίες φυλές» που έχουν αφήσει «πίσω τους τον φλύαρο βίο», κι έγραψε «Χαμογελούν με ηρεμία. Έτσι είναι ίσως καλύτερα. Το Κοράνι έχει δημιουργήσει μια στάση ζωής που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ή να συζητηθεί σε συγκεντρώσεις…..Το σημαντικό είναι η ευτυχία. Τα πράγματα μετά από αυτό μπορούν να γίνουν καλύτερα». Μια φοβερή αντίθεση του συγγραφέα αγαπημένοι μου σύντροφοι για τον Ευρωπαϊκό και Αμερικάνικο ορθολογισμό…..θαύμαζε όμως και τους Ρώσους, «οι οποίοι γνωρίζουν πώς να υπακούουν»…..κι ένα απ’ τα πιο ριζοσπαστικά έργα του Χάμσουν είναι το ποίημα «Γράμμα προς τον Βύρωνα στον ουρανό» που καλεί το λόρδο Βύρωνα να επιστρέψει στη γη και να σώσει την κοινωνία απ’ την αποσύνθεση, την δημοκρατία και τον φεμινισμό.
9. Όμως, παρά την κοινωνική του καταξίωση και το γάμο του με μια γυναίκα ανώτερης κοινωνικής τάξης ο Χάμσουν επιθυμούσε έντονα την επιστροφή στις ρίζες του, στην αγροτιά, απορρίπτοντας εντελώς την πόλη και δημιουργώντας οικογένεια…..κάτι που εκφράζεται στο έργο του «Κάτω από τα φθινοπωρινά άστρα», που ασχολείται με κάποιον που στο παρελθόν είχε δελεαστεί απ’ την πόλη και που ο ήρωας του έχει τ’ όνομα του, Κνουτ Πέτερσεν…..τελικά το κατάφερε με τη δεύτερη γυναίκα του τη Μαρί, που αν και ήταν ηθοποιός, πίστεψε και αποδέχτηκε το όραμα του για επιστροφή στην ύπαιθρο και ανατροφή των παιδιών του…..Τα παιδιά κι η οικογένεια σύντροφοι ήταν πάντα στο επίκεντρο των ειδυλλίων των έργων του Χάμσουν και πάντα η αποτυχία της δημιουργίας απογόνων ήταν η κύρια αιτία της αποτυχίας ανάμεσα στα ζευγάρια.....Το «Ένας αλήτης παίζει με σουρντίνα», αποτελεί το πρώτο πολιτικό διήγημα του Χάμσουν, που βλέπει στην πρόοδο την κύρια αιτία της αποξένωσης του λαού απ’ τη γη του, αλλά και την κύρια αιτία της διαφθοράς που την ακολουθεί.
10. Και μόλα αυτά ο Χάμσουν κατέστη όχι απλά ο κορυφαίος συγγραφέας της πατρίδας του αλλά και ο κύριος εκφραστής της εθνικής της συνείδησης, σ’ ένα έθνος μάλιστα που μόλις πρόσφατα είχε εξασφαλίσει την ανεξαρτησία του απ' την Σουηδία και αναζητούσε την δική του ταυτότητα.....Και είναι γεγονός ότι αποδέχθηκε με χαρά και άμεσα αυτόν το ρόλο – πρόκληση και το 1919 στο έργο του «Μια λέξη για μας», απευθύνθηκε στους συμπατριώτες του, καταδίκασε την εξάρτηση της χώρας του απ’ τον τουρισμό σαν γεγονός ταπεινωτικό που μετατρέπει τους Νορβηγούς σε ξενοδοχοϋπάλληλους και σερβιτόρους, υποστήριξε με σθένος την καλλιέργεια της γης και την αναμόρφωση της υπαίθρου σαν τη μόνη λύση για την εξάλειψη της μετανάστευσης που στερούσε την πατρίδα του από πολύτιμο εργατικό δυναμικό και προέτρεψε τους Νορβηγούς ν' απορρίψουν τον τουρισμό και τον «αμερικανισμό» γιατί μόνο έτσι θα ξαναζωντανέψουν την αγροτιά και «οι κοιλάδες θα ησυχάσουν για μια ακόμη φορά».
11. Κι αν και σε πολλά άρθρα πλέον προσφωνούνταν σαν «ηγέτης», ο ίδιος επέστρεψε στο τόπο που γεννήθηκε, αγόρασε το πρώτο του αγρόκτημα που άμεσα μετέτρεψε σε μια πετυχημένη επιχείρηση…..Το 1912, η Μαρί γέννησε το πρώτο της παιδί, έναν γιο, -ο Χάμσουν είχε μια κόρη απ’ τον πρώτο του γάμο- κι ακολούθησαν ένας ακόμα γιος και δυο κόρες…..Και είναι γεγονός το ότι για τον Χάμσουν τα παιδιά ήταν η μεγαλύτερη χαρά κι ο ίδιος υπήρξε ένας αξιολάτρευτος πατέρας.
12. Με την έκρηξη του Α’ ΠΠ σύντροφοι, ο Χάμσουν εξέφρασε τα φιλογερμανικά του αισθήματα σε μια χώρα που ήταν κυρίως φιλοβρετανική. Γιατί;…..απλά σύντροφοι θεωρούσε την Γερμανία και τη Νορβηγία αδελφά έθνη…..κι έγραψε γι αυτό στις εφημερίδες και υποστήριξε ότι οι Γερμανοί αποτελούσαν ακόμα έναν σφριγηλό λαό που είχε την ανάγκη να επεκτείνει τον πληθυσμό του με την απόκτηση αποικιών…..κι αυτή του η θέση προκάλεσε και μεγάλη αντίδραση, γιατί ξύπνησε μνήμες στους συμπατριώτες του για τον τρόπο πούχαν φερθεί οι Βρετανοί -στους οποίους αναγνώρισε συνεισφορά στην κοινή κληρονομιά των γερμανικών εθνών- σε πληθυσμούς των αποικιών τους, ιδιαίτερα στους Μπόερς.
Θέλω αγαπημένοι μου σύντροφοι τώρα να σας μιλήσω για έναν μεγάλο Νορβηγό συγγραφέα, τον Κνουτ Χάμσουν…..θα σας μιλήσω βασισμένος στην ταπεινή –μη ξεχνάτε ποτέ εγώ δεν είμαι κριτικός τέχνης, λογοτέχνης ή ιστορικός, λογιστής είμαι- πλην όμως συγκλονιστική εμπειρία του διαβάσματος του βιβλίου του «η πείνα» (Εκδόσεις Ζήτρος, Μετάφραση Δημήτρης Χορόσκελης, Θεσσαλονίκη 2004) και πιτσιρικάς, αλλά και πρόσφατα μεσήλικας, στην εργασία του Kerry Bolton «Knut Hamsun και εθνικοσοσιαλισμός» (Λαβύρινθος τεύχος 32, Φεβρουάριος 2006) και σε στοιχεία της ζωής του που ανακάλυψα απ’ τον Ίνγκαρ Σλέτεν Κόλεν, τον σημαντικότερο, ίσως, βιογράφο του Χάμσουν.
Ξεκινάμε λοιπόν!!!
1. Είναι γεγονός το ότι ο Κνουτ Χάμσουν (Knut Hamsun) επέδρασε αποφασιστικά στην πορεία της λογοτεχνικής παραγωγής του 20ου αιώνα, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική…..κι όμως -αν και τιμήθηκε για τη λογοτεχνική του προσφορά- η περίπτωση του δεν έχει αποτελέσει ακόμα αντικείμενο σοβαρής συζήτησης ούτε στην γενέτειρα του, τη Νορβηγία.....η κοινωνία της οποίας μόλις το 2009 αποφάσισε να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ο μεγαλύτερος πεζογράφος της κι ένας απ’ τους κορυφαίους συγγραφείς στον κόσμο υποστήριξε ανοιχτά και έμπρακτα τον εθνικοσοσιαλισμό, γιόρτασε τα εκατόν πενήντα χρόνια απ’ τη γέννηση του -με πολλά προβλήματα και λίγες εκδηλώσεις είναι η αλήθεια- και θεώρησε τη χρονιά σαν έτος Χάμσουν.
