Όταν ο ΜΠΑΓΑΣΑΣ βολτάρει....."ΠΟΛΕΜΟΣ & ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ"

Αγαπημένοι μου σύντροφοι, γεια και χαρά σας.

Ένας φιλαράκος μου, ο Φάνης, μπάρμαν κι όχι επαγγελματίας ιστορικός, ταπεινός όμως και ζημιάρης σαν κι εμένα, πάντα μου λέει,

-Για τον δεύτερο  Παγκόσμιο Πόλεμο ρε Γιωργάκη γνωρίζουμε αρκετά, για τον πρώτο ελάχιστα.

Και πραγματικά σύντροφοι μου, η πολύνεκρη σύρραξη που συμβατικά άρχισε στις 3 Αυγούστου του 1914 με την επίδοση κήρυξης πολέμου απ’ τη Γερμανία στη Γαλλία επί της ουσίας δεν έχει λήξει ακόμη…..Η άλλη σύρραξη, αυτή των ετών 1939-1945, μπορεί απλά να θεωρηθεί μια φάση της…..Κι αυτό είναι εύκολα κατανοητό αρκεί να σκεφτεί κανείς τι γινόταν και τι γίνεται ακόμα και σήμερα στη γειτονιά μας, τα Βαλκάνια. 

Γιατί άρχισε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος;  

Από πιτσιρικάς διάβασα το σπουδαίο, κατά την αντίληψη μου, πόνημα του Λένιν, «Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», που επιχειρεί μια οικονομικού τύπου ανάλυση και ερμηνεία και με λίγα λόγια υποστηρίζει πως τα υπερκέρδη των τραπεζών υπαγόρευσαν νέα κατανομή των χωρών του κόσμου μας…..Αποτέλεσμα αυτής της  απαίτησης  υπήρξαν οι συγκρούσεις που κατέληξαν στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αν όμως θυμηθούμε και τον Μαρξ που λέγεται ότι είπε μια μεγάλη πράγματι κουβέντα, «Αλήθεια δεν είναι αυτό που ερμηνεύει, αλλά εκείνο που αλλάζει την πραγματικότητα» τότε η ανάλυση του Λένιν, όσο κι αν προσέγγισε καταστάσεις που πολύ λίγοι τότε είχαν αποπειραθεί να προσεγγίσουν, είναι σαφές ότι δεν τόνισε άλλες παραμέτρους που η εμπειρία αργότερα απέδειξε αποφασιστικής σημασίας.

Η φρίκη του πολέμου σύντροφοι. ΑΝΩΝΥΜΟΣ Γερμανός φωτογράφος…..πολίτες –μεταξύ τους παιδιά- νεκροί από χημικά αέρια.

Και βέβαια σύντροφοι η σπουδαιότερη από τις παραμέτρους αυτές ήταν τα γεγονότα κι οι καταστάσεις στα Βαλκάνια, όπως διαμορφώθηκαν μετά τους Βαλκανικούς πολέμους. Και είναι σήμερα σαφές ότι εκείνος ο μικρός μα πολύνεκρος πόλεμος υπήρξε έκπληξη για τις δυνάμεις της εποχής…..Σκεφτείτε!!!.....Οι Βούλγαροι, στρατός τρανός με υποστήριξη και οργάνωση, που όλοι τους θεωρούσαν φαβορί κόλλησαν στην Αδριανούπολη ενώ οι Έλληνες κι οι Σέρβοι, τους οποίους δεν υπολόγιζε κανείς, πήραν οι μεν πρώτοι τη Θεσσαλονίκη και οι δεύτεροι το Κοσσυφοπέδιο.

Κι ολ’ αυτά σύντροφοι άλλαξαν την πραγματικότητα –θυμηθείτε τον Μαρξ- όμως με επιπτώσεις και συνέπειες που δεν άργησαν να φανούν…..Πού τελικά θα δινόταν το Κοσσυφοπέδιο; Στους Σέρβους που το απελευθέρωσαν και το θεωρούσαν ιστορική τους κοιτίδα ή στους Αλβανούς που το κατοικούσαν; Ζήτημα γερό, δύσκολο που οι δυνάμεις της εποχής το αντιμετώπισαν απλά ιδρύοντας την Αλβανία…..Τελικά βέβαια,  το Κοσσυφοπέδιο δόθηκε στη Σερβία –γεγονός που οι  Σέρβοι το πληρώνουν ακόμα και σήμερα που ουσιαστικά το έχουν χάσει- ­ κυρίως  για ιστορικούς λόγους, μα κι εξαιτίας της Ρωσικής υποστήριξης προς το Βελιγράδι.