2. Κι όμως σύντροφοι, ο Έρνεστ Χέμινγουει (Ernest Miller Hemingway, 21 Ιουλίου 1899 – 2 Ιουλίου 1961, ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα, που το 1953 τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ κι ένα χρόνο μετά με το Νόμπελ Λογοτεχνίας) τον θαύμαζε ανοιχτά και προσπάθησε να τον μιμηθεί, όπως και ο Χένρυ Μίλλερ (Henry Miller, 26 Δεκεμβρίου 1891 – 7 Ιουνίου 1980 Αμερικανός συγγραφέας, έντονα άμεσος και αυτοβιογραφικός, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου), που αποκάλεσε τον Χάμσουν ως τον «Ντίκενς της γενιάς μου»…..Ο Τόμας Μαν (Thomas Mann, 6 Ιουνίου 1875 – 12 Αυγούστου 1955, Γερμανός συγγραφέας, βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1929 και τρανός αντίπαλος του εθνικοσοσιαλισμού) έγραψε πως «ποτέ άλλοτε το βραβείο Νόμπελ δεν απονεμήθηκε σε κάποιον που να το άξιζε τόσο»…..Ο Χέρμαν Έσσε (Hermann Hesse, 2 Ιουλίου 1877 – 9 Αυγούστου 1962, Γερμανός λογοτέχνης που το 1946 τιμήθηκε με το βραβείο Γκαίτε, το 1947 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας και το 1955 με το βραβείο Ειρήνης του Γερμανικού Συνδέσμου Εμπορίας Βιβλίων) θεωρούσε τον Χάμσουν ως τον αγαπημένο του συγγραφέα…..Αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού των Ουέλς, Κάφκα και Μπρεχτ, ενώ διέθετε οπαδούς όχι μόνο στην Γερμανία, αλλά και στην Ρωσία, όπου ιδιαίτερα ο Μαξίμ Γκόρκι (Maksim Gorky 16 Μαρτίου 1868 – 18 Ιουνίου 1936, πασίγνωστος Ρώσος συγγραφέας, ιδρυτής του σοσιαλιστικού λογοτεχνικού ρεαλισμού, ενεργό πολιτικό στέλεχος με αντίσταση, πολλές φυλακίσεις κι εξορίες απ’ το τσαρικό καθεστώς κι απ’ τους πρωτεργάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης) τον επαινούσε. Και είναι γεγονός, ότι τα έργα του -παρά την πολιτική τους τοποθέτηση- συνέχισαν να εκδίδονται στη Ρωσία ακόμα και μετά την εγκαθίδρυση των κομμουνιστών.....Και είναι αλήθεια ότι η επίδραση του στην λογοτεχνία συνεχίστηκε ακόμα και μετά το στιγματισμό του σαν εθνικοσοσιαλιστής.
3. Γεννήθηκε ως Κνουτ Πέτερσεν στις 4 Αυγούστου 1859 μέλος μιας φτωχικής χωριάτικης Νορβηγικής οικογένειας και στα εννιά του χρόνια στάλθηκε στο αγρόκτημα του θειου του, όπου από τη μια ανατράφηκε σκληρά, αλλά απ’ την άλλη βρήκε την ευκαιρία να μορφωθεί μονάχος του μιας κι ο θείος του ήταν διευθυντής στην τοπική βιβλιοθήκη.....Το 1873 έφυγε απ’ το θειο του και ξεκίνησε τον προσωπικό του αγώνα δουλεύοντας σε πολλές δουλειές…..εργάτης, δάσκαλος, παπάς ενώ παράλληλα ταξίδεψε πολύ…..Δεκαοκτώ χρονών εξέδωσε το πρώτο του ερωτικό διήγημα «Ο αινιγματικός», το πρώτο του το ποίημα «Η συμφιλίωση», αλλά και το διήγημα «Μπιόργκερ».
2. Κι όμως σύντροφοι, ο Έρνεστ Χέμινγουει (Ernest Miller Hemingway, 21 Ιουλίου 1899 – 2 Ιουλίου 1961, ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα, που το 1953 τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ κι ένα χρόνο μετά με το Νόμπελ Λογοτεχνίας) τον θαύμαζε ανοιχτά και προσπάθησε να τον μιμηθεί, όπως και ο Χένρυ Μίλλερ (Henry Miller, 26 Δεκεμβρίου 1891 – 7 Ιουνίου 1980 Αμερικανός συγγραφέας, έντονα άμεσος και αυτοβιογραφικός, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου), που αποκάλεσε τον Χάμσουν ως τον «Ντίκενς της γενιάς μου»…..Ο Τόμας Μαν (Thomas Mann, 6 Ιουνίου 1875 – 12 Αυγούστου 1955, Γερμανός συγγραφέας, βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1929 και τρανός αντίπαλος του εθνικοσοσιαλισμού) έγραψε πως «ποτέ άλλοτε το βραβείο Νόμπελ δεν απονεμήθηκε σε κάποιον που να το άξιζε τόσο»…..Ο Χέρμαν Έσσε (Hermann Hesse, 2 Ιουλίου 1877 – 9 Αυγούστου 1962, Γερμανός λογοτέχνης που το 1946 τιμήθηκε με το βραβείο Γκαίτε, το 1947 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας και το 1955 με το βραβείο Ειρήνης του Γερμανικού Συνδέσμου Εμπορίας Βιβλίων) θεωρούσε τον Χάμσουν ως τον αγαπημένο του συγγραφέα…..Αποτέλεσε αντικείμενο θαυμασμού των Ουέλς, Κάφκα και Μπρεχτ, ενώ διέθετε οπαδούς όχι μόνο στην Γερμανία, αλλά και στην Ρωσία, όπου ιδιαίτερα ο Μαξίμ Γκόρκι (Maksim Gorky 16 Μαρτίου 1868 – 18 Ιουνίου 1936, πασίγνωστος Ρώσος συγγραφέας, ιδρυτής του σοσιαλιστικού λογοτεχνικού ρεαλισμού, ενεργό πολιτικό στέλεχος με αντίσταση, πολλές φυλακίσεις κι εξορίες απ’ το τσαρικό καθεστώς κι απ’ τους πρωτεργάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης) τον επαινούσε. Και είναι γεγονός, ότι τα έργα του -παρά την πολιτική τους τοποθέτηση- συνέχισαν να εκδίδονται στη Ρωσία ακόμα και μετά την εγκαθίδρυση των κομμουνιστών.....Και είναι αλήθεια ότι η επίδραση του στην λογοτεχνία συνεχίστηκε ακόμα και μετά το στιγματισμό του σαν εθνικοσοσιαλιστής.
3. Γεννήθηκε ως Κνουτ Πέτερσεν στις 4 Αυγούστου 1859 μέλος μιας φτωχικής χωριάτικης Νορβηγικής οικογένειας και στα εννιά του χρόνια στάλθηκε στο αγρόκτημα του θειου του, όπου από τη μια ανατράφηκε σκληρά, αλλά απ’ την άλλη βρήκε την ευκαιρία να μορφωθεί μονάχος του μιας κι ο θείος του ήταν διευθυντής στην τοπική βιβλιοθήκη.....Το 1873 έφυγε απ’ το θειο του και ξεκίνησε τον προσωπικό του αγώνα δουλεύοντας σε πολλές δουλειές…..εργάτης, δάσκαλος, παπάς ενώ παράλληλα ταξίδεψε πολύ…..Δεκαοκτώ χρονών εξέδωσε το πρώτο του ερωτικό διήγημα «Ο αινιγματικός», το πρώτο του το ποίημα «Η συμφιλίωση», αλλά και το διήγημα «Μπιόργκερ».
4. Το 1882 μετανάστευσε –ακολουθώντας τους συμπατριώτες του- στην Αμερική, και μετά από πολύ αγώνα κατάφερε να δημοσιεύσει μερικά άρθρα του σε εφημερίδες, αλλά και να δώσει κάποιες διαλέξεις σε συγγραφείς της νορβηγικής κοινότητας……Η πρώτη λογοτεχνική του επιτυχία ήρθε το 1888, όταν κατάφερε να δημοσιεύσει μια μικρή ιστορία –που αποτελούσε τμήμα του μετέπειτα διηγήματος του «η πείνα»- σ’ ένα λογοτεχνικό περιοδικό, γεγονός που τον κατέστησε διάσημο ανάμεσα στους νέους διανοούμενους της εποχής του, και του άνοιξε διάπλατες τις πόρτες για λογοτεχνικές διαλέξεις.
5. Το 1889 μάλιστα ανέλαβε την συγγραφή ενός βιβλίου για την Αμερική –εγκαταλείποντας προς στιγμή την «Πείνα»-…..«Περί του πνευματικού βίου της σύγχρονης Αμερικής»…..μια σφοδρή επίθεση στον χυδαίο υλισμό της…..μια φανερή εχθρότητα του συγγραφέα προς την αστική δημοκρατία σαν τη χειρότερη μορφή δεσποτισμού και μια απέχθεια προς την εξισωτική της φύση και τον οχλοκρατικό πολιτικό της χαρακτήρα. Η Αμερική του Χάμσουν είναι μια χώρα που ύψιστη ηθική αρχή είναι το χρήμα και η τέχνη εξαργυρώνεται…..ανησύχησε χαρακτηριστικά κι έντονα για την παρουσία των Αφρικανών στην Αμερική…..ερμήνευσε τον Αμερικανικό εμφύλιο σαν πόλεμο των καπιταλιστών του βορρά ενάντια στην αριστοκρατία του νότου…..κι έγραψε χαρακτηριστικά, «αντί να δημιουργήσει μια πνευματική ελίτ, η Αμερική εγκαθίδρυσε ένα εκτροφείο μιγάδων».....Κι απ’ αυτά τα πρώτα συγγραφικά του βήματα, είναι φανερή η έλλειψη ηθικών κρίσεων στα γραψίματα του μιας κι ο ίδιος θεωρούσε πάντοτε τον εαυτό του απλό παρατηρητή της ζωής…..Ο Χάμσουν σύντροφοι, ήταν ο πρώτος συγγραφέας που συνέβαλε στην εξέλιξη του ψυχογραφικού διηγήματος που στηριζόταν στην ψυχολογική καταγραφή των χαρακτήρων.....Ο ίδιος έγραφε αυτό ακριβώς που έβλεπε, ενώ ταυτιζόταν με τους εργάτες και τους αλήτες. Και σύντομα -φυσικό κι επόμενο ήταν- ένιωσε αποξενωμένος με την Αμερική έχοντας χαμηλή εκτίμηση για την έλλειψη της παιδείας που την διέκρινε.
6. «Η πείνα» (έχει κυκλοφορήσει και στην πατρίδα μας σε μετάφραση Βασίλη Δασκαλάκη, εκδόσεις Δωρικός και σε μετάφραση Δημήτρη Χορόσκελη,εκδόσεις Ζήτρος Αθήνα 2004) σύντροφοι, έκανε την εμφάνιση της στα μέσα της δεκαετίας του 1890…..Χαρακτηρίστηκε σαν ένα από τα εξοχότερα διηγήματα που ασχολείται με την αστική αποξένωση και σίγουρα -όπως και τα περισσότερα έργα του άλλωστε- είναι και αυτοβιογραφικό.
5. Το 1889 μάλιστα ανέλαβε την συγγραφή ενός βιβλίου για την Αμερική –εγκαταλείποντας προς στιγμή την «Πείνα»-…..«Περί του πνευματικού βίου της σύγχρονης Αμερικής»…..μια σφοδρή επίθεση στον χυδαίο υλισμό της…..μια φανερή εχθρότητα του συγγραφέα προς την αστική δημοκρατία σαν τη χειρότερη μορφή δεσποτισμού και μια απέχθεια προς την εξισωτική της φύση και τον οχλοκρατικό πολιτικό της χαρακτήρα. Η Αμερική του Χάμσουν είναι μια χώρα που ύψιστη ηθική αρχή είναι το χρήμα και η τέχνη εξαργυρώνεται…..ανησύχησε χαρακτηριστικά κι έντονα για την παρουσία των Αφρικανών στην Αμερική…..ερμήνευσε τον Αμερικανικό εμφύλιο σαν πόλεμο των καπιταλιστών του βορρά ενάντια στην αριστοκρατία του νότου…..κι έγραψε χαρακτηριστικά, «αντί να δημιουργήσει μια πνευματική ελίτ, η Αμερική εγκαθίδρυσε ένα εκτροφείο μιγάδων».....Κι απ’ αυτά τα πρώτα συγγραφικά του βήματα, είναι φανερή η έλλειψη ηθικών κρίσεων στα γραψίματα του μιας κι ο ίδιος θεωρούσε πάντοτε τον εαυτό του απλό παρατηρητή της ζωής…..Ο Χάμσουν σύντροφοι, ήταν ο πρώτος συγγραφέας που συνέβαλε στην εξέλιξη του ψυχογραφικού διηγήματος που στηριζόταν στην ψυχολογική καταγραφή των χαρακτήρων.....Ο ίδιος έγραφε αυτό ακριβώς που έβλεπε, ενώ ταυτιζόταν με τους εργάτες και τους αλήτες. Και σύντομα -φυσικό κι επόμενο ήταν- ένιωσε αποξενωμένος με την Αμερική έχοντας χαμηλή εκτίμηση για την έλλειψη της παιδείας που την διέκρινε.
6. «Η πείνα» (έχει κυκλοφορήσει και στην πατρίδα μας σε μετάφραση Βασίλη Δασκαλάκη, εκδόσεις Δωρικός και σε μετάφραση Δημήτρη Χορόσκελη,εκδόσεις Ζήτρος Αθήνα 2004) σύντροφοι, έκανε την εμφάνιση της στα μέσα της δεκαετίας του 1890…..Χαρακτηρίστηκε σαν ένα από τα εξοχότερα διηγήματα που ασχολείται με την αστική αποξένωση και σίγουρα -όπως και τα περισσότερα έργα του άλλωστε- είναι και αυτοβιογραφικό.
Ασχολείται μ’ έναν ρακένδυτο και άσημο συγγραφέα που προσπαθεί να ξεφύγει απ’ την φτώχεια και τη μιζέρια, ενώ παράλληλα απολαμβάνει –παρά τις κακουχίες και τις αναποδιές- την κάθε εμπειρία της ζωής, κι έτσι –με τη δυνατή του θέληση- ο χαρακτήρας του διατηρεί την ταυτότητα του…..«Η πείνα» σύντροφοι είναι πιθανόν το πρώτο διήγημα με κύριο θέμα την πνευματική εργασία και σίγουρα το πρώτο από τα έργα του Χάμσουν που φανέρωσε την αντίθεση του με τους ψυχολόγους της εποχής που υποστήριζαν πως το άτομο δεν ορίζεται από έναν κυρίαρχο χαρακτήρα, αλλά διαθέτει έναν συνδυασμό χαρακτήρων που συχνά ενσωματώνονται ο ένας στον άλλο…..κι έγραψε για τους σκοπούς της λογοτεχνίας, «Για το λόγο αυτό θεωρώ τις εσωτερικές αντιφάσεις ενός ανθρώπου ως ένα τελείως φυσιολογικό φαινόμενο και έτσι ονειρεύομαι ένα είδος λογοτεχνίας στο οποίο το κύριο χαρακτηριστικό των φυσιογνωμιών είναι η έλλειψη συνοχής»..
Και είναι γεγονός, ότι στην πατρίδα μας ο Χάμσουν υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλής…..και ίσως είναι ειρωνικό- όμως δεν είναι διόλου τυχαίο- το ότι στον Μεσοπόλεμο τον μετέφρασε λαμπρά ένας συγγραφέας αριστερός, ο Βασίλης Δασκαλάκης.
8. Και τελικά –αν κι ο ίδιος το απεχθανόταν σφοδρά- κατέστη μια διασημότητα, ένας άνθρωπος με μεγάλη αναγνωρισιμότητα και αποδοχή του κόσμου…..Ταξίδεψε στη Ρωσία όπου διαπίστωσε με λύπη πως και οι επαναστάτες κομμουνιστές ακολουθούσαν κατά βήμα το Αμερικάνικο πρότυπο του μοντερνισμού και της εκβιομηχάνισης…..Εντυπωσιάστηκε στη Τουρκία απ’ τις «αρχαίες φυλές» που έχουν αφήσει «πίσω τους τον φλύαρο βίο», κι έγραψε «Χαμογελούν με ηρεμία. Έτσι είναι ίσως καλύτερα. Το Κοράνι έχει δημιουργήσει μια στάση ζωής που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ή να συζητηθεί σε συγκεντρώσεις…..Το σημαντικό είναι η ευτυχία. Τα πράγματα μετά από αυτό μπορούν να γίνουν καλύτερα». Μια φοβερή αντίθεση του συγγραφέα αγαπημένοι μου σύντροφοι για τον Ευρωπαϊκό και Αμερικάνικο ορθολογισμό…..θαύμαζε όμως και τους Ρώσους, «οι οποίοι γνωρίζουν πώς να υπακούουν»…..κι ένα απ’ τα πιο ριζοσπαστικά έργα του Χάμσουν είναι το ποίημα «Γράμμα προς τον Βύρωνα στον ουρανό» που καλεί το λόρδο Βύρωνα να επιστρέψει στη γη και να σώσει την κοινωνία απ’ την αποσύνθεση, την δημοκρατία και τον φεμινισμό.