ARIEL VARGES Ιταλικά στρατεύματα παρελαύνουν στη Θεσσαλονίκη στις 11 Αυγούστου του 1916.Από την έκθεση «ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ» στο ινστιτούτο Γκαίτε

Υποστήριξη που οδήγησε στη δυναμική επανεμφάνιση της Ρωσίας στα Βαλκάνια  χώρο στον οποίο –θυμηθείτε τα Ορλωφικά σύντροφοι- προσπαθούσε από αιώνες ν’ απλώσει την επιρροή της. Αυτό όμως δεν ήταν δυνατόν  ν’ αφήσει αδιάφορη την Αυστροουγγαρία, που κι αυτή επιχειρούσε ν’ απλωθεί στα Βαλκάνια, και είχα μάλιστα και βλέψεις σαφείς…..τη Θεσσαλονίκη μας.

Εδώ λοιπόν -κοντά μας- υψώνονταν απειλητικά αντιμέτωποι δύο δικέφαλοι αετοί…..Εκείνος των Ρομανώφ και ο άλλος των Αψβούργων. 

Το ζήτημα λοιπόν δεν ήταν μόνο οικονομικό, αλλά ούτε και θέμα σύγκρουσης δύο ιμπεριαλισμών…..Το ζήτημα τελικά ήταν βαθύτατα ιστορικό. Σκεφτείτε σύντροφοι!!!.....Ο δικέφαλος αετός των Ρομανώφ ξεκινούσε απ' τη Νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη του Ελληνικού Μεσαίωνα κι ο άλλος αετός, αυτός των Αψβούργων, απ' την Παλιά Ρώμη, την Ιταλική, εκεί όπου τα Χριστούγεννα του 800 ο Πάπας είχε στέψει τον Καρλομάγνο αυτοκράτορα των Ρωμαίων.

LEWIS HINE Αυτό το Τουρκόπουλο σύντροφοι δεν είναι κορίτσι…..απλά έχει κοτσίδες για να θυμάται τις αδελφές του που σκοτώθηκαν. Από την έκθεση «ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ» στο ινστιτούτο Γκαίτε, άντε και την επίσκεψη του ΜΠΑΓΑΣΑ. Αρχές τριωδίου του 2015.

Ποια λοιπόν απ’ τις δύο κληρονομιές ήταν η νόμιμη;

Σε ποιον κληρονόμο τελικά θα πήγαιναν τα Βαλκάνια, μια από τις σπουδαιότερες στρατηγικά περιοχές της Ευρωπαϊκής ηπείρου;

Θεωρητικά και εκ του ασφαλούς γράφοντας σήμερα μετά από τόσα χρόνια αγαπημένοι μου σύντροφοι θα μπορούσα διακαώς να υποστηρίξω ότι αυτό το ζήτημα θα μπορούσε να διευθετηθεί μέσω μιας  σύγκρουσης –πολεμικής και διπλωματικής- της Ρωσίας με την Αυστροουγγαρία.

Γιατί όμως η σύγκρουση αυτή εξελίχθηκε σε παγκόσμια;

Η απάντηση δεν είναι δύσκολη…..Απλά επειδή η Γερμανία συμπαρατάχθηκε με την Αυστροουγγαρία. Τούτο σήμερα κρίνεται λάθος. Όμως, το γιατί έγινε το λάθος αυτό…..είναι μια άλλη ιστορία.

ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΓΑΛΛΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ Διανομή αλευριού από Σέρβους στρατιώτες στο Μοναστήρι.

Κι όλα  τα παραπάνω τα έγραψα προσπαθώντας να σας πείσω σύντροφοι να δείτε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο –κόντρα στους κατά Σωκράτη πολλούς- με άλλο μάτι, το μάτι της γειτονιάς μας…..όχι δηλαδή σαν ένα στατικό πόλεμο χαρακωμάτων στο Δυτικό μέτωπο που κόστισε τη ζωή σε πάνω από είκοσι εκατομμύρια ψυχές, αλλά σαν ένα  πόλεμο που διεξαγόταν και στα χωριά και στις πόλεις, κοντολογίς εκεί όπου ζούσε ο ανυπεράσπιστος άμαχος πληθυσμός.

Γιατί αυτό συνέβη στα Βαλκάνια.

Κι αυτό ακριβώς προσπάθησε να καταδείξει η φωτογραφική έκθεση που επισκέφτηκα, «Πόλεμος και ειρήνη στα Βαλκάνια» που διοργανώθηκε  στο ινστιτούτο Γκαίτε, παρουσιάζοντας  μέσα απ' το φακό πέντε φωτογράφων, στιγμιότυπα απ’ την καθημερινότητα των κατοίκων στα Βαλκάνια την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου , επιχειρώντας – μ’ επιτυχία θα έλεγα- ν’ αποτυπώσει τον αντίκτυπο του πολέμου στη ζωή τους.

LEWIS HINE Πρόσφυγες κατευθύνονται προς την Αλβανία. Πόσα μίλια άραγε να περπάτησαν μόλο το βιος τους στην πλάτη τους;

Έτσι σύντροφοι μου, ο Αμερικανός LEWIS HINE (1874-1940) απεσταλμένος φωτογράφος του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στα Βαλκάνια τότε, φωτογράφισε κι αποθανάτισε όλα τα οδυνηρά βιώματα του πολέμου στα παιδιά.

Κοιτάξτε μουτράκι φωτεινό, ο πιτσιρικάς σύντροφοι!!!