10. Και μόλα αυτά ο Χάμσουν κατέστη όχι απλά ο κορυφαίος συγγραφέας της πατρίδας του αλλά και ο κύριος εκφραστής της εθνικής της συνείδησης, σ’ ένα έθνος μάλιστα που μόλις πρόσφατα είχε εξασφαλίσει την ανεξαρτησία του απ' την Σουηδία και αναζητούσε την δική του ταυτότητα.....Και είναι γεγονός ότι αποδέχθηκε με χαρά και άμεσα αυτόν το ρόλο – πρόκληση και το 1919 στο έργο του «Μια λέξη για μας», απευθύνθηκε στους συμπατριώτες του, καταδίκασε την εξάρτηση της χώρας του απ’ τον τουρισμό σαν γεγονός ταπεινωτικό που μετατρέπει τους Νορβηγούς σε ξενοδοχοϋπάλληλους και σερβιτόρους, υποστήριξε με σθένος την καλλιέργεια της γης και την αναμόρφωση της υπαίθρου σαν τη μόνη λύση για την εξάλειψη της μετανάστευσης που στερούσε την πατρίδα του από πολύτιμο εργατικό δυναμικό και προέτρεψε τους Νορβηγούς ν' απορρίψουν τον τουρισμό και τον «αμερικανισμό» γιατί μόνο έτσι θα ξαναζωντανέψουν την αγροτιά και «οι κοιλάδες θα ησυχάσουν για μια ακόμη φορά».
11. Κι αν και σε πολλά άρθρα πλέον προσφωνούνταν σαν «ηγέτης», ο ίδιος επέστρεψε στο τόπο που γεννήθηκε, αγόρασε το πρώτο του αγρόκτημα που άμεσα μετέτρεψε σε μια πετυχημένη επιχείρηση…..Το 1912, η Μαρί γέννησε το πρώτο της παιδί, έναν γιο, -ο Χάμσουν είχε μια κόρη απ’ τον πρώτο του γάμο- κι ακολούθησαν ένας ακόμα γιος και δυο κόρες…..Και είναι γεγονός το ότι για τον Χάμσουν τα παιδιά ήταν η μεγαλύτερη χαρά κι ο ίδιος υπήρξε ένας αξιολάτρευτος πατέρας.
12. Με την έκρηξη του Α’ ΠΠ σύντροφοι, ο Χάμσουν εξέφρασε τα φιλογερμανικά του αισθήματα σε μια χώρα που ήταν κυρίως φιλοβρετανική. Γιατί;…..απλά σύντροφοι θεωρούσε την Γερμανία και τη Νορβηγία αδελφά έθνη…..κι έγραψε γι αυτό στις εφημερίδες και υποστήριξε ότι οι Γερμανοί αποτελούσαν ακόμα έναν σφριγηλό λαό που είχε την ανάγκη να επεκτείνει τον πληθυσμό του με την απόκτηση αποικιών…..κι αυτή του η θέση προκάλεσε και μεγάλη αντίδραση, γιατί ξύπνησε μνήμες στους συμπατριώτες του για τον τρόπο πούχαν φερθεί οι Βρετανοί -στους οποίους αναγνώρισε συνεισφορά στην κοινή κληρονομιά των γερμανικών εθνών- σε πληθυσμούς των αποικιών τους, ιδιαίτερα στους Μπόερς.
13. Το 1915 σταμάτησε να γράφει και να συζητάει για τον πόλεμο κι ασχολήθηκε με τη θανατική ποινή, στηλιτεύοντας την οκτάμηνη φυλάκιση μιας μικρής μάνας πούχε είχε σκοτώσει το παιδί της, υποστηρίζοντας παράλληλα ότι η μοναδική τιμωρία που της άξιζε ήταν ο θάνατος…..Και αν και σύμφωνα μόλα αυτά η Νορβηγία θα προόδευε μόνο αν εξαφανίζονταν αυτοί οι ανθρώπινοι χαρακτήρες, βρήκε το πάτημα κι άσκησε έντονη και δύσκολη κριτική στους κυβερνώντες –προκαλώντας σφοδρές διαμαρτυρίες απ’ τους φιλελεύθερους και τους προοδευτικούς- για το ενδιαφέρον τους προς τους γέρους, τους τυφλούς και τους ανάπηρους, ενώ η κυβερνητική μέριμνα για την συντήρηση των βρεφοκομείων και των νηπιαγωγείων ήταν ανύπαρκτη…..και γρήγορα επανήλθε στο ίδιο θέμα με το έργο του «Η ευλογία της γης», (έχει κυκλοφορήσει και στην πατρίδα μας σε μετάφραση Άρη Δικταίου, εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 2008) έργο που του εξασφάλισε λίγο αργότερα -το 1920- το Νόμπελ λογοτεχνίας, βραβείο που αν και απεχθανόταν σαν σύμβολο ξεπερασμένων εποχών παρέλαβε και χρησιμοποίησε για τον εκσυγχρονισμό του αγροκτήματος του…..κι αντίθετα απ’ τα προηγούμενα έργα του που αποτελούσαν κυρίως μια καταδίκη των συνθηκών που βίωνε και διαφωνούσε, εδώ εξέφρασε τ’ όραμα του για την κοινωνία…..Έγραψε και υποστήριξε για έναν πολιτισμό σταθερά προσανατολισμένο στην αγροτιά που θα μετέδιδε τις αξίες του μέσα απ΄ την διαδοχή των γενεών…..Ήρωας του βιβλίου είναι ο Ίσακ, ένας αγρότης που μετά το γάμο του ιδρύει έναν καταυλισμό…..κι αν και πολλοί συνοδοιπόροι του υποκύπτουν στις παγίδες της πόλης και τον εγκαταλείπουν, αυτός παραμένει αμετακίνητος και βράχος στις ιδέες και στη ζωή του…..«Είναι ένας καλλιεργητής της γης, του σώματος και της ψυχής. Ένας εργάτης της γης δίχως ανάπαυλα. Ένα φάντασμα του παρελθόντος που πορεύεται το μέλλον, ένας άνδρας που καλλιεργεί την γη όπως οι καλλιεργητές των πρώτων ημερών, ένας άνδρας που ζει στην ερημιά, εννιακοσίων χρονών γέρος και παράλληλα ένας άνθρωπος της εποχής μας»…..Ο ίδιος χαρακτήρισε το βιβλίου του σαν «μια προειδοποίηση προς την γενιά μου»…..κι είναι αλήθεια ότι αμέσως έγινε ανάρπαστο, διαχρονικό και τελικά μπεστ σέλλερ.....κι έγινε πλέον ο μεγαλύτερος εν ζωή συγγραφέας στον κόσμο. 
14. Κι παρόλη την αναγνώριση και την αναγνωσιμότητα του ο Χάμσουν διατήρησε εχθρική στάση απέναντι στην ανάγνωση βιβλίων αλλά και στο πανεπιστήμιο, γιατί έστρεφε τον φοιτητή ενάντια στην φύση και τον απομάκρυνε απ’ το νόημα της ζωής…..Κι αυτό το νόημα το εξέφρασε στο έργο του «Η γυναίκα της παμπ» με ήρωα ένα τύπο που φλερτάρει με την αυτοκτονία, σκέφτεται υπερβολικά, απομακρύνεται απ’ τα ένστικτα του και αναρωτιέται, «πού οδηγεί ο δρόμος προς τα μπρος; Πουθενά! Όπως και στο πουθενά μας κατευθύνει και ο προς τα πίσω δρόμος» ανούσιες σκέψεις και ανούσια ζωή…..Με λίγα λόγια σύντροφοι, ο αγώνας του Χάμσουν στρεφόταν ενάντια στο πνεύμα της εποχής…..στην πνευματική φτώχεια και στην αποξένωση που προκαλείται απ’ την επικράτηση της πόλης και του χρήματος…..Κάτι που φαίνεται καλύτερα στην τριλογία του «Ο Αύγουστος» που βροντοφώναξε και κατέκρινε την έλλειψη ισχυρής παράδοσης στο σύγχρονο άτομο, που αναζητά την βελτίωση της κατάστασης του ή με τη μετανάστευση ή με την αστυφιλία…..Όμως όσοι αποκόβονται απ’ τις ρίζες τους καταλήγουν σε απόγνωση γιατί συνέχεια αναζητούν την ευτυχία και την επιτυχία.
15. Κι ενώ η φήμη του αυξήθηκε ραγδαία, ο ίδιος συνέχισε με πείσμα την αγροτική ζωή, έκανε δωρεές σε πνευματικά ιδρύματα και σε ιδρύματα για παιδιά που τόσο αγαπούσε κι αποδέχτηκε ελάχιστες τιμές…..Αποδέχθηκε την τιμητική διάκριση από την Σοβιετική Ένωση του επίτιμου μέλους του Θεάτρου Τεχνών της Μόσχας…..όμως δεν δέχτηκε να γίνει επίτιμος διδάκτορας της Σοβιετικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών της Μόσχας, ούτε και του πανεπιστημίου της Κολωνίας δηλώνοντας πως ο ίδιος ήταν απλά ένας αγρότης και συγγραφέας και όχι ένας ακαδημαϊκός.
16. Το 1934, ο Χάμσουν βραβεύτηκε με το βραβείο Γκαίτε, όμως αρνήθηκε την χρηματική αμοιβή λέγοντας πως η Γερμανία βρισκόταν σε διαδικασία ανοικοδόμησης και επιθυμούσε να την υποστηρίξει…..Η απόρριψη του υλισμού, η απομάκρυνση απ’ την γη κι από κάθε αίσθηση προσωπικής και κοινωνικής ταυτότητας, οδήγησαν τον Χάμσουν σε μια θετική αντιμετώπιση της εθνικοσοσιαλιστικής Γερμανίας, των ιδεωδών του «αίματος και της γης» και της εξιδανίκευσης της αγροτιάς που αυτή προωθούσε…..Κι αυτές του οι ιδέες παρά το ότι ήταν αποτέλεσμα περασμένων δεκαετιών και στάση ζωής θεωρήθηκαν ταυτόσημες με αυτές των εθνικοσοσιαλιστών…..Κι όμως όπως ο ίδιος δήλωσε μετά τον πόλεμο, κάτι τέτοιο δεν το γνώριζε καθώς ποτέ δεν είχε μελετήσει τον εθνικοσοσιαλισμό σαν ιδεολογία κι αγνοούσε το τι ακριβώς ήταν ο ναζισμός.....αν και είχε στενές σχέσεις με την «Νορδική Εταιρεία», που υποστήριζε μια αίσθηση κοινής ταυτότητας μεταξύ των βόρειων καλλιτεχνών κι αποτελούσε μια απ’ τις μεγαλύτερες διασημότητες της. 
17.Ο Χάμσουν απεχθανόταν τον κομμουνισμό και το Εργατικό Κόμμα της Νορβηγίας που συνεργαζόταν με την κομμουνιστική Διεθνή…..Στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, η Νορβηγία ταλαιπωρήθηκε και συγκλονίστηκε από απεργίες που υποκινήθηκαν απ’ τους κομμουνιστές, με πιο βίαιη αυτή στο Τέλεμαρκ το 1931 που τελικά κατέστειλε ο στρατός και «χρεώθηκε» στον υπουργό Άμυνας τότε Κουίσλινγκ, αν και ο ίδιος φαίνεται πως δεν είχε καμία σχέση μ’ αυτή την ενέργεια. Όμως είναι γεγονός πως για πολλούς Νορβηγούς ο Κουίσλινγκ ήταν ήρωας για την ανυποχώρητη στάση του απέναντι στο Εργατικό Κόμμα.....Ο Κουίσλινγκ!!!…..την εποχή που εξιστορούμε αποτελούσε μια εξέχουσα φυσιογνωμία όχι μόνο στη Νορβηγία, αλλά και στη Ρωσία που δεν ξεχνούσε τον προσωπικό του αγώνα για την πετυχημένη οργάνηση της προσπάθειας ανακούφισης των Ουκρανών στο μεγάλο λιμό…..Και είναι αλήθεια σύντροφοι το ότι όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ουκρανία στον Β’ ΠΠ αιφνιδιάστηκαν κι εντυπωσιάστηκαν που βρήκαν προτομές του Κουίσλινγκ να διακοσμούν τ’ αγροτόσπιτα.
18. Το 1932 ο Χάμσουν εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον Μουσολίνι και τον επόμενο χρόνο έγραφε διθυράμβους για το φασισμό στην συντηρητική νορβηγική εφημερίδα «Πατριωτική Ένωση»…..Κι όταν ο Χίτλερ ανέλαβε την διακυβέρνηση της Γερμανίας το 1933 κι ο Κουίσλινγκ ίδρυσε το δικό του εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, την «Εθνική Ενότητα», που εστίαζε στους αγρότες για την εθνική αναγέννηση…..ο Χάμσουν –αν και ποτέ δεν υπήρξε πολιτικά ενεργός- συμμετείχε στην εφημερίδα του Κουίσλινγκ «Ελεύθερος Λαός», ενώ η γυναίκα του ήταν και τοπικό οργανωτικό στέλεχος του κόμματος…..Έτσι αν κι αργότερα ο ίδιος θα δικαζόταν ως «Κουίσλινγκ» ποτέ δεν ήταν μέλος του κόμματος του.
19. Κι αν και συνήθως ο θαυμασμός του Χάμσουν προς τον Χίτλερ εξηγείται κυρίως σαν αποτέλεσμα των αντιβρετανικών του αισθημάτων και των στενών λογοτεχνικών του δεσμών με την Γερμανία…..εγώ νομίζω –τόγραψα άλλωστε και παραπάνω ίσως πιο αναλυτικά απ’ όσο χρειαζόταν- ότι οι πολιτικές και κοινωνικές του θέσεις είχαν εκφραστεί καθαρά, γραπτά και δημόσια πολύ πριν την εμφάνιση των εθνικοσοσιαλιστών. Κι έξω απ’ τον αντικομμουνισμό του και την απέχθεια του Χάμσουν προς την δημοκρατία, ο ίδιος είχε υποστηρίξει ανοιχτά απ’ το 1925 και την ανάγκη νάχουν οι Εβραίοι μια δική τους πατρίδα, όχι μόνο «ώστε οι λευκές φυλές να αποφύγουν την ανάμειξη του αίματος τους», αλλά και γιατί όσο δε συνέβαινε αυτό θα ζούσαν σαν ξένοι δυστυχώντας οι ίδιοι αλλά και οι όποιοι άλλοι λαοί τους φιλοξενούσαν, συνήθως έξω απ’ τη θέληση τους…..και στηλίτευσε σαρκαστικά τους αντίπαλους των Γερμανών εθνικοσοσιαλιστών αναρωτώμενος ποιος λογικός θα προτιμούσε τους κομμουνιστές ή τους Εβραίους……Κι όλα αυτά λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ ΠΠ.
20. Τον Απρίλιο του 1940 σύντροφοι οι Γερμανοί κατέλαβαν –χωρίς ν’ ανοίξει ούτε μια μύτη, είναι αλήθεια- τη Νορβηγία για να εξασφαλίσουν τον θαλάσσιο δρόμο του Νάρβικ και το σίδηρο, κι ενώ οι Βρετανοί είχαν παραβιάσει επανειλημμένα την ουδετερότητα της χώρας…..μέχρι και νάρκες είχαν τοποθετήσει μέσα στα χωρικά της ύδατα.
21. Ο Χάμσουν είχε την ελπίδα –κάτι που φαίνεται απ’ τ’ άρθρα του- πως η Γερμανία θα προστάτευε τη Νορβηγία απ’ τη δύση και τους Βρετανούς, αλλά κι απ’ την ανατολή και τους κομμουνιστές…..και η μεγάλη ειρωνεία σύντροφοι –θα το καταλάβετε καλύτερα αν μ’ ακούσετε και διαβάσετε την «Ευρώπη την εθνών»- ήταν πως ο Κουίσλινγκ που σε λίγο τ’ όνομα του θα γίνονταν συνώνυμο του προδότη, ήταν ο μόνος πολιτικός που πριν τον πόλεμο όχι μόνα είχε αγωνιστεί με νύχια και με δόντια για την αμυντική θωράκιση της χώρας του, αλλά κρατούσε πάντοτε μια σταθερή φιλοβρετανική στάση, στο σημείο να δέχεται εύσημα και τιμές απ’ τους Βρετανούς για την εξυπηρέτηση και την προστασία των βρετανικών συμφερόντων στην Ρωσία…..Πάρτε το χαμπάρι σύντροφοι!!!.....ο Κουίσλινγκ –και πολλοί άλλοι ομοϊδεάτες του πολιτικοί εκείνης της εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του Χίτλερ- καλόβλεπαν κι επιζητούσαν μια συμμαχία όλων των βόρειων εθνών, ενάντια στον κομμουνισμό.