LEWIS HINE Τουρκόπουλο στη Θεσσαλονίκη μόλις έχει πάρει φαί απ’ τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό. 

LEWIS HINE Βελιγράδι χριστούγεννα 1918 Πλανόδιος βιολιστής. 

Ο Lewis Hine Wickes αγαπημένοι μου σύντροφοι ήταν Αμερικάνος κοινωνιολόγος και φωτογράφος, που πραγματικά χρησιμοποίησε τη μηχανή του σαν όπλο για την κοινωνική αλλαγή…..Επικεντρώθηκε στη καταγραφή της παιδικής εργασίας και της μετανάστευσης και τα ρεπορτάζ του έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της νομοθεσίας για την παιδική εργασία στις ΗΠΑ.

Τώρα ο άλλος Αμερικανός φωτογράφος , ο ARIEL VARGES (1890-1972), που το 1916 εργαζόταν στη Θεσσαλονίκη, αποθανάτισε την καθημερινότητα των κατοίκων της και τη συνύπαρξη τους με τους συμμάχους που τότε –λόγω απόβασης- ήταν μιλιούνια στην πόλη. 

ARIEL VARGES 30 Ιουλίου 1916 Ρωσικό πεζικό παρελαύνει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης μετά την απόβαση του. 

ARIEL VARGES Ινδικά στρατεύματα εκπαιδεύονται στη χρήση αντιασφυξιογόνων μασκών.

Στις 5 Μαΐου του 1916 κατερρίφθη ένα Ζέππελιν απ΄τους Συμμάχους…..Ο σκελετός του εκτίθεται στην προκυμαία και φωτογραφίζεται απ’ τον ARIEL VARGES. 
Η έκθεση αυτή αγαπημένοι μου σύντροφοι είναι μεγαλειώδης.....Όλα κι όλα!!!Κι ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε μεγαλειώδης!!! Γιατί; Ήταν η τελευταία πράξη των Αυτοκρατοριών, ήταν οι τελευταίες στιγμές ενός ολόκληρου τρόπου ζωής και σίγουρα δεν ήταν απλώς μια σειρά από στρατιωτικές συμμαχίες κι επιχειρήσεις…..Ειδικά εδώ στη γειτονιά μας, αυτή η διαδικασία  ξεκίνησε το 1912 με τον διπλασιασμό της πατρίδας μας, προχώρησε με τη διαίρεση της εν μέσω Εθνικού διχασμού κι ολοκληρώθηκε το 1923, μέσα στην ταπείνωση , τις υποχρεωτικές ανταλλαγές πληθυσμών και την οριστική διαμόρφωση των Εθνικών κρατών. 

ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ που συνόδευσε τότε το Γερμανικό στρατό στην προέλαση του στη Σερβία και αποτύπωσε στιγμές της καθημερινότητας του.....Η Γερμανική μπάντα παιανίζει. 

Ο Ρώσος φωτογράφος και εικονολήπτης SAMPSON TCHERNOFF (1887-1929) βρέθηκε τότε στα Βαλκάνια απεσταλμένος απ’ το Ρώσο παραγωγό DRANKOV, εργάστηκε κυρίως σε έδαφος Σερβικό και κατέγραψε την υποχώρηση του Σερβικού στρατού στα βουνά της Αλβανίας.

Φοβερή φωτογραφία σύντροφοι!!! Η Σερβική υποχώρηση το 1915.

SAMPSON TCHERNOFF Σέρβοι στρατιώτες βαδίζουν προς την Αλβανία. 

Η Σερβική υποχώρηση το 1915.

SAMPSON TCHERNOFF Ο Σερβικός στρατός υποχωρεί στον ποταμό Μοράβα. 

Η έκθεση ολοκληρώνεται με την παρουσίαση δύο ανώνυμων φωτογράφων, που ανήκαν στον Γερμανικό και στον Γαλλικό στρατό.

ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ Καλοδιάθετος Γερμανός στρατιώτης επιβλέπει την ουρά των Σέρβων σε τοπικό μαγαζί. 

Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου ο Γερμανικός στρατός εισέβαλε μέσω Αυστροουγγαρίας στα Βαλκάνια κι έφτασε μέχρι τη νότια Σερβία και τη Βουλγαρία, συνοδευόμενος από φωτογράφους και εικονολήπτες…..Ένας απ’ αυτούς που παρουσιάζεται εδώ αποθανάτισε σκηνές μάχης, αλλά και καθημερινότητας του στρατού και των κατοίκων.

ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ Σερβόπουλα στο χωριό τους που μόλις κατακτήθηκε.

Συγκλονιστική φωτογραφία αγαπημένοι μου σύντροφοι. ΑΝΩΝΥΜΟΣ φωτογράφος. Σερβόπουλα με πηλήκια του Αυστροουγγρικού στρατού παίζουν τους στρατιώτες.

Από την επίσκεψη του ΜΠΑΓΑΣΑ στην έκθεση.....Φεβρουάριος 2014