22. Και για να επανέλθουμε στα της Νορβηγίας…..Η μόνη άξια λόγου αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς προήλθε από μια φρουρά που ο διοικητής της ανήκε στο κόμμα του Κουίσλινγκ…..και γρήγορα-γρήγορα κι ο βασιλιάς κι η κυβέρνηση την κοπάνησαν ταχύτατα αφήνοντας τη χώρα ακυβέρνητη…..Ο Κουίσλινγκ ήταν ο μόνος που εμφανίστηκε για να καλύψει αυτό το κυβερνητικό κενό, αλλά και ο μόνος πολιτικός που προσπάθησε να εξυπηρετήσει μόνο τα νορβηγικά συμφέροντα στην κατοχή. Αυτοανακηρύχθηκε –είναι γεγονός, μιας και το κόμμα του ποτέ δεν απέκτησε ισχυρό λαϊκό έρεισμα- πρωθυπουργός, όμως γρήγορα έχασε την εμπιστοσύνη των Γερμανών…..παραιτήθηκε και τη χώρα τη κυβερνούσε πλέον ένα διοικητικό συμβούλιο που ελεγχόταν πλήρως απ’ τους Γερμανούς. 23. Στα χρόνια που εξιστορούμε σύντροφοι, ο Χάμσουν επιθυμούσε οι συμπατριώτες του να συνασπιστούν με ηγέτη τον Κουίσλινγκ ώστε να διεκδικήσουν έστω κάποιας μορφής εθνική κυριαρχία…..και τον έβλεπε «ως κάτι παραπάνω από πολιτικό, ως έναν διανοητή, ένα δημιουργικό πνεύμα», δηλώσεις που όλες μαζί και χωριστά συνείσφεραν στον αγώνα για την κηλίδωση του ονόματος του…..κι έγραψε κι άλλα το 1942, «η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη ούτε τον Εβραίο ούτε και το χρυσάφι τους, ούτε τους Αμερικανούς ούτε και την χώρα τους»…..Και είναι γεγονός ότι παρά την αδιαμφισβήτητα φιλογερμανική του διάθεση υπερασπίστηκε το δίκιο των συμπατριωτών του, κυρίως αυτών που αντιστάθηκαν στην γερμανική κατοχή και προσπάθησε να μεσολαβήσει υπέρ του συγγραφέα Ρόναλντ Φράγκεν, αλλά και άλλων που είχε συλλάβει η Γκεστάπο.
24. Το 1943 αποδέχτηκε πρόταση του Γκαίμπελς –που έλεγε για τον Χάμσουν ότι «αποτελεί την ενσάρκωση αυτού που θα πρέπει να είναι κάθε επικός συγγραφέας»- να επισκεφτεί την Γερμανία μαζί με την γυναίκα του.....Είναι το περιβόητο ταξίδι στο οποίο ο Χάμσουν εντυπωσιασμένος, προσέφερε στους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές το βραβείο Νόμπελ που του είχε απονεμηθεί…..κι επιστρέφοντας για τη Νορβηγία, πέρασε κι απ’ το Μπέργκοφ στις 26 Ιουνίου του 1943 όπου συναντήθηκε με τον Χίτλερ, σε μια συνάντηση που -είναι αλήθεια- δεν εξελίχτηκε καλά, μιας και βρήκε την ευκαιρία να καταδικάσει την στρατιωτική φιλογερμανική διοίκηση της Νορβηγίας….κι όλα σύμφωνα με τον Ίνγκαρ Σλέτεν Κόλεν, τον σημαντικότερο ίσως βιογράφο του Χάμσουν, έγιναν κάπως έτσι,
Ο Χίτλερ ήταν τότε πενήντα τεσσάρων ετών κι ο Χάμσουν ογδόντα τέσσερα. Ο πόλεμος δεν πήγαινε καλά για τη ναζιστική Γερμανία, ο Χίτλερ ήταν καταβεβλημένος, το ίδιο όμως κι ο ηλικιωμένος συγγραφέας πούχε αρχίσει να χάνει την ακοή του. Ο Γερμανός δικτάτορας του έδειξε το δωμάτιο όπου μελετούσε και του πρόσφερε τσάι. Η συζήτηση άρχισε με μια παρεξήγηση και είχε άσχημη έκβαση. Ο Χίτλερ, όπως το συνήθιζε όταν μιλούσε με συγγραφείς και καλλιτέχνες, επιθυμούσε να κουβεντιάσει το ζήτημα της μεγαλοφυΐας, αλλά ο συγγραφέας είχε πολιτικούς στόχους. Ήθελε να μεσολαβήσει ώστε να πάψουν οι αγριότητες των ναζιστικών κατοχικών δυνάμεων στη Νορβηγία.
19. Κι αν και συνήθως ο θαυμασμός του Χάμσουν προς τον Χίτλερ εξηγείται κυρίως σαν αποτέλεσμα των αντιβρετανικών του αισθημάτων και των στενών λογοτεχνικών του δεσμών με την Γερμανία…..εγώ νομίζω –τόγραψα άλλωστε και παραπάνω ίσως πιο αναλυτικά απ’ όσο χρειαζόταν- ότι οι πολιτικές και κοινωνικές του θέσεις είχαν εκφραστεί καθαρά, γραπτά και δημόσια πολύ πριν την εμφάνιση των εθνικοσοσιαλιστών. Κι έξω απ’ τον αντικομμουνισμό του και την απέχθεια του Χάμσουν προς την δημοκρατία, ο ίδιος είχε υποστηρίξει ανοιχτά απ’ το 1925 και την ανάγκη νάχουν οι Εβραίοι μια δική τους πατρίδα, όχι μόνο «ώστε οι λευκές φυλές να αποφύγουν την ανάμειξη του αίματος τους», αλλά και γιατί όσο δε συνέβαινε αυτό θα ζούσαν σαν ξένοι δυστυχώντας οι ίδιοι αλλά και οι όποιοι άλλοι λαοί τους φιλοξενούσαν, συνήθως έξω απ’ τη θέληση τους…..και στηλίτευσε σαρκαστικά τους αντίπαλους των Γερμανών εθνικοσοσιαλιστών αναρωτώμενος ποιος λογικός θα προτιμούσε τους κομμουνιστές ή τους Εβραίους……Κι όλα αυτά λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ ΠΠ.
20. Τον Απρίλιο του 1940 σύντροφοι οι Γερμανοί κατέλαβαν –χωρίς ν’ ανοίξει ούτε μια μύτη, είναι αλήθεια- τη Νορβηγία για να εξασφαλίσουν τον θαλάσσιο δρόμο του Νάρβικ και το σίδηρο, κι ενώ οι Βρετανοί είχαν παραβιάσει επανειλημμένα την ουδετερότητα της χώρας…..μέχρι και νάρκες είχαν τοποθετήσει μέσα στα χωρικά της ύδατα.
21. Ο Χάμσουν είχε την ελπίδα –κάτι που φαίνεται απ’ τ’ άρθρα του- πως η Γερμανία θα προστάτευε τη Νορβηγία απ’ τη δύση και τους Βρετανούς, αλλά κι απ’ την ανατολή και τους κομμουνιστές…..και η μεγάλη ειρωνεία σύντροφοι –θα το καταλάβετε καλύτερα αν μ’ ακούσετε και διαβάσετε την «Ευρώπη την εθνών»- ήταν πως ο Κουίσλινγκ που σε λίγο τ’ όνομα του θα γίνονταν συνώνυμο του προδότη, ήταν ο μόνος πολιτικός που πριν τον πόλεμο όχι μόνα είχε αγωνιστεί με νύχια και με δόντια για την αμυντική θωράκιση της χώρας του, αλλά κρατούσε πάντοτε μια σταθερή φιλοβρετανική στάση, στο σημείο να δέχεται εύσημα και τιμές απ’ τους Βρετανούς για την εξυπηρέτηση και την προστασία των βρετανικών συμφερόντων στην Ρωσία…..Πάρτε το χαμπάρι σύντροφοι!!!.....ο Κουίσλινγκ –και πολλοί άλλοι ομοϊδεάτες του πολιτικοί εκείνης της εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του Χίτλερ- καλόβλεπαν κι επιζητούσαν μια συμμαχία όλων των βόρειων εθνών, ενάντια στον κομμουνισμό.
22. Και για να επανέλθουμε στα της Νορβηγίας…..Η μόνη άξια λόγου αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς προήλθε από μια φρουρά που ο διοικητής της ανήκε στο κόμμα του Κουίσλινγκ…..και γρήγορα-γρήγορα κι ο βασιλιάς κι η κυβέρνηση την κοπάνησαν ταχύτατα αφήνοντας τη χώρα ακυβέρνητη…..Ο Κουίσλινγκ ήταν ο μόνος που εμφανίστηκε για να καλύψει αυτό το κυβερνητικό κενό, αλλά και ο μόνος πολιτικός που προσπάθησε να εξυπηρετήσει μόνο τα νορβηγικά συμφέροντα στην κατοχή. Αυτοανακηρύχθηκε –είναι γεγονός, μιας και το κόμμα του ποτέ δεν απέκτησε ισχυρό λαϊκό έρεισμα- πρωθυπουργός, όμως γρήγορα έχασε την εμπιστοσύνη των Γερμανών…..παραιτήθηκε και τη χώρα τη κυβερνούσε πλέον ένα διοικητικό συμβούλιο που ελεγχόταν πλήρως απ’ τους Γερμανούς. 23. Στα χρόνια που εξιστορούμε σύντροφοι, ο Χάμσουν επιθυμούσε οι συμπατριώτες του να συνασπιστούν με ηγέτη τον Κουίσλινγκ ώστε να διεκδικήσουν έστω κάποιας μορφής εθνική κυριαρχία…..και τον έβλεπε «ως κάτι παραπάνω από πολιτικό, ως έναν διανοητή, ένα δημιουργικό πνεύμα», δηλώσεις που όλες μαζί και χωριστά συνείσφεραν στον αγώνα για την κηλίδωση του ονόματος του…..κι έγραψε κι άλλα το 1942, «η Ευρώπη δεν έχει ανάγκη ούτε τον Εβραίο ούτε και το χρυσάφι τους, ούτε τους Αμερικανούς ούτε και την χώρα τους»…..Και είναι γεγονός ότι παρά την αδιαμφισβήτητα φιλογερμανική του διάθεση υπερασπίστηκε το δίκιο των συμπατριωτών του, κυρίως αυτών που αντιστάθηκαν στην γερμανική κατοχή και προσπάθησε να μεσολαβήσει υπέρ του συγγραφέα Ρόναλντ Φράγκεν, αλλά και άλλων που είχε συλλάβει η Γκεστάπο.
24. Το 1943 αποδέχτηκε πρόταση του Γκαίμπελς –που έλεγε για τον Χάμσουν ότι «αποτελεί την ενσάρκωση αυτού που θα πρέπει να είναι κάθε επικός συγγραφέας»- να επισκεφτεί την Γερμανία μαζί με την γυναίκα του.....Είναι το περιβόητο ταξίδι στο οποίο ο Χάμσουν εντυπωσιασμένος, προσέφερε στους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές το βραβείο Νόμπελ που του είχε απονεμηθεί…..κι επιστρέφοντας για τη Νορβηγία, πέρασε κι απ’ το Μπέργκοφ στις 26 Ιουνίου του 1943 όπου συναντήθηκε με τον Χίτλερ, σε μια συνάντηση που -είναι αλήθεια- δεν εξελίχτηκε καλά, μιας και βρήκε την ευκαιρία να καταδικάσει την στρατιωτική φιλογερμανική διοίκηση της Νορβηγίας….κι όλα σύμφωνα με τον Ίνγκαρ Σλέτεν Κόλεν, τον σημαντικότερο ίσως βιογράφο του Χάμσουν, έγιναν κάπως έτσι,
«Νιώθω, αν όχι εντελώς δεμένος μαζί σου, ότι η ζωή μου μοιάζει με τη δική σου σε πολλά», άνοιξε τη συζήτηση ο Χίτλερ, εννοώντας ότι και οι δύο είχαν ζήσει στα νιάτα τους πολύ μίζερη ζωή, ο Χίτλερ στη Βιέννη και ο Χάμσουν περιφερόμενος στη Νορβηγία και στην Αμερική και ζώντας σε συνθήκες έσχατης ένδειας.
Ο Χάμσουν άλλαξε αμέσως θέμα κι άρχισε να του παραπονιέται πως ο επικεφαλής των κατοχικών δυνάμεων στη Νορβηγία επίτροπος Γιόζεφ Τερμπόφεν προέβαινε σε πράξεις που αμαύρωναν τ’ όνομα του Χίτλερ. Ο τελευταίος προσπάθησε να κόψει τη συζήτηση.
«Πρέπει να τον αντικαταστήσετε», συνέχισε απτόητος ο Χάμσουν, γιατί «Ο επίτροπος του Ράιχ σε πολλές περιπτώσεις έχει πει ότι στο μέλλον δεν θα υπάρχει τόπος που να λέγεται Νορβηγία».
«Σε αντίθεση με άλλες κατειλημμένες χώρες η Νορβηγία έχει τη δική της κυβέρνηση». είπε ο Χίτλερ.
«Ότι συμβαίνει στη Νορβηγία αποφασίζεται απ’ τον επίτροπο του Τρίτου Ράιχ» επέμεινε ο Χάμσουν, ο οποίος διέπραξε το ανήκουστο, ήταν ο πρώτος που είχε τολμήσει να διακόψει τον Χίτλερ. «Δεν αντέχουμε τον πρωσικό του χαρακτήρα» συνέχισε, «Είναι και οι εκτελέσεις. Τις έχουμε κι αυτές».
Ο Χίτλερ κάτι πήγε να πει, αλλά ο Χάμσουν τον διέκοψε ξανά. Έτσι συνεχίστηκε η συζήτηση για λίγη ώρα. Κι ο εκνευρισμός του Χίτλερ γινόταν όλο και πιο έντονος ώσπου ξέσπασε οργισμένος, «Βούλωστο! Δεν καταλαβαίνεις τίποτε», και βγήκε από το δωμάτιο χωρίς να πει αντίο.
Και μετά την αποχώρηση του Χάμσουν φώναξε τους βοηθούς του και διέταξε, «Δεν θέλω να ξαναδώ κανέναν τύπο σαν και αυτόν από εδώ και πέρα».
25. Παρόλα αυτά ο Χάμσουν συνέχισε να υποστηρίζει την Γερμανία κι αισθανόταν μεγάλη περηφάνεια που ένας απ’ τους γιους του κατατάχθηκε στα νορβηγικά waffen SS…..το 1944 επισκέφτηκε μια μεραρχία Πάντσερ κι ένα γερμανικό υποβρύχιο και στα γενέθλια του δέχτηκε τις ευχές και τα συγχαρητήρια του Χίτλερ.
26. Το 1945 ο Χάμσουν αρρώστησε κι αναγκάστηκε να περιορίσει τις δραστηριότητες του…..Όμως, όταν έμαθε την αυτοκτονία του Χίτλερ έγραψε και δημοσίευσε έναν αγέρωχο και επικό επικήδειο λόγο, «Δεν είμαι άξιος εγώ –έγραψε- να προφέρω με δύναμη το όνομα του. Η ζωή και το έργο του δεν είναι άξια κάθε είδους συναισθηματικών συζητήσεων. Ήταν ένας μαχητής, ένας πολεμιστής της ίδιας της ανθρωπότητας και ένας προφήτης του ευαγγελίου της δικαιοσύνης προς όλα τα έθνη. Επρόκειτο για μια επαναστατική φύση στον ύψιστο βαθμό, το πεπρωμένο του οποίου εμφανίστηκε σε μια εποχή ασύγκριτης βαρβαρότητας και η οποία τον οδήγησε τελικά στην πτώση. Έτσι συνεπώς θα πρέπει ο απλός δυτικοευρωπαίος να δει τον Χίτλερ. Εμείς, οι στενότεροι υποστηρικτές του, στρέφουμε ευλαβικά τα κεφάλια μας στη γη την ώρα του θανάτου του».
27. Ένα απ’ τα πρώτα νομοθετήματα της κυβέρνησης της ελεύθερης πια Νορβηγίας ήταν να θεωρήσει κακούργημα το να είναι κανείς μέλος του κόμματος του Κουίσλινγκ…..συνελήφθησαν τότε πάνω από ενενήντα χιλιάδες Νορβηγοί, -μεταξύ αυτών και οι γιοι του Χάμσουν…..τον ίδιο τον συνέλαβαν μερικές εβδομάδες αργότερα μαζί με τη γυναίκα του…..Εξαιτίας της ηλικίας του -ήταν τότε ογδόντα έξι χρονών- οδηγήθηκε στο νοσοκομείο αντί για τη φυλακή, αν κι ο ίδιος κράτησε στάση προκλητική δηλώνοντας πως αν μπορούσε θα βοηθούσε περισσότερο τους Γερμανούς.
28. Όμως σύντροφοι, η δίωξη της μεγαλύτερης μέχρι σήμερα πνευματικής προσωπικότητας της Νορβηγίας -όπως ακριβώς στην Αμερική η κατηγορία για προδοσία εναντίον του Έζρα Πάουντ-, ήταν ένα ζήτημα που προκαλούσε αμηχανία. Διάβασα ότι τον Νοέμβριο του 1944, όταν η πλήρης κατάρρευση της Γερμανίας ήταν πια θέμα χρόνου, ο υπουργός Εξωτερικών του Στάλιν, Μολότοφ συζήτησε την υπόθεση Χάμσουν με τον υπουργό Δικαιοσύνης Βολντ και τον υπουργό Εξωτερικών Λι της εξόριστης νορβηγικής κυβέρνησης και υποστήριξε πως έναν σπουδαίο συγγραφέα- και μάλιστα σε τέτοια ηλικία- δεν θα έπρεπε να τον μεταχειρισθούν σαν οποιονδήποτε ναζιστή. Καλύτερα να τον άφηναν να πεθάνει από φυσικά αίτια. «Είστε πολύ επιεικής, κύριε Μολότοφ» σχολίασε ο Βολντ. Επιεικής ο Μολότοφ σύντροφοι; Κι όμως…..Οι Νορβηγοί δεν συγχώρησαν ποτέ τον Χάμσουν για την υποστήριξή του προς τον εθνικοσοσιαλισμό και αρχικά προσπάθησαν να τον βγάλουν τρελό…..κάθησε κοντά τέσσερις μήνες σε ψυχιατρική κλινική, όπου οι ψυχίατροι ανακάλυψαν έναν συνδυασμό αλληλεπιδράσεων από διαφορετικά χαρακτηριστικά με κυρίαρχο αυτό της απόλυτης τιμιότητας και συμπέραναν πως δεν ήταν παράφρων αλλά πνευματικά ασθενής.....κουραφέξαλα σύντροφοι!!!…..Όμως μια απλή ανάγνωση του αυτοβιογραφικού του έργου «Πάνω σε χορταριασμένα μονοπάτια» που εκδόθηκε το 1949 και κατέστη αμέσως μπεστ-σέλλερ (κυκλοφόρησε και στην πατρίδα μας σε μετάφραση Ηλία Θεοφιλάκη, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1987) και γράφτηκε σε περιόδους απειλών διώξεων και ανακρίσεων, μας πείθει ότι η σκέψη του ήταν απόλυτα διαυγής κι αν και κουφός και σχεδόν τυφλός, διατήρησε μέχρι το τέλος τις πνευματικές του δυνάμεις μαζί με μια ιδιαίτερη μοιρολατρία κι αίσθηση του χιούμορ.
29. Τελικά αν κι η κυβέρνηση αποφάσισε να μην τον παραπέμψει σε δίκη, ο βασιλιάς επιχείρησε να τον δικάσει ως μέλος του κόμματος του Κουίσλινγκ…..ήταν βέβαια για τον Χάμσουν μια επίσημη αναγνώριση ότι ήταν πνευματικά υγιής, όμως τιμωρήθηκε με πρόστιμο 425.000 κορωνών, που λίγο αργότερα μειώθηκε στις 325.000 κορώνες. Πέθανε στον ύπνο του φτωχός στο αγρόκτημα του στις 19 Φεβρουαρίου 1952.....
25. Παρόλα αυτά ο Χάμσουν συνέχισε να υποστηρίζει την Γερμανία κι αισθανόταν μεγάλη περηφάνεια που ένας απ’ τους γιους του κατατάχθηκε στα νορβηγικά waffen SS…..το 1944 επισκέφτηκε μια μεραρχία Πάντσερ κι ένα γερμανικό υποβρύχιο και στα γενέθλια του δέχτηκε τις ευχές και τα συγχαρητήρια του Χίτλερ.
27. Ένα απ’ τα πρώτα νομοθετήματα της κυβέρνησης της ελεύθερης πια Νορβηγίας ήταν να θεωρήσει κακούργημα το να είναι κανείς μέλος του κόμματος του Κουίσλινγκ…..συνελήφθησαν τότε πάνω από ενενήντα χιλιάδες Νορβηγοί, -μεταξύ αυτών και οι γιοι του Χάμσουν…..τον ίδιο τον συνέλαβαν μερικές εβδομάδες αργότερα μαζί με τη γυναίκα του…..Εξαιτίας της ηλικίας του -ήταν τότε ογδόντα έξι χρονών- οδηγήθηκε στο νοσοκομείο αντί για τη φυλακή, αν κι ο ίδιος κράτησε στάση προκλητική δηλώνοντας πως αν μπορούσε θα βοηθούσε περισσότερο τους Γερμανούς.
28. Όμως σύντροφοι, η δίωξη της μεγαλύτερης μέχρι σήμερα πνευματικής προσωπικότητας της Νορβηγίας -όπως ακριβώς στην Αμερική η κατηγορία για προδοσία εναντίον του Έζρα Πάουντ-, ήταν ένα ζήτημα που προκαλούσε αμηχανία. Διάβασα ότι τον Νοέμβριο του 1944, όταν η πλήρης κατάρρευση της Γερμανίας ήταν πια θέμα χρόνου, ο υπουργός Εξωτερικών του Στάλιν, Μολότοφ συζήτησε την υπόθεση Χάμσουν με τον υπουργό Δικαιοσύνης Βολντ και τον υπουργό Εξωτερικών Λι της εξόριστης νορβηγικής κυβέρνησης και υποστήριξε πως έναν σπουδαίο συγγραφέα- και μάλιστα σε τέτοια ηλικία- δεν θα έπρεπε να τον μεταχειρισθούν σαν οποιονδήποτε ναζιστή. Καλύτερα να τον άφηναν να πεθάνει από φυσικά αίτια. «Είστε πολύ επιεικής, κύριε Μολότοφ» σχολίασε ο Βολντ. Επιεικής ο Μολότοφ σύντροφοι; Κι όμως…..Οι Νορβηγοί δεν συγχώρησαν ποτέ τον Χάμσουν για την υποστήριξή του προς τον εθνικοσοσιαλισμό και αρχικά προσπάθησαν να τον βγάλουν τρελό…..κάθησε κοντά τέσσερις μήνες σε ψυχιατρική κλινική, όπου οι ψυχίατροι ανακάλυψαν έναν συνδυασμό αλληλεπιδράσεων από διαφορετικά χαρακτηριστικά με κυρίαρχο αυτό της απόλυτης τιμιότητας και συμπέραναν πως δεν ήταν παράφρων αλλά πνευματικά ασθενής.....κουραφέξαλα σύντροφοι!!!…..Όμως μια απλή ανάγνωση του αυτοβιογραφικού του έργου «Πάνω σε χορταριασμένα μονοπάτια» που εκδόθηκε το 1949 και κατέστη αμέσως μπεστ-σέλλερ (κυκλοφόρησε και στην πατρίδα μας σε μετάφραση Ηλία Θεοφιλάκη, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1987) και γράφτηκε σε περιόδους απειλών διώξεων και ανακρίσεων, μας πείθει ότι η σκέψη του ήταν απόλυτα διαυγής κι αν και κουφός και σχεδόν τυφλός, διατήρησε μέχρι το τέλος τις πνευματικές του δυνάμεις μαζί με μια ιδιαίτερη μοιρολατρία κι αίσθηση του χιούμορ.
.....Αυτά τα λίγα αγαπημένοι μου σύντροφοι για έναν συγγραφέα μεγάλο και για έναν άνθρωπο πιστό στις ιδέες του μέχρι το τέλος…..κι αν κανείς αναρωτιέται ακόμα για το λόγο της συμπάθειας του Χάμσουν προς τον εθνικοσοσιαλισμό ίσως τελικά να σχετίζεται με την εν γένει ιδεολογία του και την πίστη του στη νεότητα σαν γενετική δύναμη του κόσμου. Για την απώλεια της δικής του νεότητας άλλωστε θρηνούσε στα γεράματά του. Η εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία ήταν αναμφισβήτητα μια νέα χώρα και το κόμμα του Χίτλερ νεανικό, όπως τονίζουν σήμερα όλοι οι ιστορικοί. Αυτό υπήρξε μια πραγματικότητα που άλλους θάμπωσε, άλλους εμπόδισε να δουν την αλήθεια και πολλούς άλλους τύφλωσε.
Γεια και χαρά σας σύντροφοι!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου